Katalog

Munchausen by Proxy Sendromu: VEKÂLETEN HASTALIK Çocukların istismarma yönelik hastalıklar ve çocuk hakları... I. Hamit Hancı* Burcu Eşiyok • • f ocuk ısusmarı tum toplumlarda yaygın gorulen . bır olaydır Amerıka'da yapüan ıstatısüklere gore w her yü 3 mılyondan fazla çocuk ıstismar edümek tedır Yanı her 1000 çocugun 25'ı çeşıtlı ıstısmar bplerıne maruz kalmaktadır (1) Dunya Saghk Orgutu'nun 1985'te yaptıgı tanıma go re çocuk ıstisman, çocugun saghgını,fizıkve psıkososyaJ gehşımını olumsuz yonde etküeyen bır yeüşkın, toplumu veya ulkesı tarafından bılerek ya da bılmeryerek yapüan davranışlardır (2) Çocuk ısusmarını fizikael, cinsel ve dnygusal ıstısmar olarak 3 grupta ıncelemek mumkundur Fızıksel ıstısmar en genış anlamda ' çocugun kaza dışı yaralanmasTdır Cinsel ısusmar ıse çocugun kendısınden en az 6 yaş buyuk bır kışı tarafindan cinsel haz amacıyla zorla ya da ıkna edılerek cinsel etkıleşıme maruz kalmasıdır Duygusal ıstısmar ıse çocugun ıçgorusunu ya da psıkolojık butunlugunu bozan her tur kronık eylem ya da eylemsızhkür (3) Çocuk ıstısman üe ılgıh ük cıddı çahşma 1946da John Caffey tarafından yayımlanmıştır 1962'de Dr Henzy Kempe tarafindan, 447 dovulmuş çocuk ıncelenrrus, bundan sonra ABD başta olmak uzere tum dunya ulkelerınde konuyla ılgılı yogun araştırmalar yapümıstır (3) Ç Munchansen Sendromn ük kez 1951'de, hastane hastane dolaşıp hastahk oykulen uyduran ve kendılenne gereksız yere cerrahı gırışımler uygulanmasına razı olan bır grup hastayı belırtmek ıçın kullanılnuştır (4) Sendrorna ısmı verüen Baron Earl von Mnnchaaaen 18 yuzyılda yaşamıs, savaştan dondukten sonra kendı uydurdugu eklentüerle daha da ılgınç hale geurdıgı maceralannı anlatan eskı bır suvan subayıdır (5) Asher ve arkadaşlannın 'Munchausen Sendromu" olarak tanımladıgı durumda hasta, doktorun muayenehanesıne veya acıl servıse sıkhkla khnık manıfestasyonlarla (belırtılerle) desteklenen uydurma bır oyku ıle gelmektedır Hasta sonuç alamadan hastaneden aynlmakta ve aynı tabloyu yıneleyerek tekrar tekrar hastaneye başvurmaktadır Bu hastalar en zekı gozlemcüen bıle aldatabüecek ruh hastalandır Nazofarınksını (boğazının ıç kısmını) keskın bır aletle yaralayıp kanı yutabüır ve hematemez (kan kusma) gıbı kusabüır Anal ya da vajınal mukozalannı ustaca delebılır gereksız yere dıjıtal (kalp üacı) alarak kalp ahmında duzensızlığe neden olabılır veya buyuk mıktarda havuç yıyerek karotenemı gıbı gorunebıhr (6) Büdırüen kurbanlann yaşlan bırkaç hafta üe 11 yaş arasında degısmektedır(4) Bır çahşmada ortalama tanı yaşının 3 1/4 oldugu (9) olası olum oranınm %910 arasında degısügı büdırümıstır (4,9) Immun yetmezlık tanısı olan ve olmayan çocuklardakı pohmıkrobıyal (bırden fazla mıkrop tarafından oluştunüan) enfeksıyonlar bozuklugun sık ve guçluk çıkaran şekhdır Bu çocuklar uzun sure hastanede kalmakta , tekrarlanan , ısdırap veren ve masraflı tanıya yonehk gırışımlere maruz kalmaktadırlar Bır çocugun 200'den fazla kez hastaneye yattıgı büdırümıstir Evdekı ıstısmardan kaçmak ıçın kendı kataterlerını enfekte eden çocuklar saptanmıştır(4) Faü, olguların çok buyuk kısmmda annedır Anne südıkla zekı veya sağlıkla ügüı bügısı bulunan, sevımlı, ışbırhkçı, ıyı übbı balamdan dolayı mınnettar ve hastane çevresını susleyen bırı olarak tanımlanır (4) Altta yatan fizyopatolojık yapıyı anlamak guçtur Narsıstık frajüıte (kendını begenen, kınlgan) ve borderkne (sınırda) kışüüc çok sıktır, ama bu kısüerde pasıfbagımh hıstenk kısüüc veya sadomazoıst davranıslar ve depresyon da bulunabüır(lO) Doktorlar olumcul olabüen bu senaryoya gereksız ınvazıv (gırısımsel) muayenelen ve ıncelemelerı yaparak veya tehhkeh üaçlan reçete ederek, ıstemeden katümaktadır (10) Bu olgularda ıyı bır anamnez düdcath bır fizık muayene ıyı seçümış laboratuvar ve radyolojüc goruntuleme yontemlen kullanümalıdır Bu şeküde ıstısmar edüen çocuklarda çoculduk ve erışkınhk donemlermde guvensızhk, übbı tedavıden kaçınma ve posttravmatık stres semptomları gıbı duygusal ve fizıksel problemler gehştıgı büdırümışür Pek çogunun kardeşı de fızücsel ve tıbbı olarak ıstısmar edümektedır (11) Mra ve arkadaşlan tarafindan büdırüen bır olguda, tekrarlayan bakterıyal menenjıü olan çocuk hastada orta kulaga serebrospınal sıvı Fızıksel ıstısmar olgusuyla karşüaşan (boyunomurüüc sıvısı) sızınüsı saptahekım, tanıdan emın olmasa büe dıger narak gerekh cerrahı gırışım planlanbırımlerden goruş alarak ıyıce araştırmalıdır mıs, ancak anlaşümaz şeküde bıyoIstısmar olduğuna karar venlen olkımyasal olarak serebrospınal sıvı olgularda mumkunse Adlı Tıp Uzmanından dugu behrlenen akıntı haftalarca derapor alınmahdır vam etmıştır Anne, ıntravenoz(daÇocuğa yonehk tehlıkeh olgularda mar ıçı) kataterle sargüan kanşnnrçocugun eve gondenlmemesı gerekır ken bulunduktan sonra lumbar (belBu durumlarda Cumhurıyet Savdekı) drenden sagladıgı serebrospıcıhgına yapüacak ıhbarın yaru sıra Sosyal nal sıvı üe sargüan ıslatugını ıhraf etHızmetler ve Çocuk Esırgeme Kurumundan mısnr(12) yardım ıstenmelıdıı Bu sağlanana kadar çocuğun hastanede tutulmasına çaba gosBır başka ügınç olgu da Meadow taterılmelıdır (3) raundan büdırümıstir Tekrarlayan, geçıcı kotu kokulu ıdrar yapma şıka Sağlîk Personelinin Sorumluluğu TurkMedenı Kanunu Madde 267 Ana baba.çocuklannı tedıp (terbıye, yetıştirme) hakkma malıktır (sahıptır) Çocuk istismarma ilişkin yasal düzenlemeler: sahip olan kifilerin çocuğn (Mksel olarak istismar ebnesf;fetiıphakkma sahıp hşslerden hmlenn Tedip Tıbba meydan okuma Manchansen by proxy sendromn (MBPS) ıse ozel bır çocuk ıstısman foımudur Munchausen's by proxy sendromu, ük kez 1977'de Meadow tarafindan tanflenmışnr Aıle veya koruyucu, çocukta bır hastahk varmış gıbı yapmakta ya da hastahk yaratmakta ve "hasta" çocugu doktora goturmektedır Sonuçta, übbı oyku, laboratuvar testlen veya hastahgın gerçek nedenı degışmekte veya tıbbı tedavı nedenıyle yaralar oluşmaktadır Bazı vakalarda ıse anne dırekt olarak zararlı eyleme neden olabümektedır (zehırleme, üaç verme gıbı) (4) Yapüan bır araşurmada en çok kullanüan üaçlann anhkonvulsanlar ve opıadlar (morfin turevlerı) oldugu saptanmışur (7) Yayımlanan olgularda bazı aüelenn eşek ansı veya balansı gıbı boceklerle çocuklanra sokturduklan büdırümıştır (8) Bu sendrom, "tıbba meydan okuma" olarak da degerlendırüebüır 681/4 anlaşılacağı Turic Ceza Kanunu (TCK) 'nun 477 Maddesmde genel olarak ıfade edıhnışur Bu maddeye gore çocuk uzennde tedıp hakkma sahıp hşıler, annebaba, vası, koruyucu annebaba, oğretmen ve esnauardır Bu hşıleryasa üe tanman terbıye ve dısıphn yethlennı kullanırken serbest değıldırler Turk Ceza Kanununa gore terbıye ve dısıphn araçlannm kotuye kulianıiarak çocugun sağhğmm bozulması veya yahn bır tehlıkeye uğramasına neden olunmas bır suç tejfctf etmektedır (3) Ttrbiy* re budbat vasıtalannın snistimali «v aile ehadmm karşı ftna muamele: , . TCK 477Her km ıdaresı altmda bulunan veya buyutmek, okutmak, bakmak, muhafaza etmek veyahut bır meslek ve sanatı oğretinek ıçın kendısme tevdı olunan (venlen) şahsm uzennde haız oldugu (taşıdığı) terbıye (eğıtım) hakkmı veya ıtaat etürmek (soz dmletmek) selahıyetını (yethsını) suıstımal üe (kotuye kuüanmayla) o şahsm sıhhaünın muhtel (sağhğmm bozulması) veya bır tehhkeye maruz olmasma (tehlıkeyle karşüaşmasma) sebep olursa onseksz aya kadar hapsolunur (3) , İatismaz n relayttin alınman; *Turk Medenı Kanunu Madde 272 Ana ve baba, vazıfelennı ıfa etmedüden taküıde hakım, çocugun hınıayesı ıçın muktan (gerekh) tedbırlen ıttihaz (almak) üe mükeüefur (yukumhıdur) Turk Medenı Kanunu 274/1 Velayetı ıfadan (yerme getırmeden) acız veya mahcur (hsıth) olan yahut nufuzunu ağır surette suıstımal eden veya fahış (fazlaca) ıhmalde bulunan ana ve babadan, hakım velayet hakkmı nez edebüır (kaldırabüır) (3) *Velayetın nez 'ını (kaldırümasmı) yahvz ana baba değıl ügüı dığer hmseler de dava edebüır Çocugun menfaatlerımn korunması bahmmdan gereklı tedbırlen almakla esasen gorevh olan mahkeme bu yoldah davayı usulen mcelemek ve sonucuna gore karar vermeMe yukumludur ( Yargıtay 2 Hukuk Daıresı 25121970, MK 272)