Katalog

Onlann gördüğünü siz de gör Bazı kimseler sesleri görebiliyor, renkleri hissedebiliyor ve şekillerin tadını alabiliyor. C arol Crane muzık turlerırun çogunu dmlemeyı sevıyor fakat gıttıgı konserler onu duşundugumuz den çok daha farkh bu yonde etialıyor Crane gıtar sesının ayak büegıne uflendıgını pıyano sesırun ıse kdlbının ustune bastırüdıgını hıssettırdıgını soyluyor New Orleans tarzı caz ıse aynen şıddetlı yagmur damlalan gıbı tum vucuduna çarpıyor Crane'ın harf ve sayılara tepkısı de en az muzıge tepkısı kadar ganp Crane her 'a' harfi gordugunde gozunde grımavı bır renk beluıyor 'b' harfı denız mavısı ve 'c' ıse kırmızı Numaralar da buna benzer bır algüama yaraüyoı Tum bu degışık algılar çocuklugundan berı boyle '4'sayısınınher zaman kırmızı olduğunu soyluyor 47 yaşındakı psıkolog Crane hayal gormuyoı Algüadıkları ganp olabüır, ancak degışık duyularının olagandışı etküeşımı sonucunda oluşuyoı Sinestezi olarak ddlandırüan bu algüama bozukluğunda hastalar sesleri gorebılıyor renkleri tnssedebıhyoı ve şekillerin tadını alabılıyorlaı Sinestezi (synesthesıa) Yunanca bırlıkte anlamındakı syn ve algılarnak anlamındakı aisthesis dcn gehyoı 20 yy başlarında bılımsel ve populer çevrelerın dıkkatını çektı Unıversıty of Cambrıdge'den deneysel psıkolog Simon BaronCohen her 2000 kışıden bırınde sinestezi olduğunu soyluyor Bu duruma neyın sebep oldugu tam olarak bılınmıyor, fakat bır şey kesın bu algılann hepsı gerçek Yenı beyın goruntuleme ve elektrofızyolojık kayıt teknıklerı ve DNA analızlen sayesınde Iskoçya, Ingıltere, Kanada, Amenka, Fransa Avustralya Almanya, Israıl ve Fınlandıyadakı araştırma gruplan, bu garıp algılama şeklıne neyın sebep olduğunu yenı yenı anlamaya başladılar Norobüımcüer bu olagandışı ınsanlann ınsan bılıncının sırlannı aydınlatabüecegını duşunuyorlar Ndtıonal Instıtutes of Health'den (NIH) Peter Grossenbacher, Geıçegın heıkes ıçın aynı olduğunu varsayma egüımındeyız" dıyor Fakat, sinestezi durumun boy le olmadıgını gostuııyor Crossenbacher, çevremızdekı ınsarüarın dunyayı bızden çok daha faı klı algüıyor olabüecegmı soyluyor Harfleı sayılar sesler ve acının degışık duyu vdryasyonları yarattıgı New Yorklu ıessam Carol Steen ' Bana gore sızleı dunyayı sıyahbeyaz goruyor gıbısınız" dıyor Harfler ve sayılara bakügında ya da gun, saat gıbı zaman bırımlerını duşundugunde renk ler goren Patricia Duff da Steen'e katılıyor ve smestezıran harıka oldugunu, boyle algılama ozeüıgını kaybederse duyu organlarından bırını kaybermış gıbı hısse decegını soyluyor Kadınlarda daha sık Araştırmalara gore sı nestezı kadınlarda daha sık goruluyor ve smestezüı m Slnestezlll arastırmacı Carol Crane e göre 'c'harfl her zaman de Ise slnlrlealyor ve "Benlm 'e' harflm kırmızı değll." dlyor. sanların akü hastası olma oranları normal ınsanlardan 1993 sınestezının bu aılede dort jeneras farkh degü Son çalışmalaı ıse sınestezının yon boyunca bu dıger dilede ıse beş kar aılelerde jenerasyonlar boyunca ortaya çıkdeşın hepsınde ortaya çıkabıldıgını gosteı tıgını gostenyor Bu bulgu sınestezının gemıştı Grossenbacher üe bırlıkte çalışan netık bır rahatsızlık olabüecegı hıpotezını Carol Cıane'ın de oglu kızkardeşı ve yedesteklıyoı ğenlerı kendısı gıbı smestezüı Tum sınes Norolog Richard Cytovric ın popu tejı vakdlaımda algılar spontan olarak geı ler kıtabı The Man Who Tasted Shapes çe'kleşıyoı Baıon Cohen'ın 1993'te yuruttugu l J \ V. deneylerde bır grup smestezüı ve bır gı up Araftırmao Sean Day incelediği 175 vakadan 19 farkh tip sinestezinin vanormal ınsanahaıfler kelımeloı lıstesıgos rolduğunu buldu, Fakat, ozellikle blr sinestezilide birden fazla tipin aynı teıüdı ve burüarın doguıdu<5u lenkleı ve anda olabildiğini goz onune alacak olursak permutasyonlar sınırsız tipin şeküleıı dçıklarnalan varolabileceğini ongoruyor. Sinestezililer bireyden bireye değışen başarıyla ıstendı Smestezılüebu garip algılanna aldırmayabilıyor Ancak, Rus psikolog A.R. Luria, sine$rm % 92sınm bu yıl tezill Solomon Shereihevsky'nin tecrubelerini anlatırken durumun herkes sonra büe aynı cevapiçin bu kadar kolay olmayabileceğini anlıyoruz. Shereshevsky, hangi donları verdıgı goruldu durma çefitlerinin olduğunu sorduğu satıcınm "Tutti furutti" derken çıkarDenekleıden Steen dığı sesi sanki ağzından komürler fifkırıyordu diye anlatıyor ve tahmin ıse 15 yıldıı akupunkedebıleceğiniz gibi bu tecrubeden sonra dondurma alamadan dukkandan tuı yaptudıgını ve çıkıyor. Shereshevsky, bazı insanların sesinin ise onu çok etkllediğini ve sesi dlnlemekten ne soylendiğini takip edemediğini söylüyor. herbu ıgnenın her se1980lerde New yı ferınde aynı ıengı yaney, nörolog Rkha ona ne çlzmeti geı Sean Day'in luteledlfri 19 farkh gine»tezi tipj: rattıgını anlatıyor GARIP ALGILAR Sineıtezi tipi 175 vaka üzerinden 121 • yözdeıi %69 %24 %14 %13 %12 %9 %34 %3 %3 %3 %2 %2 %2 %1 % 6 % 6 % 6 % 6 %6 1980 lerde New york Metropolltan Operası'nda phantasmatlk eıerinl yaratan slneitezlli Inglliz reuam Davld Hockney, nörolog Richard Cytowlc'e, Ravel Ifln ağac clzmesl gerektlğlnae operanm ağaç müzlğlnl dlnledlğlni ve müziğln ona ne çlzmesl gerektlğlnl gösterdlğlnl anlatıyor. Sayüar ve harflerın renk çagnştırması Zaman bırunlerııun renk çagnstırması Konuşma sesmrn renk çagrıştırması Genel sesın renk çağrıştırmdsı Muzık sesının renk çağııştuıridsı Muzık notalarının renk çagrıştırmdsı Acının renk ça<Jrıştırması Kokuların renk çağnştırması Kışüıklerın renk çagrıştırması Tadlann renk çagnştırması Seslenn tad çagrıştırması Seslerın dokunma hıssı çagnştırması Goruntunun tad çagnştırması Dokunmanm tad çağnşürması Sesın koku çağrıştırmdsı Sıcakhğın renk çağnştirması Tadın dokunma hıssı çaŞnştırması Dokunmanın kokıı çagrışürması Goruntunun dokunma hıssı çağnstırması En az ve en sık rastlanan olgu Kendısı de smestezüı olan Tayvan'dakı Natıonal Centıal Unıversıty den Doç Dr Sean Day, bugune kadar 175 sinestezi vakası mceledıgını soyluyor Burüarın ıçınde en az rastlanan tıp nesneleım şeklme bakarken dokunuldugunu hıssetmek en sık rastlananı ıse sayı ve harflerm renk algüanmasına sebep olması Baron Cohen aynı aüelerdekı smestezüüerm büe bırkaç beurlı harf dışmda hangı harfın hangı renge sebep oldugu konusunda arüaşamadıklarını açıklıyor Her bır harfin degışü< bıreylerde degışık renkler yaratmasının sebebrbüınmıyor Day e gore degışık algüarı dış dunya nın bu" parçası Day pıyanonun mavı bu sıs 42 24 23 21 16 6 5 5 5 3 3 3 Z 1 . ' 1 l 1 1 681/12