Katalog

Çekingenlik diye bir hastalık... Gorunurde çok sogukkanh bügüı kendıne guvenen hatta kımı zaman fazlasıyla guvenır gorunen kımseler başkalannda ganp bır hayranlık uyandırırlar Fakat pek a2İan gorunduklen kadar yureklıdırler Sanat dunyasında olsun üetışım alanında olsun ellen ter ıçınde yureklen agızlannda, mıdelennde bır garıp sancı ıle çıkarlar ınsanların karşısma Yalnız başına bır lokantaya gıtmekten tanımadıgı bır ınsanla karşüaşmaktan olesıye korkarak yaşayan sayısız ınsanın ortak derdı çekingenlik Berhndekı Humboldt Unıversıtesı nde yapılan bır araşürma Almanların yuzde 95'ının bu ınsanı zaaun etkısı altında kaldıgını ortaya koyuyor Psıkolog Dr Doris Wolf'e gore çekıngen ınsanların en buyuk endışesı toplum tarafından benımsenmemek ve çehşkılenn agına duşmek Kendını degersız bulma duygusunun berabennde gelen çekingenlik çocuklukta yaşanan olaylarla başlıyor Çekıngen ınsan toplumla ılışkıye gırmesı gereken her durumu ertelemeye çalışıyor Erteleyemedıgı yerde ıse ıkı ıhomalden bınru seçıyor ya hastalanıyor ya da hasta oldugunu sanacak kadar kotu hıssedıyor kendını1 Uzaklaşmaya çalıstıgı varlıgının başkalan tarafından beğenümeyecegı endışesı kendısını gızlemeye teşvık edıyor onu Gızlendıkçe kendını tdnımaktan uzaklaşan ınsanın kendısıyle yuzleşmesı ve begenmedıgı yonlerıne gerçek çı bır goz ıle bakabılmesı çok guç Nıtekım kendı dunya sı ve duşuncelerı ıçınde kapalı kaldıkça gerçeklıkten uzaklaşan ınsan kendı sanılan ıle dışandakı gerçeklık arasında bagınü kuramamaya başlıyor lçınden çıkılmaz bır dongunun tutsagı olan ınsan ıse çevresını herşeyden so rumlu tutmaya meyıllıdır Çunku kendı kendısını perdeledıgı dunyasından dışanya baktıkça orada yaratugı gerçeklere hıç uymayan yanlışjar goımektedır Manevı degerlerden yoksunlaşan dunyamızda boylesı bır bakış ve goruş gelıştırmek pek de zor degd asıln da Maddı degerlere umut bağlayan ve onlardan guç alan ınsanlann dunyasındakı yerını bulamayan ınsanların sayısı gıderek artıyor Fakat bunun uzerıne bır de aılevı sorun lar çocuklukta yaşanan hayal kmkhklan eklenınce çekingenlik dıye adlandınlan nazık davranış hastalık haüne gelıvenyor Çekingenlik gıbı bır rahatsızlıgı uzerınden atabümenın yollarından bın belkı de çocukluktan bu yana koparılamayan bazı degerlerın ozgur bırakılması, ınsanı degersız küan eskımıs degeılerden vaz geçerek dunyaya maddı degıl manevı gerçeklerın penceresınden bakabümek1 Hıçbır şeyın aynı kalmayıp degıştıgı dunyaya yenıden manevı hassasıyetı koreltmeden onu yok etmeden onu bır vasıta gıbı kullanarak bakmak Degışebılecek olan degerlerle degışmeyecek olanlar arasında bır aynm yaparak kendı ıçımızdekı degışımlere dogru yol almak Boylelıkle benımsenmeyı beklemekten ve gıderek maddıleşen bır dunyaya kızgınlık duymaktansa onu daha ıyıye goturebılecek değerlen koruyarak tum dunyanın bırleşebüecegı ortak manevı degerlerı benımsemeye başlamak Butun ınsanhgın ortak acüannı dındırecek manevı degerlenn farkına varmak Beğenılmeme berumsenmeme gıbı korkulanmızın dış dunya ıle baglantısı zayıf aslında, çunku onlann taşıdıgı anlam çok kışısel ve ortak bır gerçeklık anlayış, ından uzak Oysa bır yaşam var dışanda surup gıden çıçekler var her bahar yenıden uyanan ve umutlar hıç sonmeyen Çunku gerçeklık yaşanan ve başkalanyla paylaşılan bır yaşamın ıçınde yaşanmamış soluksuz bekleyışlerde degıl Çekmgenlıgm kabugu kınldıgında ortaya çıkacacak kışılık paylaşümayı bekleyen nıce guzellıgın habercısı olabüır1 Zayıf çelımsız gıbı gorunen kışılık ozellıklerımız maddı dunyada kabul gormese de manevıyata susamış ınsanlara bırer umut olacak belkı de Çunku ınsan eşsızdır aynı ınsanın bır suretı olamayacagı ıçın her ınsanın dunyada bır yen ve değen var kıp ettıkten sonra zevkle ılışküendınlen onemlı bır norotransmıter olan dopamının kullandıgı yola gırdıgını açıklıyorlar Çalışmayı yoneten Baylor College of Medıcıneden hurre bıyologu Shaila Manl DARPP 32 nın bu ıkı yol arasındakı dctışım ıçın gereklı oldugunu duşunuyor Bu bulgular seksuel davranışı beyınde belırleyen bırden fazla ıletım yolu oldugunu gosterıyor Manı, sek suel davranışın sadece hormonlar tarafından degü aynı zamanda beyındekı dıger sınyal molekullen taıafindan da kontrol edıldıgını soyluyor www cnn com Ağaç yaşken eğilir! Kalıfornıyalı bıyolojı uzmanlarına gore murekkep bahgının dunyaya gelışını ızleyen ılk bırkaç haftasında yaşadıgı deneyımler beynınde kalıcı ızler bırakarak onun bır erışkın olarak avlanmasına yardımcı oluyor Büım adamlannın yaşamın ılk evrelerındekı bu de gışımleıe neden olan molekullen saptamalan duıumun da hayvan ve ınsanlarda da beynın nasıl bıçımlendıgı konusuna ışık tııtabılır Ilk deneyımler erışkmlık donemındekı davranış ve becerüen etkıler Ne var kı ınsanlar ve otekı omurgalılarda beynın son derece karmaşık bır yapıya sahıp olması nederayle buna yol açan kımya sallann belırlenmesı de çok guçtur Bu yuzden Hopkıns Denız tstasyonu ndan WUliam Gilly ve Thomas Preuss bır bakıma basıt bır sınır sıstemıne sahıp olmasma karşın davranışlan omurgalılarınkını andıran murekkep balıgının beynıru ıncelemeye karar verdıler Lolıgo opalescens turu murekkep balıgı bır dokunuş ya da hafif bır elektrık şokuyla urkutuldugunde bedenının alt bolumunden su uşkırtarak oradan hızla uzaklaşır Murekkep balıgının bırçok eylemmı yonlendı ren durtuler dev aksonlar adı verılen kalın sınır lıflerı aracılıgıyla yol alırlar Ancak onlann su puskurrup hızla uzaklaşmalanna yol açan sınır hucrelerı gençlerde ve erışkınlerde farkh bır sureç ızlerler Genç murekkep ba lıklan dev aksonlan onceden ateşlerken erışkınler bu smyalı bastırarak dev olmayan aksonlar adı verılen baş ka sınır hucrelerınden gelen bır dızı sınyale oncelık tanırlar Bu da gecıkmeü ancak daha guçlu bır puskurtmeye neden olur Preuss ve Güly erışkınlerdekı bu degışıme ugra mjş davranış bıçımının murekkep balıgmın hızlı devınen avını yakalayabılmesı amaayla yaşamının ılk evrelerınde gelısmış olabüecegınden kuşkulandılar Bu nedenle yumurtadan yenı çıkmış bır grup murekkep balıgını tembel yavru kandeslerle bır başka grubu da hızlı de vınen canlılarla bırlıkte besleyıp yetışürdıler Hızlı devınen canlılar guçlukle yakalanabıldıklennden murekkep balıklan onlenne geçıp onlann dokunaçlanna saldırmalannı beklemeyı ogrenmek zorundaydüar Araştırmacılar her gun murekkep balıgına mınık elektrodlar ılışürerek şok karşısında aksonlanndakı et kınlıgı degerlendırdüer Ilk zamanlarda tum murekkep balıklannın oncelıkle dev aksonlan ateşledıklenne tanık olundu Tembel kandeslerle beslenen balıklar dort haftahk olduklannda da aynı ateşleme duzenını surdurduSayfa haberlen Rıta Urgan ler Ote yandan, hızlı canlılarla beslenen balıklann hemen hemen tumunun daha gecıkmeh tasarlanmış sınır hucresı ateşleme duzenıne geçtıklerı goruldu Hızlı canlılar ortalıkta devınırlerken dev aksonlar devreye gırmış olsaydı av surecını başansızlığa ugraürdı Bu yuzden murekkep balıklan başanlı bır avlanma ıçın guçlu tepkıyı bastırmasını ogrenmek zorundaydüar Araştirmalannın ıkıncı aşamasında murekkep balıgının sınır sıstemınde boylesı bır degışıme yol açan protem ve sınır ıletkenlennı bulmayı amaçlayan Preuss ve Güly murekkep balıgının molekul yapısının omurgalılannkını andırdıgına bu nedenle bulgulann ınsan beynıyle ılgüı kımı bügüerı de su yuzune çıkartabüecegıne dıkkat çekıyorlar NevvScıentıst 29 Ocak 2000 679/7