Katalog

I 21. yüzyılda özel yaşamın son Girişleri gözleyen uydular, kasiyerleri kontrol eden mikro kameralar, telefonları dinleyen bilgisayarlar ve Internetin keyfini çıkaran röntgenciler, dijital dünyanın vazgeçilmezleri haline geldiler. Peki her zaman fark etmesek de bizi adım adım takip eden bu "gizli gözlemciler", toplumu nasıl etkiliyor? ondra'nın uç ayn semtinı bombalayan suçlu guvenlık kamerasındakı kayıtlanndan tespıt edılerek yaka landı Savaş sırasında Kosova'dakı toplu mezarlann goruntulerme ıhtyacı olan Nato devletlerınm ımdadına uydular yetıştı Ozel ısuhbarat gorevlısı Kenneth Stur, Amenkan başkanının yalanlannı ıspatiayabılmek ıçın stajyen ve arkadaşı arasında yapılan telefon goruşmelennı dınledı Amerıkalı bır çıft çocuk bakıcısından şuphelerunce, gızlı kamerayla çekılen goruntuler sayesınde haklı olduklanru anladılar Sebepsız yere ışten çıkanldıgıru duşunen memura bılgısayannda bulunan ozel eposta yazışmalan gosterıldı Barda çalışan bır garson tuvalet kapı sırun kılıdıne gızledıgı mıru kamerayla muşterüenn mahrem yerlennı goruntuledıkten sonra, resımlerı Internet uzerınden tum dunyaya dagıttı Ve bunlara benzer bırçok habere, gunluk yaşantımızda sıkça rastlar olduk Bugun ıçınde bulundugurıu? bu toplumsal gerçegı, yazar Georg Onrell "1984" adh romanmda yıllar oncesınden gorebümıştı Ne var kı yazar bır konuda yanıldı Gunumuzde "Bıg Brother' tarafindan 24 saat ızlenen bır "guvenlık devleü' degü, kasıyerlerını filme alan markel sahıplen ışçılennın soyunma odalannı gozetieyen fabrıkatorler veya bulunduklan semttekı tum evlen takıp eden 'adres tacırlerı' sayesınde kuçuk kardeşler tarafindan adım adım ızlenen kuçuk "guvenlık topluluklan' dogdu L yollannı şaşırmış turıstlere de yardımcı oluyor Onemlı asken kararlan dınlemek ıçın gehştınlen elektronık casusluk sıstemı "Echelon" ıle baglanüya gıren kuruluşlar rakıp firmaların faks ve telefon goruşmelerıru ya kmdan takıp edebılıyorlar Ve bankalardakı kredı kartı hırsızlan süahlara yerleştınlerek duşman hedeflennı bulmaya yarayan bılgısayar sıstemıyle yakalanmakta Orvvell ın dehşet vızyonunda uyan nıtelıgınde ele ahnan nufus sayımı, sokaklardakı guvenlık kameralan, kredı kartlan ve marketlerdekı tarayıcılar geçügımız on yılIarda pek cıddıye alınmadı " 1984"un hayal dunyasında gızlılık yokfu ve zengınlık, luks merakı, uzun yaşam veya mutluluk gıbı kavramlann yerını salt ıkudar almıştı Fakat ne var kı 1999 dunyası zengınlık, luks alışkanlıgı, uzun yaşam ve mutluluk uzerıne kuruldu Insanlar daha uzun yaşayabılsınler dıye kameralarla gozlerayor lukse sahıp olabümelerı ıçın pıyasa araştirmacılan tarafindan ıspıyonlaruyorlar Goruldugu gıbı ozel ya şamı ızlenebılır ve dmlenebüır bır obje ha lıne geuren aslında ıktıdar gucu degıl kazanç hırsı olmustur Hk başlarda yalnızca ordu teşküatmın potansıyel dusmanlan saptamakta kullandıgı sıstem soguk savaşın sonunda elektro nık eşya dukkanlan ve Internettela sanal marketlerde de saulmaya başlandı Oyuncak ayüara yerleşunlen mıkro kameralar çocuk bakıcılannı gozlerken koordınasyon sıstemı GPS de artk yalnızca bulunduklan yerlerı ogrenmek ısteyen askerlere degıl "1984 "ün hayal dünyasından günümüze... Avrupadakı elektronık eşya saücüan guvenlık sıstemlenndekı satış patlamasını buyuk bır sevmçle karşüadılar 3060 mılyona sarrn ahnabılen ve dugme ılıgıne dahı yerleşünlebılen mınık kameralarla renklı goruntuler elde edılıyor Pencere camlanndakı titreşımlerden yararlanarak odadakı konuşmalan dinleyen lazerler ıse 7 müyara sanlmakta Ancak dınle mek ıstedıgınız oda dünyanın obur ucun daysa bır vvebcam alıp ucuna bır modem ekleyıp Internete gırmenız gerekıyor Bundan boyle bılgısayar ekranında komşunuzun Amenka'dakı evmde ne yapügını rahatlıkla ızleyebılırsınız Bınlerce vvebcam şu anda yatak odalan ve tuvaletlerden alman goruntulen Internet rontgencılennın bügı sayar ekranlanna taşımak ıçın çahşıyor Benzın ıstasyonu, banka veya tren ıs "Gözetlemenin" sınırı yok tasyonu gıbı kamuya açık bolgelerde sayıları hızla artan kameralar, sadece Almanyada 400 000 farklı bolgede hızmet vermekte Ozel yaşamın şeffaflaşnnlmasıru gızlı guvenlık" ola rak tanımlayan Horst Piechovriak, firmalann soyunma odalan veya para kasalanna yerleşurdıklerı kameralar sayesınde daha fazla kazanç sagladıklannı dıkkat çekerek sıstemı aynı za manda da aerbest piyasa ekonomiıi olarak tanımlaOHando'dakl makta Gızlı kameralarla çekılen goruntuler kurbanlar ıçın utanç vencı olsa da çeşıtlı şovlarda gosterılen sahnelerle televızyon ızleyıcılen muthış eglenıyorlar Patronunun kahve fincanını idranyia dolduran memur kıymanın ıçıne tukuren kasap veya çıplak kalçasını fotokopı makınesıyle kopyalamaya çalışan sekreter guvenlık kamerasına yakalanan ılgınç kurbanlardan yalnızca bazüan Kameralardan en çok yararlanan ulke tngiltere. Hıçbır ulkede kışı başına duşen kamera sayısı bu kadar çok degıl Ve hıçbır ulkede suçlular vıdeo kameralanyla boylesıne başanlı bır bıçımde tespıt edılemıyor Daha henuz 1993 yılında bıle, ıkı yaşında bır çocugu olduren kanl, guvenlık kameralan sayesınde yakalanmıştı Almanya'nın Aşagı Saksonya eyaleündekı otobusler geçtıgımız yıldan bu yana TeleInfo firmasınm kameralanyla trafige çıkıyorlar Otobuslenn tepesıne yerleştırılmış kameralarla her sanıye başı elde edılen 50 fotograf'CityServer" olarak adlandınlan ven bankalanna ulaştınlmakta Her ne kadar Almanya'da bu sısteme karşı çıkanlar olduysa da mahkeme sonunda sıstemın yururlukte kalmasına karar verdı Watcham evlndekl kadmlar. On blntene Inte "Adres tacirieri" iş başında Patronunun kahve kupasmı idranyia dolduran Ifçlnln güvtnllk kamerasına yakalandığı an Elde edılen verılerın adeta petrol veya kokaın degennde olduğunu kavrayan leleInfo kuruculan ozellıkle de tukeücılerle ügüı venler sayesınde buyuk kazançlar saglıyorlar Bu tur ıslerle ugraşanlar "adres tacırlerı" olarak adlandırılmakta Tuketıcıyı koruma der neklen tarafindan şıddetle eleştınlen l adres tacırlerı ızledıklen ınsanlann ner deyse tum yaşamlannı takıp edıyorlar K mm arabasıru nereye park ettıgını, kım Greenpeace yenne savaş şehıtlıklenne b, gış yapüğmı, veya hangı aılede kımın hanı marka pantolonu gıydıgını hatta kımın fak kımın zengın olduğunu hepsını bılıyorlar Fakat adres tacırlerı bu bılgılerle d yetınmıyorlar Telefon rehberlen gazete ılanlan sergı kataloglan, nufus daırelerı ve hava fotograf... . lan, çalışanlar tarafindan uUtl buyuk bır tıtızlıkle mcelenmekte Hatta buralarCfÖi dan elde edılen bılgüer " de yetmezse anketorler kapı kapı dolaşarak ınsanlann tuketım alışkanlıklannı ogrenmeye çahşıyorlar Amaç tuketıcüerm tuketım alışkanlıklannı saptayarak kendı hucrelenne hapsetmek Ve her hucre homojen gruplara gore duzenlenmekte Ornegın bır hucrede Pampers marka çocuk bezı ruketen ınsanlar vardır Bu gruba mal pazarlamakkolaydır Fakat hangı tuketıcının yenı Pampers urununu pıyasaya çıkar çıkmaz aldıgı ogrenüdıgı zaman, o tuketıcıye urunun henuz pıyasaya çıkmadan pazarlanabüecegı varsayılır ve oncelıkle gruba alınır Eger bır tuketıcı yenı çıkan bır urunu ancak komşusunda Özel altn Bilgı özel kavrar edip "ypl tandc yen şeffaf ı lum r yar 679/12