Katalog

netik envanterimize bu kadar küçük sayıda katkıda bulunan bir organizmanın söz hakkmın da, içerdigi genetık sayısı ile dogru oranülı oldugu sanüabilir. Ancak görülüyor ki gerçek bunun tam aksi. Mitokondri gen haritası üzerinde mutlak bir veto hakkma sahip. Geçen yıl Princeton Üen Araştırmalar Enstitüsü'nden David Krakaaer ve Alex Mira'nın sundugu bir araşürma raporu, mitokondrinın bu özelligini çok ilginç bir araştırma sonucu ortaya çıkarttı. Iki bilim adamı bu sonuca varmak için kadınlann yumurtlama döneminde hangi yumurta hücrelerine sahip olduklannı araştırdı. Mıra ve Krakauer, "atrezi" denilen, gelişmekte olan dişi embnyonun yumurtalıgında meydana gelen gızemlı işlemi araştırmakla işe başladılar. Atrezi, gelışmekte olan yumurtalıgın içindeki 5 milyon yumurtanın yuzde 80'inin programlı bir hücre ölümü sonucu telef olması demektir. Hücre ziyanı olarak nitelendirilebilecek bu olgunun gizemli bir yaran vardır. Bu işlemden dogmarmş hz bebek degü, onun gelecektekı çocuklan yarar saglar. Mitokondri, hucrelere enerjı saglama gorevinı yerüıe getırırken, mıtokondriyel DNA'nın (mtDNA) çekirdegin kromozomlanndaki DNA'larla mükemmel bu uyum içinde olması gerekir. Ortaklarda oluşabüecek en küçük bir degışiklık büe felaketle sonuçlanır. Ozgül bir çekirdek üe "memnun mesut" bir yaşam sürdüren mitokondri, bir dıgerı üe ters duşebilır. Atrezi denüen işlem yardımıyla, embrıyo çok sayıda eşleşmeyı eleyerek gelecektekı çocuklann böyle bir sorun yaşamasını onler, Krakauer ve Mıra teorüerini farklı türleri karşüaştırarak test ettiler, Daha az sayıda çocuk doguran canlılann, yumurtalarını daha titiz bir şekilde elediklerıni öne süren bilim adamlan, bu türlenn her yumurtaya daha az sayıda mitokondri yerleştirdıgi gibi ızlenıme kapüdı. Böylece hatalı olanlar, uyumlu olanlann arasına karışmayacaktı. Kra Kaderimızi belirleyen güç Hücre içinde, bakteri benzeri mikroskopik bir yapıya sahip olan mitokondri, doğmadan önce kaderimızi belirliyor, sağlığımızı etkiliyor, hatta ne zaman öleceğimizi bile biliyor. Mitokondrinın gizi çözüldükçe, mutasyon geçirmiş mitokondrilerin yol açtığı hastalıklar tedavi edilebilecek. [ f Star Wars, Episode I" isimli ülmde Jedi Şövalyelerini çalıştıran üstad "Oui Gon Jinn", şövalyelerin sahip oldugu dogaustü güçlerin "midıklonan" adı venlen mikroskopik yaşam şekillerınden kaynaklandıgını açıklar. Bu midiklorian'lar canlı hücrenin ıçınde yaşarlar ve "Güç"ün istekleri dogrultusunda organizmayı yönlendirirler. BufilmiNew York'ta 10 yaşındaki ogluyla birlikte izleyen Columbıa Unıversıtesi genetik bölümü ögretim görevlılerınden Erich Schon, yıllardır üzerinde çalışügı bir konunun böyle hiç ummadıgı bir zamanda karşısına çıkacagını hiç beklemiyordu. "Midiklorian sözcügü bomba gibi kulaklanmda patladı" diye konuşan Schon, "Bir kavram bundan daha net bir şekilde tanımlanamazdı" diyor. Jedi lisanında Midi klorian, mitokondri demekti. Mitokondri, vücudumuzdaki hücrelerde yaşayan, bakteri benzeri mikroskopik yapüardır. Milyarlarca yü önce, insanda oldugu gibi, karmaşık hücrelerin atalan bazı küçük bakterilerle bir anlaşma yapü. Bu anlaşmaya göre hücre bunlan banndıracak ve besleyecek, bunun karşüıgında bakteriler de hücrenin enerji ihtiyacını karşüayacakü. Zaman içinde evrım bu konuklann bagımsızlıklannı, genetik malzemelennin çogul nu ve temel işlevlerinin pek çogunu elinden aldı. Eskiden mitokondri hücreye enerji saglayan bir "enerji santrali" olarak değerlendınlıyordu. Ancak son yülarda Schon ve dıger büım adamlarının yaptıgı araştırmalar, mıtokondrınin başka ışlevlerinı daha ortaya çıkarttı. Star Wars'ta dile getırildigi gibi mitokondrinin gizilgüçleri teker teker deşifre edilıyor. Mitokondri, yaşamın kritik kararlannın pek çogunda son sözü söyleyen bir otorite. Ornegın, "Annenızm tohum hücrelennden hangısi olgunlaşarak sızı oluşturan yumurtayı meydana getirecek?" veya "100 yaşına kadar yaşamanız ıçin gerekli koşullar oluşacak mı?" gibi soruların yanıtlan hep mitokondride gizli. Bu arada Parkinson veya Alzheimer gibi pek çok hastalıkta da önemli bir rol oynayan mitokondri, insanlann niçın üa cinsiyeli olduguna da açıklama getiriyor. "Bu alandakı gelışmeler göz ardı edilmeyecek kadar önemb" dıye konuşan Kuzey Carolına Ünıversitesı'nden John LeMasters, "Mitokondrinin yetenekleri ve kapasitesi konusunda henüz çok az şey biliyoruz" diyor. LeMasters geçen ay Santa Fe'de mitokondri konusunda düzenlenen uluslararası kongreyi yönetti. Insan hücresi çekirdegı yaklaşık 10 bın gen ıçenrken, her bir mitokondride yalnızca 37 gen bulunuyor. Gekauer ve Mira geçen yü "Nature" dergisinde yer alan bir araşnrma raporunda 17 farklı kaburgalı hayvanı inceledüderini ve öngörülerinın dogru oldugunu düe getirdüer. Mitokondri ve üreme Mitokondrinin üreme sıstemi üzerındeki etkisi belki 678/8