Katalog

Metre'nin 200 yıllık yolculuğu Hepimizin günlük hayat içinde kullandığımız uzunluk birimi METRE, 1999 yılında 200. yaşını kutladı. etre' nın ılk tanımlanmaya başlandıgı yülardah tanımıyla bugunku tanımı arasında farklüıklar vardır Ornegın, l'e 1 Sm'lık bır masanın boyutlan gunumuzde zaman bırımı olan sanıye cınsınden ıfade edılebümektedır Ornektekı bu masanın boyuüannı bugun, kısa kenan 3 33 nanosanıye uzun kena n 5 nanosanıye zamanda ışıgın aldıgı yol olarak olçebüırız Işıga endekslı mesafe olçumlen astronomı çalışmalannda yüdızlar arasındakı mesafelerın IŞIK YILJ cınsınden olçulmesınde yaygın olarak kullanümaktadır tnsanoglu her zaman ıçın geçerlı olabüecek bır uzunluk bırımı belırleme ıhtiyacı duymuştur Bu yuzden zaman ıçmde yapılan metre tanımlannda degışmeler olmuştur Amaç, bulundugu konumu koruyabüecek, degışmeyecek, hassas bır şeküde elde edılebılecek bır standart elde etmekür Zaman ıçensınde standartda meydana gelebüecek degışmeler nedenıyle, o standartta gore ımal edümış parçalar arasında uyumsuzluk meydana gelır Bu degışım gozle gorulmese de, hassas ol mayan bır olçum ıçın onemsız olsa da, endustnyel ve bı lımsel alanda bır metrede, metrenın mılyonda bırı kadar olan degışımler buyuk bır onem oluşturmaktadır M Şoyle la, otomobü motorlannın ana parçası olan pıston ve sılmdırlerın ımalati sırasında boyutlannda olabılecek en ufak bır olçu hatası, ornegın pıstonun çapınm ıdeal olçusunden mıkronlar mertebesınde buyuk olması kısa surede motorun aşınmasma ve daha sonra da kullanılamaz hale gelmesıne neden olacakür Buna benzer farklı alanlarda kullanılan çok onemlı cıhaz ve parçalann ışlevleruii^stenüen kalıtede yenne getırebılmesı ıçın metrenın hassas bır şekılde elde edümesı onem taşımaktadır Metrenin yolculuğu Bu nedenlerle 200 yü boyunca buyuk bır evnm geçıren ve gunumuzde modern teknolojının ımkânları üe başlangıçtakı tanımından çok farklı bır şekılde ıfade edılen metrenın yolculuğu şoyle gerçekleşmışür Uzunluk olçumlen tarıh boyunca sık sık ınsanlar tarafından yapılmış ve olçulen mesafelerı tanımlamak, bırımlendırmek ıçın bır takım standartlar kullanılmıştır Insanlar bazen adımlannı, bazen kanşlannı, bazen de nesnelen standart kabul edıp olçumler yapmış ve kullandıklan standart cınsınden bu olçumlen brrımlendırmışlerdır Ornegın 20 adım, 10 kanş gıbı Ilk çaglarda, uzunluk olçumlen ıçın, Nü uzennde Chaldees'te "Kral'ın Dırsegı" yaygın bır standart olarak kullanılmıştır ve bugunku bırımlerle Kral Dırsegı 463 3mm' ye denk gelmektedır IS 1101 yılında Kral 1 Henry1 nınburnundan el başparmagına kadar olan mesafe "Yard" olarak tanımlanmıştır 678/20 Zaman ıçınde gelışen teknolojı üe bırlıkte ortak bır bırıme ıhtıyaç duyulması sonucu 1528 yılında geçerlı olçme ve agırlık sıstemınm, dunyanın boyutlanndan oluşturulması fikn Fransız Fızıkçı Jean Fernel tarafmdan ortaya atılmıştır Referans uzunluk olarak da Parıs üe Amıens arasındakı mesafenın, bu şehırden geçen merıdyen boyunca olçulmesı onenlmışnr Daha sonralo yülarda bırçok degışık fıkır one surulmuş ancak 1790' lı yülarda tekrar dunyanın çevresınden uzunluk bırımı turetümeye karar verümıştır Sonunda yenı uzunluk Vhual /Metre Standardmın dağıtımı: Endüstrlden gelen lazer iMçme tbtembınmının, Dunkırk ve Barcelona arasın lertnln frtkans değerterinin Ulusal Metn Uandardı Ue UME Uzunluk labo da, Paris'ten de geçen, merıdyen ratuvannda karfilaftınlmau. uzunluğunun 10 müyonda bırı olmasınYangın, savaş, deprem gibi dogal afetler sonunda da goruş bırlıgıne vanlmıştır Bu yenı bınm, Yunanca bometre protohpme zarar gelme üıtımalınm olması, aynca yut anlamına gelen metron kelımesınden turetüerek zamanla protoüpm boyutunda bır takım degışmelerın METRE olarak adlandınlmıştır meydana gelmesı nedenıyle, uzunluk standardının dogal Mendyen furyasını takıben 1793 yılında Pransa'da bır kanuna ya da olaya dayandınlarak oluşturulup kabul geçıcı bır metre standardının oluşturulmasına karar veedümesı ıçın çalışmalara başlanmıştır rümıştır Hk defa 1892 yüında JUbert Michelson metreyı Nıhayet 22 Haziran 1799 tarihinde, METRE, Kadmıyum' dan yayüan kırmızı ışıgın dalga boyu cınsınmetrık sıstemın uzunluk standardı olarak Hollandalı Jan den olçmuş ve bu konuda yapüan çalışmalann hızlanmaHendrik van Svrinden tarafmdan Fransız otontelere sma sebep olmuştur (CorpsLegıslatıf) 25mm*4mm dıkdortgen kesıtlı bır plaMastar bloku denüen hassas metal parçalann botınyum çubuk şeklinde sunulmuştur Standart aynı yü yutlannm olçulmesmde kullanüan Kadmıyum dan yayıUlusal Fransız Arşıvı'ne kaldınlmıştır lan kırmızı ışıgın dalga boyu 1927 yümda 1013 25 mbar O yıllarda metre' nın yanında farkh standartlar ve basmçta ve 15«>C' de 643 84696 nanometre olarak behrolçu bınmlen de kullanümakta ıdı Ornegın 1871 yılında lenmış ve ük defa ışık dalga boyu üe olçumlere standartorta Avnıpa'da VVurttemberger mch'ı, Ren ınch'ı ve Vılandırma gebrümıştır yana ınch'ı olmak uzere uç çeşıt ınch kullanümakta ıdı 1933 yümda TC Hukumeu METRE KONVANSIYOUlkeler arasında yapüan urun alışvenşlennde farklı olçu NU'na tekrar uye olmak ıçın Fransa'dakı Uluslararası Olstandartlarının kullanüması bır takım kanşüdıklara yol çu ve Agırlıklar Burosu BIPM'e uyehk başvurusunda buaçmıştır lunmuştur 1935'te 2 lnolu METRE PROTOTİPİ Turkıye'ye Ulkeler arasında taşınan urunler arasında bınm verümıştır Halen bu standart Sanayı ve Tıcaret Bakarüıgı den kaynaklanan kanşüdıklan ortadan kaldırmak amacı tarafmdan saklanmaktadır üe 1875 yüındd METRE KONVANSIYONU, 17 ulke tarafin1960 yümda metre, Knpton86 gazmdan elde edıdan Pans'te ımzdlanmıştır 1879 yüında ük "Olçuler ve len kırmızıturuncu ışıgm dalga boyu cmsmden behrlenAgırlıklar Genel Konferansı" nda metre protoüpı onaymıştır ve bu şeküde kabul edümıştır Kısacası 1 650 lanmış ve geçerlüıgı garantı edümıştır Bu konferansta 763 73 defa kvrmıZıturuncu ışıgın dalga boyu değerı bır Metre Konvansıyonu' nun kuruculan arasında olan Osmetreyı vermektedır manlı Imparatorlugu, Miralay Hüsnü Bey tarafmdan 197O'lı yıllarda kararlüıgı yuksek lazerlerm ortaya temsü edümış ve ük yülık odeme olarak, ulke sınırlan buçüanası üe bu lazerlerm, metre standardırun tanımlanyuklugune gore belırlenen en yuksek dorduncu fiyat masmda kullanüması duşunulmuştur Bu tıp kaynaklarm odenmıştır üerıde daha da gelıştırüebüıcegınm gundeme gelmesı uzerıne 17 Ekım 1983 yümda metre standardı ıçın herYeni metre prototipi hangı bır dalga boyu belırlemek yenne ışıgın vakumda1889 yüında yenı metre prototipi 20mm*20mm boka sabıt hızının kuUanümasma karar verümıştır Bunun yutlannda Xkesıtınde bır çubuk olarak ımal edümış ve ıçın ışıgın hızınm vakum ortamda 299 792 458 m/s olarak kullamlmaya başlanmıştır Yenı protoüpm bır oncekıne behrlenmesı ve buradan unıtenm elde edümesı gerekgore en onemlı ozellıgı mınımum kutlede maksımum nmış ve boylece uzunluk standardırun fizıksel bir olaya jıtlıgı veren X kesıüdır Ayrıca 1 metrelık uzunlugun, prodayandırüan tanımı gerçekleştirümıstır toüpın üa kenanndakı mesafe yerme, uçlara yakm yerlerde çızüen üa çızgı arasmdakı mesafe olarak ıfade edüMetrenin evrimi mesıdır Bu protoupler uye ulkelere dagıtümışür Balkan Teonde metre hassas, dogrulugu yuksek bır saat savaşlannm patiak vermesıyle başlayan zor donem neyardımıyla herkes tarafmdan elde edüebüır Fakat uygudenıyle Osmarüı Imparatorlugu, kurul toplantüanna katılamada ışıgın yol almasınm olçulmesı prauk degüdır ve lamamış ve yapüması gereken odemelen yapamamışür metre büınen ışık dalga boylannı kullanarak olçulur Boylece Osmarüı Imparatorlugu Metre KonvansıyoUluslar arası Metrolojı Merkezı BIPM (Bureau Intemannu'ndan çekümek zorunda kalmış, kendısı ıçın aynlmış onal des Poıds et Measures) tarafmdan bır takım ışık olan metre prototıpını de alamamıştır Buna karşüık, Oskaynaklan ve bu kaynaklara aıt frekanslar lıstelenmıştır marüı Devletı'nden bagımsızlıgını kazanan Sırbıstan ve Verüen ışüc hızma gore (vakum ortamdan farklı ıse dahı), Romanya'ya metre protoüplen verümıştır