Katalog

Benzinimiz tükenecek mi? Ne yazık ki, hayır. İnsanoğlu 21. yüzyılda istediği kadar benzine sahip olacak. Dahası, ısıtma amaçlı yakıt, kömür ya da doğalgaz gibi 200 yıldır sanayi uygarlığına güç sağlayan karbon kökenli yakıtların tükenmesi de söz konusu değil. A. M. C Şengör 'Yakışıklı' depremden sonra 'iğrenç' kar ve bunlarm KAHIIE BİZANZ'la ilgisi 24 Ocak haftası Nüzhet Dalfes aradı. "Eve gece onbirde vardım" diyordu. "Defirmek üzereydim." Eh n'olucak, yedi saatçik surmuj Ayazağa'dan Bağdat caddesine uhşması. Şanslıymış. Papillon'un minik öğrenalert sabaha karşı saat üçte varmiflar evceğizlennerivayetegore. Öğrenciler perişan, annebabalar perijon, servis sotvmlulan perifan. Pazartesi akşamı Oya'nın kuzeni Nil artyor saat akşam yedıde, iki göz iki çeşme: Faruk daha yok ortalıkta diyor. Hergün öğleden sonra evine dönen çocuk sırra kadem basmıs. Tam bir keşmekeş, sanırsınız bozkırda yaşıyonız. Kar bastınp trafik arap saçına dönünce benim de İTÜ'yü arayarak sekreterimle konuşmam gerekti, dekanla gbrusmem gerekti. Telefona sanlıyorvm: Otuz küsur defa üst üste: "Şu anda aradığınız istikâmete doğru bütün hatlanmız doludur." Canım aradığırrı yer medenıyetın kenannda değil, neredeyse bahçeme çıksam gorebileceğim bir yeri anyorum, aynı şehrin içinde. Anadoluhısan'ndan Ayazağa'yı anyonjm. Fakat ne mümkün! Peki, sonra aranm, bari annemî babamı bir arayayım. Onbr Yeşilköy'de ben Anadoluhlsan'nda. Ononbes defa aynı ses. Bıkkınlıkla bırakıyorum. Ne bir yere gitmek, ne de telefonla ulaşmak mümkün. Nerede? 21. yuzyılın ilk yılında Istanbul'da! Işte simdi birisi gelip de bana "Ah\ Şu kar ne kadar nefis, ne dinlendına, büyüleyici bir manzarası var' dese, acaba telefonu kaptığım gibi kafasına geçirir mıyim? Cariplik burada ya, aslında ben bu lâfları edince Oya beni öyle tehdit etmişti. "Yakışıklı deprem" dedim diye bana kızan vatandaşlanm gibı, kann etkilerinden muzdarip olan esimin de "ne güzel kar" lufını duyunca tepesi atmıstı. Fakat kann ne günahı var? Ilk defa yağmıyor ya! 1621 'de Haliç tamamen, Boğaziçi de büyük ölçüde donmamış mıydı? Usküdar'dan Karaköy'e yürönerek geçilmemiş miydi? "Yol oldu Üsküdar'a bln otuzda Akdenlz dondu" diye tarih bile düsürülmüstü. 1954 'de de Tuna'dan gelen buzlar Boğaziçi'ni geçid bır sure tıkamamış mıydı? 4 Mart 1987 akşamı zamanın beledıye baskanı Sayın Bedrettin Dalan yağan müthiş kara karsı o zaman 11.000 kilometre toplam uzunluğu bulan 45.000 sokaklı Istanbul'un 67 kar küreme makinası oldugunu, bunun ana yolları temizlemeye yettiğini, yüzyılda bir olan boyle bir yağışa karsı daha fazla kar makinası bulundurmak ekonomık olmayacağından, bu anormal durumu vatandaşların evlerinde kann tadını çıkararak değerlendirmelerıni soylemişti televızyondan. Kendisini dinleyen birAmerikalı bilim adamı dostum, başkanm açık sözluluğüne hayran kaldıydı. Fakat, ondan sonra her kar sehri felç etmeye başladı. Yalnız kar mı? Hersey normal gibi gorunürken telefonlarımız bile adam gibi çalışmıyor. (Bir de yolların "günahtır" diye tuzlanmadığı söylentileri dolaşıyor\l^\AH\A(V.) Kocaeli ve Düzce'de 30 küsur bin insanı katleden deprem değil, içi boş kafalardı, diye dufündüm. Aynı boş kafalar bir zamanlar dunyanın en guzel şehri olan Aziz Istanbul'u da cehenneme çevirdiler. Kırsal kulturun o cahil, o gorgusuz temsilcilerine yarım yüzyıl önce insan uygarlığının en muhteşem eserlerinden biri teslim edildi. Ve.... İçinde telefonları çalışmayan, yüzde sekseni kaçak, en ufak bir karda herşeyiyle tamamen kapanmak zorunda kalan 15 milyoniuk birgöçebe kampı haline gelıverdi (gerçi 1204'ten bu yana yavaş yavaş çokuyopdu Istanbul). Ceçen akşam ATV'de Sayın Cüneyt Arkın Sayın Canl Müjde'ye Kahpe Bizans fılmi içinde "şanlı tarihimizle" alay ediyor diye sitem ediyordul Hangl sanlı tarih? Atatürk donemi mi? Onun, hem de çok şanlı olduğu muhakkak Cerisi? 162Tde Boğaz donunca halk bunu gençpadişah Sultan II. Osman'ın uğursuzluğuna yormuştu. Bu yorum tarzı neredeyse dört yüzyıl sonra tanıdık gelmiyor mu sayın okurlarıma? Şanlı tarih, hayâl mahsulü kabadayıların vurkırıyla değil (veya onların izinden gittiğini soyleyerek Avrupa'da uyuşturucu trafiğine karışanlarla da değil), devrinin bilıminden bîhaber, ama kendini Allah'ın golgesi sanan cahil Hunkârlarla hıç değil, fakat akıl ve bilgiyle, özeleştiriyle, toplumu daha emin, daha sağlıklı, daha rahat, daha mutlu yaşatmaya azmetmiş, kendine gulebilecek kadar kendinden emin insanlarla yaratılır. Kann tadını çıkarmak Isviçrelinın, Avusturyalının ne kadar hakkıysa, ıstanbul'da yaşayan T.C. vatandaşlannın da hakkı olmalıdır. Depremde canını, yavrusunu, varlığını yltirmemek Kaliforniyalının, laponun ne denlı hakkıysa, Sakaryalının, Kocaelılınin, Yalovalının, Istanbullunun da hakkı olmalıdır. Bir yanda akıl dışılığı bize miras bırakan ve özendiren kara suratlı ve uzun bir tarih ve onun kucağında depremle, karla, çetelerle, Hizbullah'la el ele Azrail; dlğer tarafta 1919'dan bu yana aklı yücelten, bilimi öğreten kısacık fakat güleryüzlü bir geçmiş ve onun yaratıcısı Mustafa Kemâl'ln mlrasıyla doğanın kucağında, akıl ve bllimle doğadan faydalanarak keylfle sürülecek onurlu bir yaşam. BUYRUN SEÇİN! 674/5 P ela, bu tur gazlar neden tukenmeyecek? Tukenmemesı neden bır şanssızlık sayılıyor'? Neresınden bakaısanız bakm, bu yakıtlar ınsanlann ısınmak aydmlanmak, bılgısayarlan çdlıstırmak, bızlerı bır yerden bır yere taşıyan arabalan ve besmlenmızı eken traktorlen devınıme geçırmek, hastalanmıza hızmet veren hastanelere gerekk gucu sağlamak ıçın kullandıldan enerjının yaklaşık % 80'ını oluşturuyor Bu yakıtların tukenmesı durumunda tum dunyada korkunç bır keşmekeş yaşanır ve yuzlerce mıryon kısı yaşamını yıürır O halde yakacak bır yığın yakıtımız olmasından oturu neden sevuıemıyoruz' Bu sorunun yanıtını sızlere dostum Zhenbıng'ın oykusunu anlatarak vermeye çakşdcagım Zhenbıng ıle 1996 yılında Çın'de tanıstım O sırada ınsanoglunun çevresel gelecegı üe ügılı kıtabım ıçm ven toplamak uzere çıkügım alü yıllık yolculugun hemen hemen sonuna yaklaşmıstım Herkes tarafuıdan sevüen 30 yaşındakı ekonomı profesoru Zhenbıng Çın'de kaldıgım beş hafta boyunca çevırmenlıgımı ustlendı Doguştan oyku anlatma yetenegıne sahıp bın olarak bana sık sık çocukluğunun geçüğı mınık koyden soz ederdı O donemde yaşayan Çmh koylulenn çogunlugu gıbı, Zhenbıng'ın anababası da komur alamaya cak denh yoksuldu Kısın sıcaklığın sık sık sıfinn altoa duştugu bu bolgede yaşayanlar balçıktan yapümıs kulubelennı ısıtmak ıçın kuru yapraklan yakctrlardı Kulubenın ıç duvarları kasımdan nısana dek buzla ortulu olurdu 1980 yılında Çın'de gerçekleşürılen ekonomık reformlar sayesinde bu ulkede yaşayanlann ceplerıne bıraz para gırmeye başlayınca Zhenbıng'ın aılesı gıbı yoksullar bıle komur alabılecek guce sahıp oldular Gunumuzde Çın'ın eneîjısının % 73'u komurden sağlanmaktadır ve yeraltında bugunku tukeüm duzeyınde daha 300 yıl yetecek kadar komur madenı bulunmaktadır Komur sayesınde Çınlıler tanhte ük kez bır bakımd sıcak bır kıs yaşama olanagına kavuşmuşlardır Ancak Zhenbıng'ın oykusunu Çın'ın korkunç nufusuyla çarpügınızda dunyanın en kırlı 10 kentrnden dokuzunun neden bu ulkede yer aldıgını ve oradakı her 3 olumden bır tanesının hava ve suyun dehşet vencı durumuyla neden yakından ılınülı oldugunu kolaylıkla kavrayabılrrsınız Çın'de yaküan komurun gezegenımıze verdıgı zararlar da aynı olçude kaygı vencıdır Bugun Çın kuresel ısınmaya yol açan sera gazlan uretımı açısından dunyanın ıkıncı ulkesı durumundddır ve boyle gıderse 2020 yılında bırıncı sıraya yerleşecekur Ne var kt, çevre açısından otekı super guç konumunda olan ABD sera gazı uretımı açısından dunyanın en onde gelen ulkesı nıtelıgını taşıyor Bu durum da bızlen yenıden benzın ve onun kaynagı olan petrol konusuna getırıyor Yeraltı petrol kaynaklan komur ve doğalgaz denlı bol olmamakla bırlıkte, artan nufusa ve yukselen yaşam olçutlerıne karşın, bu mıktarın ınsanlara onlarca yıl yetebüecegı belrrtılıyor Kuşkusuz, zaman zaman kıtlıklar yaşanabılır, ama bu kıtlık petrolun az olmasından çok, şırketler arasındakı çekışmeden kaynaklanacaktır 7O'lı yıllarda yaşanan benzın bunalımı sı rasında sık sık gundeme gelen "Benzınsız mı kalacagız?" sorusu artık geçerlı bır sonıdegıl Yeryuzundekı karbon kokenlı yakıtlar ınsanlara daha uzun bır sure yetecek mıktarda Ancak bu denlı çok karbon yakmayı sur durursek gezegenımızı yakıp yok edebılınz Bır degışıme gıtmek kolay olmayacak Ama nasıl bır tavır takındıgımız ' Benzınsız mı kalacagız?' sorusunun sımgesel anlamııu kavramamıza yardımcı olacaknr Bır başka deyışle, onumuzdekı yıl ınsan turu kendı açgozluluğunun ve uyuşuklugunun kurbanı olup bunlara yenık mı duşecek, yoksa bu guzel gezegende daha uzun kalabümek ıçın kollan sı vayacak mı? \ > Insanoglunun yön degıstrrmeyı bilmesı ıyı bır haber Enerjınrn daha venmlı bır bıçımde kullanümdsı bu yolda aulan ılk adım ve ustelık yalnızca tuketıcılerle ışadamlan ıçın degü, aynı zamandd toplum ıçm de çok etkılı bır adım Enerjımn daha venmlı bıçımde kullanılması sayesınde guneş enerjısıne ve otekı yenılenebılır enerjı turlerıne donuş ıçın gerekh zamanı elde edebılınz Çın şu anda pryasada bulunan daha venmlı ampuller, motor ve yalıtım sıstemlermı kullanarak enerjı tuketımını % 50 oranında duşurebılır Amerıkahlar benzını emrp yok eden buyuk arabalar yerıne elektrıkle çalışan arabalan yegleyebılırler 2004'te pıyasaya sunulması beklenen hıdrojenle çalışan yakıt pıllı arabalar ıse daha da ıyı bır seçım olabılır Bu tur arabalar dışa nya yalnızca su buhan verdıklennden ne hava kırlılıgıne ne de kuresel ısınmaya neden olurlar Işın en hoş yanı ıse gezegenımıze barışık bır tutum tdkmarak para kazanabüecegımız Hukumetlenn, soz gelımı Kuresel Yeşü Sozleşmesı adıyla, dogal çevremıze tepeden tırnaga çekıduzen verecek bır program uygulamalan durumunda onumuzdekı 25 yıl boyunca çok kışıye yenı ış olanaklan yaraulabüır Işte bu yuzden gelecegımız konusunda tumden umutsuz degılım Çunku ne olursa ol sun, ınsanoglu kendı çıkarlarını kollayacaktır Yazan: Mark Hertsgaard, Çeviri Rita Urgan Kaynak. Tıme