Katalog

cbr Bügüer tsunamılerın Izmıt Korfezı Istanbul Gemlık Korfezı, Kapıdag Yarımadası Gehbolu ve çevresınde yogurüaşügım gostermektedır (Soysal 1985 Kuran andYalçıner 1993 Altınok ve Ersoy 199697) 17Ağustos1999İzmit Körfezi Tsunamisi 17 Agustos 1999 Kocaeh Depremı îzmıt Korfezı'nde tsunamı olusturrnuştur Depremın ardından Izmıt Korfezı'nde çalışma yapan ulusal ve uluslararası araştincüar olaya karada ve denızde tarak olmuş kışılerden elde edılen bılgılen değerlendınp fizıksel dayanaklan saptayarak kıyılardakı dalga ızlerını olçerek, tsunamının oluştugunu kanıtlayan bulgulan elde etmışlerdır Bulgular Danca'dan T o p ç u l v a kadar korfezın her ıia kıyısın da Kavaklı ıle Başiskele arasındakı bolgenın dışında, denızın once çekıldığmı ve daha sonra gelen dalgamn kıyıda yuk seldığını berabennde denız canlısı kabuk, yosun gıb pek çok denızel malzemeyı de geürdıgını gostermektedır Bulgulann bır kısmı sayısal duruma geürddıgınde her ıkı kıyıda dalganın ürmanma yuksekhğının (runup) 2 5 metre cvannda olduğu behrlenmıştır 25 Aralık 1999'da İTUIAHS'nın oluşturdugu uluslararası konferansta Izmıt Korfezı'nde oluşan tsunamı taruşümışür (Yalçıner A C, Synolakıs C, Borrero J, Altınok Y, Watts P, Imamura F, Kuran U, Ersoy Ş , Kanoglu U, Tınü S 1999) Dalganın hyüaıdakı davranışma aıt saha gozlemlen, tsunamının korfezdekı oluş yerının, guney kıyıya daha yakın bır yerde oldugunu gostermekteydı (Yalçıner, 1999) I U Denız Bılımlen ve Işletmecılıgı Ensntusu'ne aıt R/A Arar gemısının korfezde yapüğı jeojızık çalışmalar sonucunda elde edılen sısmık verılere gore guney kıyıya yakın olan ve tsunamıyı oluşturacak tektonık ha reketn varlığı belırgındır (Altınok Y Al parB.ErsoyŞ Yalçıner A C 1999), Izmıt Korfezı'nde yapılan yuksek ayırımlı sıg sısmık çalışmada Alpar (1999), oluşan tsunaminın sualtı heyelanı sonucunda oluşmadıgını, bu şekdde oluşan tsunamılerın kaynaktan uzaklaştıkçd kıyıları nadıren etkıledığını üen surerek Izmıt Korfezı nde denız tabanında açılan sağ yonlu fay segmentlerının ve bunlara bağlı gelışen normal faylanmaların tsunamıye neden oldugunu belırtıyor Korfezın guney kıyısındaka Başıskele Kavaklı arası Degırmendere Ulaşlı Halıdere Karamurseldekı denıze goçen kıyı alanlannın tsunamı üe ılgısı bulunmuyor yuklukte oldugu üen surulen 1509 Istanbul Depremı nde oluşan tsunamının o yıl larda denız kenarmda bulunan Istanbul surlannı aştıgı dalganın ürmanma yuksekhgının 6 0 metrenın uzerıne çıktıgı behrtılmektedır (Oztun and Bayukle 1991) Yukandakı sorulann en ıyı yanıü, 17 Agustos 1999 Izmıt Korfezı Tsunamı sını de dıkkate alarak tarıhsel verıler tsunamı tortulldnnın araştırılması hassas dennlık olçme, sısmık, aktıf faylann behrlenmesı gıbı çok dısıplınlı çalışmalarla tsunamı ureten alanlann saptanması ve buralarda oluşacak tsunamılerın kıyılardakı etküerını modelleme çalışmalan ıle belırledıkten sonra verüebüeceknr Ulkemızın 8000 küometrenm uzerındekı kıyı uzunluguna sahıp bır deprem ulkesı olması ve tsunamı oluşturan dep remlerın de olması nedenıyle şu anda sa yılan az olan denız duzeyı değışımı kayıtçılarının (Mareograf) uygun kıyı alanlanmızda kurularak ışletılmesı tsunamının belırlenmesınde en ıyı karar vencı mekanızma olacakür Aynca, bu kayıtçılar deprem oncesı derazlerde bazen gorulen habercı dalgalann saptanmasında ve onlem alınmasında da yarar sağlayacaknr Kaynaklar Alpar B (1999) Undervvater Sıgnalures of the Kocaelı Earthquake (August 17 th 1999) Tur kıah] Mar Sa 5(3) 111 130 Altınok Y ve Ersoy S 1996 1997 Turkıye kıyıları ve yakın çevresını etküeyen tsunamıİGr 1U Muhendıslık Fakultesı Yerbüımler Dergıa Cılt 10 111 126 Istanbul Altnok Y 1999 Korfez de tsunamı olduve can aldı Cumhurıyet Bılım Teknık Dergısi 13 Ka sım 1999 Sayı660 14 15 Istanbul Altınok Y Alpar B Ersoy S and Yalçıner AC Tsunamı generanon of the Kocaelı Earthqu ake (August 17th 1999) ın the Izmıt Bay coastal ob servaüons bathymetry and seısmıc data Turlash J Mar Sa 5(3) 131 146 Ambraseys N N 1968 Data for the ınvest gaüon of the seısmıc sea waves ın the Eastern Me dıterranedn BuUSeısmSocAm b2 895 913 Kazancı N ve Emre O 1999a Marmara Denızı nde tsunamı oluştu mu 7 Cumhurıyet Bılım Teknık Dergısı Sdyı655 12 13 Kazancı N ve Emre O 1999b Marmara Denızı nın tsunamı potansıyelı Cumhurıyet Bılım Teknık Dergısı Sayı 671 18 19 Kuran U andYalçıner AC 1993 Crack propogatıons edrthquakes and tsunamıs ın the vıcı nıty of Anatoha ın S Tıntı (ed) 1ıfteenth ınternatı onal Tsunamı Symposıom 1991 Tsunamıs ın the World Kluvver Atıdemıc Publıshers 159 175 Lay T and Wallace TC 1995 ModernGlo bal Seısmology Intemaüonal Geophysıcs Serıes Academır Press bdkınç M 1993 Marmara tayılarınıda de nızel Ust Pleyıstosen Holosen çokellerının stratıg rafık ozellıkler Turhye Kuvaternerı Work Shop Büdırı Ozlerı 17 19Kasım Istanbul 69 71 Salonç M voYaltırdk C 1997 Guney Trak ya sahıllerının denızel Pleyıstosen çokellerı ve pa leocografyası MTA Dergısı No 119 43 62 Soysal H 1985 Tsunamı (Denız taşması) ve Turkıye kayıkrını etkıleyen tsunamıler IU Denız Bılımlen ve Cografya tnstıtusu Bulleru Cılt ? "59 67 Istanbul Yd!(,ııiM AC 1999 Izmıt Tsunamisi Bılım ve Ieknık İTJBIIAK 383 34 39 Ydlçıner AC Synolakıs CE Borrero ] Altınok Y Vvatts P Imamura l Kuran U Eısoy S Kanoglu U and Tıntı S 1999 Tsunamı generatıon ın Izmıt Bay bay the Izmıt Earthcrııakp İTU IAIİS In ternatıonal Conference on the Kocaelı Earthcruake 17 Agustos 1999 Aralık 2 5 Istanbul 217 221 (*) Doç Dr IU Muhendıslık Fakultesı Jeofizık Muh Bol Deprem bölgesinde radon gazı mı çıkıyor? olgemızde deprem esnasında radon g u ı çüafi oldugu bazı yabancı bı hm adamlan tarafından olçumler yapüdığı ve oldukça yuksek degerler tespıt edıl dığı konusunda ulusal ve yerel basında haberler çıkü Eğer gazetelerde yeralan ıddıalar doğru ıse bolgenın jeolojık yapısı radon gazı çıkışına olanak veren uranyum ıçeren kayaç lardan olması muhtemeldır Artçılar devam ettiğıne gore radon gazı nsh mutlaka ıncelen mehdır Yetküıler bılımadamlan aşağıdakı so rulann yanıtlannı rvedı olarak vermelıdırler Deprem bolgesındeta radon gazı olçu mu yapüdı mı' Olçulduyse havadakı sudata ve evlerdekı radon gazı değen nedır 7 Olçul medıyse olçulmesı duşunuluyor mu' Ulkemızın başka bolgelermde radon nskı var mı' Kanserojen olan radon gazının deprem ve artçı depremlerle birlikte bölgede yüzeye çıkıtğı doğruysa, bölge halkı sağlık ba kımdan yeni bir tehlike ile yüzyüze demektir... , . B Velı Deriız* Radon gazının kendısı de radyoaktıftır bozu narak alfa tanecığı yayınlar ve polonyum elemennnı meydana geünr Doğal olarak radyoaktıf olan elementlenn başında uranyum gehr Uranyumun bozunması ıle radyum ve radon elementlen oluşur Başka bır deyışle radyum ve radon uranyumun parçalanma urunlerıdır Tum bu doğal prosesler esnasında Radyasyon yayınlanır Radyoaktıf bır elemenün bozunmaaı belh bır hızla gerçekleşır Bu hız radyoaktıf elementın yan omru üe tanımlarur Belh mıktardata radyoaktıf bır elemetın yansının bozunması ıçın geçen sureye o elemenün yanomnı denır Radonun yanomru sadece 3 8 gundur Eğer bır cam balona radon gazı dolduruluısa 3 8 gun sonunda balondakı radon gazı yanya duşer Fakat aynı balonun ıçınde polonyum bızmut ve kurşun gıbı radonun yenı parçalanma urunlen de vardır Polonyum da radyoaküfür Radon gazı, radon gazı dedektorlen yaıdımıyla olçulur Da turlu olçum yontemı vardır Kısa sureh olçum yontemınde dedektorun üpıne bağh olarak evde 290 gunluk olçum yapüır Uzun sureh olçumde ıse dedektör evde 90 gunden daha fazla kahr Dedektorlenn kullanıhnası basıtnr Radon gazı dedektorlennınnyaüan 50100 dolar cıvanndadır Sağlık riski nedir? Dunya Saghk Orgutu (WH0) ABDSag lık Bakanlıgı ve Çevre Koruma Ajansı (EPA) ra don gazını kanserojen olarak sımilandırmıştır Sıgaradan sonra gelen en onemh akcıger kan sen nedenıdır Radonun bozunması esnasında yayınlanan alfa parçacıklan akcıger hucrelen nı tahnp ederek kromozomlann bozulmasına neden olur Çevre Koruma Ajansı (ERA) ve Ulusal Kanser Ensttusunun (NCI) verılenne gore radon gazı ABD de yılda İS bin kifinia ölttmüaa neden olmaktadır ka bu yaklasık olarak toplam akcıger kansen olumlennın %10'una eşıtnr Radon gazının kansere neden olma ns kı radon gazı mıktanna ve maruz kalma sure sıne bağhdır Ivlıktar ve sure artukça nsk artar Limit Değeri Var mı? Amerıkdn Çevre Koruma Ajansı (EPA) tarafından evler ıçın ortalama 1 3 pCı/L açık hava ıçın ıse 0 4 pCı/L değerlen venlmekte dırAncak, tavsıye edüen 'aksıyon değen 4 pCı/L (148 Bq/m3) dur Olçulen değer bu de ğen aşıyorsa duruma mutlaka mudahale edılmeh evde radon azalücı onlemler ahnmahdır Radon gazı değen bu hrratın altında olsa bıle sağhk ıçın tehhkehdır ve mumkun olduğu ka daı azaltümahdır Ahnabılecek pratık onlemler şunlardır *Sıgara ıçümemehdır (çunku sıgara ıçenlerde nsk 8 kat fazla) * Zemın ve bodrum katlannda daha az kahnmahdır * Alt katlara mumkunsa havalanduTna terübaü konuhnahdır * Radon azalücı sıstem monte edıhneh Konuyla Ilgüı Intemet Sıtelen http /;www radon. corn/rddüiıEPA hıtp //vrvyyyradorı ?onı/mdon/FAO.hüııl http '/www ppı gcr/'ng'raioj) http/Awwwpah2o er usgs gov/reports/wrır964156/reporthtml http//sedwww rr usgs gov 8080/radon/radonhome html http//sedwww cr usgs gov 8080/radon/shearl html http//www epa gov/ıaq/radon/pubs/cıtguıdehtaü http//www epa gov/ıaq/radon/pubs/consuguıdhtml http//wwwepa gov/ıaq/radon/pubs/rducrskB h tml * Dr Kımya Y Muh / Kocaeh E Maıl vehdenız@hotmaıl com 674/21 Radon evlere asıl girer? Yeraltı katmanlannın jeolojık yapısına bağlı olarak fay hatları yakınldrında kayalann harekeünden dolayı onemlı olçude radon ga zı çıkışı olur fedon gazımn mıktan tamamen topragın yapısına baglıdır Ornegın ABD nın tum eyaletlermde radon gazı çıkışı vardır Ozelhkle Penyslavanıa Vırgıana New Jer sey Maryland bolgelermde anormal mıktarlardadır Bu nedenle ABD de radon gazı onem b bu sağlık sorunu olarak kabul edılmekte ve evlerde radon gazı kontrolu yapılmaktadır Radon gazı evlerın temellennden duvar ve ta bandata kuçuk çatlaklardan eğer kuyu suyu kullamlıyorsa su borularından evlere gırer Egeı ıçme suyu kuyular yerme barajlardan temın edılıyorsa (barajlarda yeterınce bekletıldı gı ıçın) onemlı derecede radon nskı yoktur Radon gazı renksız kokusuz ve tatsız bır gazdır Radyum elemenünın radyoaknf bozunması sonucu meydana gehr Radyoaktıf bozunma doğal bır olaydır ve kendılıgınden olur Kaü radyum elemenü radon gazı oluşturmak ıçın radyoaktıf olarak bozunurken 2 pro ton ve 2 notron kaybeder Bu tanecığe bır radyasyon turu olan atfa tanecığı radyasyon ureten elementlere de radyoaktıf element denır Büyük bir tsunami olur mu? 17 Agustos 1999 Kocaeh Depremı üe Izmıt Korfezı nde oluşan tsunamı buyuk bır tsunamı degüdır Marmara gene lınde değerlendırme yaparsak Marmara Denızınde tsunamı olur m u ' Olursa ne 7 buyuklukte olur Marmara Bolgesı'nde tsunamı uretecek koşullarda oluşacak her deprem tsunamı yaratabılır Geçmışte oluşmuş tsunamıler ıçınde 8'e yakın bu