Katalog

Türk Boğazlarında VTS mi, GPS mi kurulmalı? Cündüz Aybay Uzakyol Kaptanı DTU ogretım uyelen Prof Dr Yalçın Tanık üe Prof Dr Altunkal Hızalın Turk Boğazla n nın guvenlıgıyle ügüı olarak yaptıkları ortak açıklama (Cumhurıyet 13 12 1999) yannş bır degerlendırmeyı yansıtıyor Turk Boğazlan üe ılgılı sorunlar sozkonusu olun ca sanırım ulusal duygular Istanbul ve Boğazıçı sevgısı denızcüıgın çekıcüıgı gıbı oğeler her meslekten ınsanıfikıryurutmeye kışkırtıyor ayrıca Turk Boğazlan'yla ıl gıh sorunlar yumağının hukuksal sıyasal tekruk yanlan oldugu ıçm bır alanın uzma nı olan kışüer farkır.da olmadan uzmanlık alanlannın dışına taşarak goruş büdırmek tuzağına duşuyorlar ODTU Elektrık ve Eüektronık Muhendıslıgı Bolumu ogretım uyelen TanıkHızal da belırttiğım nedenlerle olacak uzmanlık alanları dıs.ına çücarak degerlendırmeler yapmışlar onemlıve kamuoyu yanıltıcı yanlışlara duşmuşlerdır Türkiye'de BetaTalasemi Kemık ıhgı naklı ve gen tedavısı gıbı 1999 Eczacıbaşı Tıp Büım Odulu yontemler ıse henuz deneme aşamasın ' Türkiye'de Beta Talasemının Molekuler dadır Hastahga maru olmanm tek yolu ve Populasyon Genetıgı Analızı" ısırrüı onlem almakur çalışmasıyla Boğazıçı Unıversıtesı Fen Edebıyat Fakultesı, Molekuler Bıyolojı ve Modern tıbbın en onerrüı hedefleGenetüc Bolumu nden Prof Dr Nazh nnden bırı kesın tedavısı olmayan kalıtBaşak'a verüdı Prof Başak çalışmasını sal hastalıklarda anne kdrnındakı bebe şoyle ozeüıyor ğın hastaük taşıyıp taşımadıgını tanımla mak bu suretle aüeye hamılelığı erken Kalıtsal kan bozukluklan dunyada donemde sonlandırma şansını verebüen sık gorulen ve muhtemelen en eskı mektır Bu yaklaşımın uygulandıgı Kıbns, genetık hastalıklardır Hıpokrat tarafinYunanıstan ve ltalya gıbı ulkelerde son ddn Antık Çağ'da tarumlanmış olan betayıllarda betatalasemı üe doğan çocuk tdlasemı Yunancadakı thalasso" ve sayısı sıfıra ındırgenmıştır hemıa kelımelennden ureülmışür ve 'deraz kansızlıgı' anlamını taşımaktadır Turkçe karşüığı Akdenız anemısı veya beta talasemıdır Betatalasemı dıgerAkdenız ulkelennde oldugu gıbı Turkıyede de onerrüı bır saglık sorunu oluşturmaktadır Dogum hızı yuksek ve akraba ev lüıgı süc olan ulkemızde (her beş evlüıkten bın) bekleralenın de uzerınde beta talasemüı çocuk dunyaya gelmektedır (yılda yaklaşık 200 çocuk) Hastahk çekınık bır kalıtım şeması üe nesüden nesüe aktanldıgı ıçın sadece anne ya da babadan hatah bır gen kalıtmış olan bıreyler hasta değü taşıyıcüardır (l'urkıye de yaklaşık 1 5 müyon kışı) Ancak kendüerı gıbı bır betatalasemı taşıyıcısı üe evlendüderın Benzer bır hedefı amaçlade beta talase yan bu çalışma Turkıye de Yaklaşık on yıldan bemılı çocuk sahıbı beta talasemının gen duolma rısklerı orri merkezde başarı ile zeyınde dıu[eı Akdenız ultaya çıkar Her üa kelerınden çok daha kar uygulanan bu proje ebeveynınden maşüc oldugunu gostermıs hatalı hemoglo çerçevesinde toplam tır Bu genetüc çeşıtlılık bın genı kalıtmış 150 aileye doğum ön Anadolu nun ozgun tarıhı olan çocuk beta cografyası ve ev sahıplıgı talasemı hastalıgı cesi erken tanı hizme yaptıgı etruk gruplar ve üe dogar Betazengm uygarlüdar üe açık tl verildi. talasemı genının lanmaktadır Çalısmanınbu bulundugu aılelerdekı akraba evblıklerı aşaması Tuıkıye'de gorulen geruş molebeta talasemüı çocuk doğma olasüıgını kuler çeşıtlüıge yol açan molekuler mearttınr ' kanızmalara ışık rutması bakımından Organlanmıza oksıjen taşıyan hemoglobın molekulunun msan vucudu ıçın hayaü bır onemı vardır Hemoglobın genındekı bozukluk betatalasemılı çocuklarda normal bır yaşamla bağdaşamayan agır bır kansızüğa ve buna baglı olarak gehşme gerüıgıne organ harabıyetıne ve genç yaşta olume neden olur Tum kalıtsal hastalıklar gıbı betatdlasemının de henuz kesın bır tedavısı yoktur her ay duzenlı olarak yapüması gereken kan nakh ve bırhkte uygulanan destekleyıcı tedavı hasta ve aüesıne çok agır maddı (ayda 250500 mılyon TL) ve manevı sorumluluklar yukler Ancak çocugun omrunu kısıtlı bır sure ıçın uzatır onem taşımaktadır Boğazıçı Unıversıtesı Molekuler Bıyolojı ve Genetüc Bolumu'nde 1988 yüı ıobarı üe kunüan DNA yontemlerı Turkıye dekı genetüc çeşıüüık gozonunde bulundurularak gehştırüen deneysel yaklaşım ve elde edüen sonuçlar ulke çapında guvenüıı etkılı ve sıstematik bır molekuler tanı ve dogum oncesı erken tanı programı ve stratejısı behrlenmesınde oncu ve yon gosterıcı olmuştur Yaklaşık on yüdan berı merkezde başarı üe uygulanan bu proje çerçevesinde toplam 150 aüeye dogum oncesı erken tanı hızmetı venlmış ve bu aüelerde beta talasemüı çocukların dogumu onlenmıştır 674/17 O yerlerde karşüaşmalan orüenebüecek sıs te pusta yonlendırüebüeceknr Ozetledıgımız bu bügüer ış,ıgında TanıkHızal ın svlan ve açüdamalan degerlendırüırse ne derüı yarüıslüc yaptıklan an laşüır GPS dıye kısaltüan aygıt gemı yennın gorece kolay bır yontemle bulunmasıru saglar, bu ış dar sularda zaten ıyı havada gemı pusulasından yararlanüarak GPS üe yapüabüecegınden daha çabuk yapüabüır Ancak bunun yanı gemı yennın büın mesı dar sulardakı tehlücenın savuştunüması yonunden bınncı derece onemde de güdır gemı yerının yaklaşüc olarak büınmesı kıyı şerıdme çarpmadan ve oturma dan seyır ıçın yeterlıdır onerrüı olan çevredekı (üerdekı gerıdeb yanlardakı) denız trafigı üe akıntı ve ruzgânn durumudur Kuşkusuz bır de gormenın açık ya da kapalüıgı GPS nın bu yonden sağladıgı hıç bır kolaybk ya da yarar yoktur Bır gemı kaptanı eğer Kandülının akıntüı ve dar yerınde bır başka buyuk gemıyle karşüaşacagım TanıkHızal ın Türk Boğazlan'ndan geçişin bılmıyorsa Karadeduştuklerı yarüışlık lan açık seçık ortahukuksal düzeni (rejimi), ge nız den Bogaz'a gırdı gı andan başlayarak ya koyabümek ıçın çecek gemiler için CPS aygıtı her an gemı yerırub zorunlu saydıgım bıı on bügı sunmak bulundurma yükumlüluğu üse de kaza tehlıkesme karşı guvencede ıstiyorum koymamıza elverişli değildir. degüdır Ama boyle 1 Genıüer Is bır olasüık kıyıdakı tanbul Bogazı Çabır aygıtla saptanıyor ve bu saptamaya danakkale Boğazı gıbı dar sulardan geçerken yanüarak her üa gemı uyarüabüıyorsd ya zaman zaman gemı mevkurn (haııta uze da gemüerden buı yavaşlatüarak karşüaş rınde gemı yerını) saptamak geregı duyulma genış bır alanda gerçekleştırüebüıyoı sa da temelde seyır gemıye kumanda sa bu yontem tehlüceyı savuşturuyor deedenın kıyı objelenne bakması onlan hamekur bunu da VTS saglar rıta verüenyle karşüaştırması yoluyla ger çekleştırılır buna kılavuz seyri ya da kıyı seyri denıı Boyle yurutulen beyır sıra sında gemıye kumanda eden (çokluk kaptan) gemının yerını yaklaşık olarak büır o bolgeyı çok ıyı tanıyan kılavuz kaptan gemının yerını balıgın suyu bılmesı gıbı' büır 2 Turk Bogazlan gıbı dar sularda seyreden gemının kaptanı ıçın en buyuk tehlüce gormenın (ruyetın) bozulmasıdır sıs tıpı gıbı doğal nedenlerle kaptan gemısınm on tarafını üerısını goremez duruma gelırse gerek onundekı gemüer ve gerek kıyı şerıdı ada burun gıbı nesnelere ve yerlere çarpması olasüığı artar Gunumuzde bu tehlüce genış olçude radar aygıü sa yesınde savuşturulur ama bu da çok kesın bır onlem degüdır Radan olmayan ya da radan anza yapan bır gemı Bogazıçı'nde sıse, pusa tı pıye yakalanırsa çarpışma/karaya oturma olasüığı çok artar boyle bır gemıye tehhkeyı savuşturması bakımından bugune kadaı dışardan bır yardım yapüamıyordu bu nedenle VTS dıye kısdltüan bır duzenekle hem gemüerın ızlenmesı hem de bügüendırümesı duşunuldu Bu ozgun bır yontem degüdır dun, ının bırçok yerınde uygu lanmaktadır Kurulacdk duzenekle gemüer dışardan ızlenecek uyarüabüecek dar Boğazıçı nde sıs oldugu zaman çev resını gormeksızın seyreden gemı hem kendısı ve hem de çevresı ıçın tehlüce oluşturuı Bu gemı buyukse tehhke buyuktuı gemı bır tankerse tehlüce daha da buyuktur Bu gemının kaptanı gemı yerını heı an ve çok ıyı büse de tehlüceyı azaltıcı etkısı yoktuı bu bügının Gemı seyrıyle ügüı bu uzun ama kaçınümaz açüdamaların TanıkHızal ın GPS ye üışkm savlannın ısabetsızlıgını gosterdıgını sanıyorum Ama aynca şu hukuksal engeh de belırtmelıyım Turk Bogazlan ndan geçışın hukuksal duzenı (rejımı) geçecek gemüer ıçın GPS aygıü bulundurma yukumlulugu koymamıza elvenslı degüdır Salt bu gerçek büe yukandakı tekruk açıklamalar olmaksızın GPS aygıtıyla Turk Bogazlan nda seyır guverüıgı saglanamayacagmı gostermektedır TanücHızal ın savlannı yansıtan yazıda bır de kurulacak VTS nın (Gemı Trafik Dızgesının) yapışletdevret esasına gore üıaleye çıkarüdıgı belırtümektedır Boyle bır hızmet ıçın geçen gemüerden ucret alınmdsı Montro Sozleşmesı uyannca olanaksızdır Boyle bır hızmet ıçın para alına mayacagına gore yap ışletdevret uçlemesındekı ışlet' boşlukta kalmaktadır Yanı bu sav da yarüıştır