Katalog

Tsunami oldu mu olmadı mı? gece ışlendıgı sonucuna varır Bunu da tamklann olenı en son gece yansı gorduklennı soylemelerı dogrular. VVashıngton yakmlannda bır agustos sabahı yan çıplak bır geç kadın cesedı bulunur Boyun ve gogsunde çok sayıda yara ve yaralar etra&nda erışkın uçan sınek yumurtalan toplanır Yumurtalann dısseksıyonunda embnyolojık gelışmeye rastianmaz Embnyolojık gelısımın olmaması da olayın 8 saatten once oldugunu gostenr 17 Ağustos 1999 İzmit Körfezi Tsunamisi Ardından Marmara Denizi'nde Tsunami Olasılığı Yıldız Altınok(') C Olga3: Hkbahar başlannda beyaz gıysüı erkek cesedı bulunur Gogus ve sırtında çok sayıda kuçuk kalıbrelı mermı yarası vardır Hafîf çurume bebrtılen ve sol burnundan sol gozune bulaşan kan vardır Sol goz tarafinda ınce granuler bır materyal toplanır Bunun uçan sınek yumurtalan oldugu anlaşılır Buyumelerı beklenıp ıncelendıgınde Cochlıoyıa Macaellarıa oldugu anlaşılır Hdım durumlan ve gekşımsel bıyolojısının bılınmesı ıle kışının 2436 saat once olduruldugu tah mın edılır En son gorenlerınde verdıgı bılgıler bunu destekler Olyn4: Amenka'nın guneyınde kasım ayı ortasında bır evden çıkan kotu koku nedenıyle polıs çagrılır Ardştırmacüar genç sıyah bır kadının çurumuş cesedını bulurlar Kurban başına ısabet eden tek kurşun ıle olmuştur Cesedın dıkkatlı muayenesı ıle CaUıphora vıcına'nm larvalan ve syntpesıomyıa nudesıta nın larva ve pupalan bulunur Olay yerınden toplanan ornekler laboratuvarda ıncelenır Hava koşullan ve toprak ısısı dıkkate alındıgında ceset bulunmadan 28 gun once kurbanın oldugu duşunulur Kısa sure sonra sanık yakalanır ve kurbara bulundugu gunden 28 gun once oldurdugunu soyler Bu olguda sıneklerın ve larva orneklerının kurbanın olum zamanını degerlendırmede guvenılır yontem oldugu anlaşılır * Doç Dr ** Dr , Ege Unıv Tıp Fak AdhTıpAD BomovaIZMIR Kaynak umhunyet Büım Teknüc Dergısı sayı 655 ve 671 'de yayımlanan M. Kazancı ve ö . Emre'ye aıt ' Depremle bırlıkte Marmara'da tsunami oluştu mu'" ve "Marmara Denızı'nın tsunami potansıyelı" adh yazılarda Marmara'da tsunami olmadıgı ve olamayacagı gonışu ılerı surulmektedır TUBtTAK Arasnrma Projesı (YDAB ÇAG 598/G, 1998) kapsamında Guney Marmara da yapmış olduklan hendek ve sondaj çalışmalan sonucunda Ece Gölti dışında tsunami tortullarına raslanmamış olması bu araştırmacılan Marmara Denızı'nın tsunami oluşumuna elverışlı olmadıgı goruşune goturmuştur Yazarlar goruşlerın, "Kanaatımızce, Marmara Denızı'nın tektonık topografik vefizyografikkonumu buyuk tsunami olaylan ıcın elverıslı degıldır" şeklınde beklenmektedırler (Kazancı ve Emre, 1999b) Ancak yazarlann çalışma bolgelen butun Marmara'yı kapsıyor Omegın, Kuzey Marmara sahülerınde yapılan Sakınç, 1993 Sakınç ve Yalnrak 1997 ye aıt çalışmalarda Gazıkoy (Ga nos) yakınındakı Holosen yaşlı Gazıtepe ısufinde denızden 24 m yukanda tortullar ıçınde kemıklerle bırlıkte cardıum sp parçalanna ve aynı bolgede denızden 67 m yukanda eskı lagun ortamını yansıtan tor tullar ıçınde mollusk parçalarına da rastlandıgı belırtümektedır Bu bulgulann geçmış donemlerdekı tsunami tortullannın varlıgı olabüecegı M Sakınç'la yapüan kışısel goruşmede de ılen surulmuştur Tsunami tortullannın araştırüması genış bır çevrede ütızlıkle yapılmalıdır Bırbınne yakın yerlerde yapüan hendek çalışmaları bazen farklı bulgular verebüır Nıtebm, Orta Dogu Teknık Unıversıtesı ve Tohoku Unıversıtesı' (Japonya) araştıncüannın bulundugu bır grupla (ekım, 1998) Fethıye Korfezı cıvannda Mınoan Tsuna mısı Depozıtlerı' araştırılırken kıyıya yakın açılan çok sayıda hendegın ancak bazüarında uygun tortullara raslanabüdıgı tarafımdan gozlenmışnr Bu tur hendek çahşmalannda yer seçımı çok onemlıdır Geçmışte ve gunumuzdekı kıyı çızgılennın konumları araştincı tdrafınddn dıkkatle saptanmalıdır Ay nca, draştırıcılann 17 Agustos 1999 Kocaelı Depremı'nın ardından Marmara ve ozellıkle Izmıt Korfezı kıyılannda ne du zeyde saha çdhsmasına ve gozlemsel bü güere dayandıklan belırgın degüdır Korfezde deprem sonrası denız ve kıyı araştırması yapmış olan uzmanlann çahşmalannı da ırdelemış ve kaynak olarak kullan mış degıllerdır Cumhunyet Büım Teknık sayı 660'da yayımlanan yazıda 17 Agustos 1999 Kocaelı Depremı'nın Izmıt Korfezı'nde tsunami oluşturdugu belırnlmektedır (Altinok, 1999) Soz konusu yazıyı da dıkkate alarak tsunami konusunda bügılenmua gozden geçırmekte yarar vardır • Tsunami Japonca'da "lımandalga sı" demekür Gelgıt dalgası (üdal wave) sısmık denız dalgası (seısmıcsea wave) gıbı tanımlamalar kullanümakla bırhkte gelgıtlen yaratan kuvvetler taranndan oluşmadıgı güoı yalnız depremler nedenıyle de oluşmuyor • Tsunami depremler, volkan paüaması, zemın kayması ve çokmesı, nukleer patlatma güaı olaylar nedenıyle denıze degü ıç denızlerde de olabüır OzellüdeU ve V upı korfezlerde çok etküı olur • Tsunami oluştugunda kıyıda denız once çeküır Ardından gelen ük dalganın genlıgı fazla buyuk degüdır sonrakı dalgada genlık buyur ve bırkaç dalga üe tsu namı sona erer Tsunamüenn cografi dagüımlan nasüdır9 Oncehgı Pasıfîk Okyanusu kıyüan almakta, bunu Atlannk, Hmt Okyanusu ve Akdenız kıyüan ızlemektedır Akdenız tsunamüennın onerrüı bır kısmı Dogu Akdenız'de yognulaşmaktadır Tsunami üe ügüı ük yazüı belgeler MO 2000 yüına aıt Surıye'de Ugant bulunan tabletlerdır (Ambraseys, 1962) Tarüısel bügüer Dogu Akdenız tsunamüennın ulkemız kıyüannda da etküı oldugunu ortaya koymaktadır lKamay BT (19fa9)Adlı Tıp 2 Baskı sl41 159 Ankara Tıp Fdkultesı yayını Ankara 2 Introna FSuman TW Smıalek JE (1991) Journal of Forensıc Scıences 1 238 ?43 3Kashyap VK Pıllay W (1990) Adlı Tıp Dergısı 6 173 179 4Gordon! Shapıro HA (1982) 1N Forensıc Me dıcıne A GUKİP to Prıncıples 2 n d ed pp42 61 Chırchıll üvuıgstone Edıriburg l«rıdon Melbouı ne NewYork G Savran B Koç S Çetn G Kolusaym 0 Adlı Lnto rrıolojı Adlı Tıp Dergısı 6 http llweb mıssoun edulcafnrlentomology/m dexhtml 7 *hltp //wob mıssourı Rdu/cdfnr/entomoloçv/ın dex.html* 8http.//www,uıono/ mostdrke/forens ent/foren sıc entomol prmshtml 9 tlHpy/wwwıuono/~mostaıke/forens enl/mlro ductıon shtml 10http,//www.fofensıcenlomoloffy.com/ 1 1 http //www, u i o . n o / ~ m o s t a r ke/forens ent/foıertbiı c;ntomologv.rıtml geçen enerjının yarattıgı dalgadır • Tsunamıyı oluşturan depremler (tsunamıgenıc earthguakes) genellüde sıg odakh (h<60 km) buyukluklen M>6 0 olan ve denız tabanında egım aümh faylanma yaratmış olanlardır Dogrultu atımlı faylanmalarla da oluşan tsunami orneklerı vardır • Denız dıbı deformasyonu sonucu oluşan tsunami gravıte etiasınde kalarak üerleyen bır su dalgasıdır ve sısmüc dalga degü, bır gravıte dalgasıdır Matemaüksel model kurularak ıncelenebüır • Açık denızde tsunamı oldugunda uzun dalga ozellıgınden dolayı su derınhgıne baglı olarak üerler Kıyıya yaklaşü gında dalga hızı azalarak dalganın kırü masına yol açar Ust uste bınen dalgalar bır su duvan oluşturarak tsunamıyı yaratır • Tsunami dalgasının açüc ve derın denızde dalga boylan onlarca küometreye ulaşır Peryotlann 2002000 sanıye arasmda degışır (Lay and Wallace 1995) • Tsunami yalnız açüc denızlerde Geçmış tsunamüenn nerede ve ne zaman olduklan arasnnlırken, 1) Tanhsel venler araştırüır Genellüde yayımlanmış çalışmalara başvuruldugu g D ozgun kaynaklara (gunlukler, el Ü i yazmaları, fermanlar, vakaı nameler, küısekayıüan devlet arşıvlen arkeolojüc verüer gıbı) ulaşüarak elde edüen bügüer araşuncının bügı ve deneyımı üe degerlendırüır Bügıye ulaşmak ve degerlendırmek uzun bır zaman surecı ve sabır gerektırebüır Burada rahmetlı hocam Prof Dr Hüıeyin Soyaal'ı saygı üe anmak ıstenm 2) Tsunami toıtullan araşürüır Tsu namı üe denızden karaya taşınan çeşıtiı denızel malzemenın karada uygun ortamlarda kalabüen ızlennın hendek çahşmalan yapüarak bulunması ve tsunami tortulu olarak adldndınkn bu nidlzemenm yaş lannın belırlenmesı yoluna gıdüır Eldekı tarüısel bügüer Marmara Denizi'nde oluşan depremlenn bır kısmının tsunami yaratuğını ortaya koymakta 674/20