Katalog

2000 yılının bilim adamı: Craig Venter Genetik devrimin öncüsü Craig Venter yarı bilim insanı, yarı işadamı. DNA'larımızın şifresini daha hızlı, daha doğru ve daha ucuza çözebileceğini ve aynı zamanda bu işten kâr da edilebileceğini söylediği zaman rakipleri kendisiyle dalga geçti. Ancak bugün kimse yaptıklan ile dalga geçemiyor. BD Başkanı Bill Cliatoa geçugımız hazıran ayında duzenledıgı bır basın toplanhsında yuzyüın en îmh büımsel olayının msan geneok kodunun çozumlenmesı oldugunu bıldudı Başkan, bu olayın gururunu ulkemn onde gelen ıkı rakıp genome araşurma kurumunun yetkılısı ıle paylaştı Bunldidan bırı Amerıkan tnsan Genomu Araştırma Ensütusu'nden Franciı Collinı, dığen ıse Celera Genomıcs'ın Başkanı J.Cralg Venter'dı Bunlar ınsan genomunun DNA'lar uzenne kayıtlı 3 müyar cıvanndakı "harfi"nın deşıfre edılmesı çalışmalannda küıt ısınüer 3 müyar harften oluşan bu bıyokımyasal reçete ınsanın oluşumu ve yaşamını suıdurmesı açısmdan gereldı Büımsel dıploması geregı Venter ve Colhns'm bu başandakı paylannın eşıt oldugu duşunulmekle bırlıkte, Ceorge Onral'ın dedıgı g±ıı 'bazüan dığerlennden daha eşıtü" Craig Venter dunyaya gelmeseydı genombuyukbır olasılıkla yıne çozulecekü Ancak Venter'ın onemı, soruna yaklaşımındakı kararlüıgından kaynaklanıyor Varolan en ılen bügısayar teknolojısınden yararlanan Venter, ortaya bır de ınatçı ve ısyankar tavnru koyunca sorunun çozumu erkene ahnmış oldu Venter, aynca Collıns ve çanşma arkadaşlarma çauşma tempolarmı ıkı katma çıkartmalan ıçın sureklı baskı yapü Boylece genler ongorulenden 10 yü once deşıfre edümış oldu Bunun da otesınde geçen hazıran ayında deşıfre edıldıgı duyurulan harf sayısı, Collıns'ın ongorusunden daha buyuk oranda bır butunhık ıçenyordu Joluu Hopkias'ten "geneügin buyukbabası" olarak nıtelendırılen Vıctor McKusıck, Venter'ın genetik bıWletnam'da görev yapan hrrune katküannı "olagagenç Venter... nustu, benzersız" gıbı tanımlamalarla degerlendmyor Oysa bu bıle Venter'ın onemını tam olarak anlatamıyor Genom şıfresınm çozumu en fazla vucuttakı tum dokulann ıçındekı hucrelenn proteın bloklarının oluşumu ıçın gereklı olan bügılenn elde edılmesı aşamasında yarar sağlayacak Boylece 'Yaşamın Kıtabı" olarak adlandınlan genetik şıfre, sağlıgın ve hastahgın büınmeyen yonlennı gozler onune serecek Sonuçta ınsanoğlunu etküeyen tum hastalıklann tedavısı mumkun olabüecek Kalp hastahklan, kanser, şeker hastalıgı Alzheımer, Parkınson, çeşıtlı akü hastalıklannın tedavısınde genoma dayalı "ısmarlama" ılaçlar kullamlacak Bu gıdışle antibıyotık ve dığer modem ılaçlar tarıh oncesıne aıtmış gıbı algılanacak Insan genomunu bakterı, bocek veya memelılennkı ıle karşüaştıran bıyologlar, turlenn ılkel oluşumlardan daha karmaşık organızmalara nasü donuştugunu anlayabüecekler 50 yü once Fıancis Crick ıle DNA'nın yapısını keşfeden James Watson bugunku genetik bügılenn yardımıyla dunyanın temelınden degıştmlebüecegını üen suruyor 719/8 Venter'ı yakından tanıyanlar, büım adamının yorulmak bümeyen zekâsının ve otonteyı reddeden kışüıgırun ılk baştan berı etküı olduğunu belırüyor Omegın 1960'h yülarda lıseden mezun olan Venter, hemen unıversıteye degü, sorf yapmak ıçın Guney Cahfornıa sahülerıne koştu Uzun sure aylaklık yapamadı çunku mecbun hızmetinı yapması ıçın askere çagnldı Sağlık memuru olarak Vıetnam'a gondenldı Burada ınsan yaşamının ne kadar hassas dengeler uzenne kuruldugunu, burokrasının ne denlı hantal bır yapısı olduğunu keşfetti Venter o yullarda edındıgı ızlenımlen şoyle düe geunyor "Eğer yaşamınızı başkalarırun ellenne teslım edersenız olursunuz Hukumetın aldıgı yanhş ve aptal kararlar yuzunden bınlerce kışının olduğunu gordum" Venter, Vıetnam'dan dondugu zaman eskısınden çok fartdıydı Unıversıty of Cahfomıa'ya kaydoldu ve 6 yü sonra doktorasını tamamlamış olarak fizyolojı ve farmakolojıden mezun oldu Bırkaç yü Ulusal Saglık Ensütusu'nde çalışa Burada beyın hucresı proteınlennın ureumını yoneten genın konumunu saptamaya ve çozumlemeye çalıstı Ancak çalışmalan Venter'ı bunaltacak kadar yavaş üerlıyordu Ensttu'dekı patronlannın karşı çücnalanna karşın DNA'dala kımyasal harflen teşhıs etmeye yarayan bügısayarlı bır lazer makınesının protoüpını satın aldı Satın aldıgı bu yeru makıne Venter'ın çalısma temposunda anı bır hızlanmaya yol açti Boylece otonteye karşı tavnnı da ortaya koymuş oldu Aynca DNA'lann değerlendırmesınde kendı bulusu olan yepyenı bır yontem üe gunde 25 genı teşhıs edebüecek hıza ulaşti Ancak kamu sektorundekı burokrasıden, butçe kısıtlamasmdan ve çalışarüann arasmdakı ayak oyunlanndan son derece süalan Venter enstituden aynldı Eşı ve ış ortagı olan CUlre Fras«r üe bırlıkte 1994 yüında Institute for Genomıc Research (TIGR) ısırrüı şırken kurarak çalışmalanna burada devam etü Nobel odullu Hamüton Smıth'ın onensıyie "shotgunnıng" adını verdıgı teknüde H ınfluenzae bactenum ısırrüı enfeksıyon baktensının gen hantasının tumunu çücartmaya karar verdı Bu teknücte canlının tum DNAsı parçalarına ayrüıyor, müyonlarca mıruk parça sıraya dızüıyor ve en sonunda tekrar uygun duzene sokuluyor Bu teknıgı çok zor oldugu ıçın eleşüren resmı kurum yetküüen, gerekb olan malı destegı sağlamayı reddettüer Ancak bır yü ıçınde TIGR ük kez yaşayan bır organızmanın genomunu deşıfre ettigını duyurdu 1998 yüında Venter yaşamının en curetkar kumanrn oynadı Celera Genomıcs adını verdıgı yeru şırketuu en son VenUrl yakından tanmmlar, blllm aöamınm yonıffitoJı yen zekâsımn ve otoriteyi redde«k baştan bert etklll olduğunu bellrtlyor. teknolojı urunlenyle donatan Venter ınsan genomu uzennde çalışacagını duyurdu Ortaya koydugu hedef pek çok ınsanı şaşırtü Yalnızca ınsan genomunun tumunu deşıfre etmeyecek, bu mısyonu 2001 yüında tamamlayacakn Bu arada resmı kurumlar ınsan genomu projesının en erken 2010 yüında tamamlanabüecegını tahmın edıyordu Projenın resmı olmayan lıden Collıns bu hedefi kuşkuyla karşüadı Hatta proje tamamlansa büe ıçındekı yaıüışlan nedenıyle "Mad" dergısı gıbı okunacagını üen surdu Venter bu alaycı eleşurüere kulak asmadan çalışmalanna devam etü Ne var kı hsa sure ıçmde Venter'ın kullandıgı yontemın yararlan herkes tarafın dan kabul edüdı MIT'dekı McGovem Institute for Braın Research'un yonetıcısı Philip Shaıp bu konuda şoyle konu şuyor "lüraf etmelıyım kı Venter'ın rutturdugu yol dogru yoldu Bu arada Venter'ın ka Frands Colllns rarhgına ve gınşımcüıgıne çok şey borçluyuz Bu sayede proje ongorulenden 4 yü once bıtu' Genom projesının tamamlanması bundan boyle pek çok buluşun onundekı engellerı kaldıracagı ıçın yeru üaçlar, yenı tedavı yontemlen hastalüdann onunu alacak Ancak bu yalnızca bır başlangıç Genom projesını bır butun olarak ele aursak büım adamlan kım oldugumuza ve buraya nasü geldıgımıze üıskın sorulan yanıtlayabüecek Ornegın büım adamlannm 6 ay once 100 bın cıvannda olduğunu tahmın ettüden msan gen sayısı, Celera genetikçüenne gore 30 bın üe 35 bın arasında seyredıyor Bu rakam ınsanlann dığer canlüara gore ustunlugunu savunan büım adamlannı oldukça şaşırttı çunku bugun büınıyor kı, ınsandakı gen sayısı bır bıtkı üe aynı • Orjinal Genom Projesı'nın 2005 yüında tamamlanacagı ongoruluyordu Insanın gen harıtasıyla ügüı aynntüa• Insan genomunda 3 müyar bıyokımyasal 'harf" bulunmaktadır nn netlığe kavuşması yülar alabüır • 2000 yüının başlannda ınsandakı gen sayısının 140 bın crvannda oldugu Ancak Collıns ve Venter m geçen hazıran ayından bu yana surdurduklen sanüıyordu çalışmalar ınanümayacak bu: hızda • Ttemmuz 2000 tarüıınde ınsan gen sayısının 50 bın oldugu konusunda ortak üerlıyor Orneğın son 6 ayda farenın goruşe vanldı gen hantası çücartüdı Şaşırtıcı olan • Venter'ın son tahmınlenne gore gen sayısı 30 bın35 bın cıvannda fare üe ınsanın genlenrun, bırkaç yuz • Fare üe ınsan gen sayısı arasındaJa fark 500 (tahmını) gen dışında bırbınnın aynısı olması • Da ınsanın genlen ışlevsel olarak yuzde 99 9999 oranında bırbırının aynısı Reyhan Oksay • Bugune kadar 43 farkh genom dızası saptandı Sayılarla genom Kaynak Tıme, 25 AraUk 2000