Katalog

(1995) Isparta üçgeni ve AkşehirAfyon havzasını içine alan bölgede sıkısmatektonigınin etken olduğunu vurgulamışlardır (bkz. Koçyıgit vd. 2000). 15 Aralık 2000 Sultandağ depremı noımal fay (açılma/gerilme) mekanizması çozumu vermektedir ve yukandaki araştırmacılann gözlemleriyle çelişmektedir. 15 Aralık 2000 Sultandag depreminde kırılan fay düzlemınin dogrultusu KuzeybanGüneydogu yönludur ve jeolojikneotektonık haritalar ile uydu ve hava fotograflannda çok açık olarak gorulüyor. Sultandag Fayı bu yuzyüda aletsel sismoloji gözlemlerinin yapüdıgı dönemde önemlı büyüklükte bir deprem uretmemistı. Oldukça sessız kalan bu lank zonu 15 Aralık 2000'de Mw=6.0 buyuklugunde deprem uretti. Bolgedeki bir diger önemli sayılabilecek ve potansiyel deprem üretebilecek kırık zonu ıse Maymundağ Fayı'dır (bkz. ŞeŞekll 2: BÜKRDAE verilerlne gört 19642000 dönemtnde Sultandağı ve yakm çev kü 1 ve 3; Taymaz ve Price, 1992). reslnln depremselllğl ve fay (kınk) zonlan lle lllsklsl (Saroğlu vd. 1992). 1S Aralık 2000 Sultandağı depreminin fay düzleml çözümleri [bkz. USCSNEKMT; Harvard CMT]. BÜ. Kandllll Rasathaneslnln tanımladığı lokatyon yıldu lle gösterllmektedlr. HONAZDENİZLİ HAVEge bölgesinin aktif deformasyon sistemi, bölgedeki derin ve yüzeyde gözlenen tektonik yapılann oluşumunda çok önemli bir etkendir. Ege bölgesindeki graben sistemleri bölgenin genel deformasyon sisteminin ve derin yapılannın anlaşümasında anahtar rol oynamaktadır. Özellikle, BüyükKüçük Menderes, Gedız ve goller bölgesindeki grabenler tektonik yapı ve deprem aktivitesi ile çok yakından ilişkilidır (McKenzie 1972; Taymaz ve Prıce 1992; laymaz 1993). Göller bölgesinin temel tektonik birliklenni oluşturan KuzeydoguGüneybaü doğrultulu Burdur, Acıgol ve Baklan havzalan ve KuzeybatıGüneydogu doğrultulu AfyonAkşehır havzası (Sultandağı Fayı) normal faylar ile sırarlanmışlardır ve Kuvaterner doneminden günümuze aktivite göstermektedirler. Kuvatemer yaşlı bu havzalar yanm graben geometrisine sahip olup Kuzeybatı yönlü dalımlan olan bloklardan oluşuyor (Taymaz ve Pnce, 1992). Göller bölgesindeki bu farklı geometrıye sahıp normal faylar, Ege bölgesinin tektonik modeli çerçevesinde artık klasik birer örnek haline gelen DoguBatı doğrultulu BüyükKüçük Menderes ve Gediz graben sistemleri ile karşüaşurüdıklarında farklılıklar gösteriyorlar. yeri deprem hasarlan açısından en önemli faktorlerin başında geliyor. Beklenen depremin büyüklügunun en az bugune kadar oluşmuş en buyuk deprem kadar olacagı kabul edüırse, deprem felaketinin boyutları çok daha büyuk bir önem kazanacaktır. Günümuze kadar, Deprem Sismolojisi sorunlanna yeterince önem vermeyen özellikle DPT, TUBITAK, TTGV Üniversite Araştırma Fonlan, yerel yönetimler, sıvıl orgütler ve gönüllü kuruluşlardan arastırmageliçtinne ve eğitimöğretim. çabalanmıza destek beklıyoruz. KAYNAKÇA Altunel, E ve Hancock, P.r 1993 GeologıcalJoumal. 28, 335346 Barka, A., Reüınger, R, Şaroglu, F ve şengor, AMC, 1995 The Isparta Angle lts Importdnce ın the Neotectorucs of the Eastern Medıterranean Regıon İESCA Procendıngs, 1,318 Boray, A Şaroglu, F. ve Emre, O 1985 Isparta buklumunun kuzey kesinıınde DoguBatı daralma içın bazı veriler Geologıcal Engıneenng, 23, 920 Koçyıgrt, A , Unay, t! ve Saraç, G , 2000 Epısodıc: gratx;rı forrnatıon and extensional neotectonic Regıme uı west Central Anatolıa and the Isparta Angle. a case study in the AkşehirAfyon Graben, Turkey. Spec. Publ. Geol Soc Lond, 173, 405421 McKenzie, D 1972 Actıve lectoracs of the Medıterranean regıon geophys. Joumal ofRoyalA3tronotnıcdlScx:ıety 30, 109185 Price, S. ve Scott, B 1994 Faultblock rotations at the edge of a zone of contınental extensıon southwest Turkey, Joumal og Stnıctural Geology, 16,381392 Şaroglu, F, Emre, ve Kuşcu, 1, 1992 Turlaye Dırı Fay Hantası, MTAAnkara 2pafta. Seyitoglu, G. ve Scott, B. 1991 Late Cenozoıc crustal extension and basın formation m west Turkey Geologıcal Magazıne, 128, 1GG16G Taymaz, T, 1993 The source parameters of Çubukdag (VVestern Turkey) earthguake of 11 October 1986 Geophysıcal Joumal IntematıonalOxford, 113,260267 Taymaz, T, ve Prıce, S , 1992 The 1971 May 12 Burdur earthguake seguence, SW Turkey a synthesıs of seısmologıral and geologıcal observatıons Geophysıcal Joumal IntematıonalOxlord 108, 589 603 Taymaz, T., Jackson, J.Ave Westaway, R 1990 Earthquake mechanısms ın the Helleruc Trench near Crete, Geophysıcal Joumal lntemaüonal, 102,695731 Taymaz. T , Jackson, J A ve McKenzıe, D , 1991 Actıve tectonıcs of the North and Central Aegean Sea, Geophys.}. M.. 106, 433490 Westaway, R, 1993 Neogene evolution of the Denizli regıon of western Turkey Journal of Structural Geology, 15, 37 53 VVessel. P, and Snuth, W H F . (1995) New versıon of the Generıc MappingTools. EOS, Trans., AGU, 76(33), 329. ZASI DEPREM FAY (KIRIK) DÜZLEMİ ÇÖZÜMLERİ 15 Aralık 2000 (Mw=6.0) depreminden sorumlu fay zonu muhtemelen tekrar aktivite kazanan Sultandağı Fayı'dır (bkz. Şaroglu vd. 1992). Bu kınk sistemi Koçyıgit vd. (2000) tarafindan Akşehir Fayı olarak da adlandınlmakta. Bu fay (kınk) bölgesi gerek jeolojik/tektonik hantalarda gerekse uydu ve hava fotograflannda çok net olarak görülmektedir (Taymaz ve Price, 1992, Price ve Scott, 1994). Bu bilgilerin ısıgında, USGSNEICMT ve Harvard Üniversitesinin (HarvardCMT) ön bilgilere göre tanımladıgı fay düzlemi çözümlerinin, bölgenin jeolojisı, jeomorfolojisi ve fay sistemlen üe uyumluluk içerısinde oldugu görülmektedir (bkz. Şekü 12 ve Tablo 12). Bu parametrelerden açıkça görulecegi gibi, 15 Aralık 2000 Sultandağ depremi bir açüma mekanizması ile ılışMıdır ve sıg odaklı bir depremdir (bkz. Tablo 2). Sismik enerji açısından ortaölçekli bir deprem olarak nitelendirilmelidir. Soz konusu açılma hareketi KuzeydoguGuneybatı dogrultusundaki çekme (gerilme) kuvvetlerin etkisinde oluştu. Ancak, Boray vd. (1995) ve Barka vd Bolgedeki deprem etkınliklenne (özellikle 1999 ve 2000 yülan; bkz. Şekü 13) baktıgımızda 2000 yüında HonazDenizli havzasında yogunlaşan sismik aktivite dikkat çekiyor (bkz. Şekü 3 ve Tablo 1). Honaz (Denizli) yakınındaki buyuk hrmızı daire 21 Nisan 2000 (M=5.2 to: 15:23:08.81; 37.85 Kuzey 29.97 Dogu) depreminin aletsel lokasyonunu göstermektedir. 13 Hazıran 1965 Honaz ML=5.3 depreminin oluş mekanizması (bkz. T&blo 1; McKenzie, 1972; Westaway 1993) ve 19992000 donemi deprem aktivitesi ve yakın çevredeki Maymundağ Fayı arasındaki üişkiye dikkat ediniz. Maymundağ Fayı üzerinde bu yüzyü $ içinde önemli bir deprem oluşmadı ve bu fay sessizlıgıni halen surdurmektedir, deprem uretecek potansiyele sahiptir ve bölgede önemli bir deprem beklenmelidir (Taymaz ve Price 1992; Seyıtogluve Scott, 1991; Price ve Scott, 1994). I (*) Prof.Dr. ; (**) Arş.Gör. On Istanbul Teknik Universitesi (ITÜ) Sismoloji Anabilim Dalı http://www.geop.itu.edu.tr/~taymaz; emaü: taymaz@itu,edu.tr; [email protected] SONUÇ VE BEKLENTİLER Ozetle, bolgede her 515 ydlık dönemlerde M > 5.0 ölçeginde depremler oluşuyor Göller Bölgesinin deprem potansıyelı ve bolgedeki aktıf horstgraben sistemlerınin davranışlannın detaylı olarak anlaşüması için oncelikli olarak sismoloji araşürmalan desteklenmelidir. Deprem olayına farklı bir açıdan bakacak olursak, depremın büyuklugu ve Sekll 3: BÜKRDAE verilerine gön 1 Ocak 19995 Eklm 2000 dönemlnde Büyiik Menderes havzanntn doğu ucunda Denizli ve çevnslndekl sismik aktivite ve 13 Hazlran 1965 (HonazDenizli) ve 11 Eklm 1986 Çubukdag depremlerinln fay düzleml çözUmleri (Taymaz, 1993; Wes taway1993;~ . . Honaz (Denl. 37.85 Kuzey. r ...... , mekanizması ve 19992000 döneml deprem aktivitesi ve yakm çevredeki Maymundağ Fayı arasındaki lllsklye dikkat edlnlz. Maymundağ Fayı üzerinde bu yüzyıl Içlnde önemli bir deprem oluımadı ve bu fay sesslzllğlnl sürdürmektealr. Deprem Uretecek potansiyele sahiptir. 719/19