Katalog

>ll(f//ı binalar Zümrüt'ten akisler A. M. C Şengör Hasta bina sendromu unumuzun çok katlı bınaları dışardan goz kamaştırırken, ıçındekılen o kadar da mutlu etmıyor Bu bınalarda çakşanlann çogunun buyuk bır sıkıntısı var Onlar 'hasta bma sendromu' tutsaklan Bır plaza ya da akülı bma olarak adlandınlan elektronık altyapısı bulünan, dısandan tamamen aynlan bır bınada mı çalışıyorsunuz'? Başınızsık sık agnyor mu? Dıkkannızı yogunlaşurmakta guçluk mu çekıyorsunuz? Nefes ahrken zorlanıyor musunuz? 9 Burnunuz surekh akıyor mu Kendınızı sureklı yorgun hıssedıyor musunuz' Bu sorulardan birincisme evet dedıkten sonra en az ıkı evetınız daha varsa sız bır "hasta bına sendromu" kurbanı olabılırsıraz Ama açıkçası bunu tam olarak ıspat etme şansınız pek yok Son 10 yıldır gundeme daha çok gelen "hasta bına sendromu" konusunda kı çalışmalar kesrn bır sonuç ortaya koyamıyor Bu belırtıler, başka hastalıklann ışaretı olabüecegı gıbı psıkolojık durumun urunlerı de olabılıyor Kapalı yerlerle ılışküendınlen ganplıklenn saglıkta yarattıgı etkıler henuz ıyı tanımlanamıyor Bunlar çok spesıfik olmayan sağlık problemlerı uzerınde yogunlaşıyor Ornek çok Başagnsı, halsızlık, konsantrasyon bozuklugu, agız ve gozlerın kurulugu, gunluk stresten kaynaklanan alerjıler, saman nezlesı, hatta ış tatmınsızlıgı Bu belırsızlıge son vermek ıçın meslek hastalıklan uzmanlan tarafından gerçekleşunlen araştirmalardan bınnde, çalısanlarda gozuken belirtilere neden olarak havalandırma ve bınadakı uçucu organık bıleşenler bulunuyor Bır dıger araştırma ıse psıkologlar tarafından yurutuluyor Yapüan karşüaştınnalı grup çalışması sonucunda ışçderın şıkâyetlerının kapalı havadan degıl ıs tatmın duzeylerının duşuklugunden kaynaklandıgı ortaya çıkıyor Bıhmsel lıteraturde, bınalarla ılışkılendırüen sağlık koşulları uç kategonye aynlıyor Bınayla ılışküı hastalıklar hasta bına sendromu ve bunlarla üışjkılendırılen semptomlar Bu uç tanım yenne kullanılabılecek yenı gelışen bır kavram ıse "Çabşanların Bınayla llgılı Şıkâyet Sendromu (Buıldıngelated Occupant Complaınt Cendrom (BROCS)" Isıtma ve havalandırma sıstemlerınde yaşayan dıger belırh organızmalar bır çok rahatsızlıga yol açabüıyor Mantar, astım ve aşın duyarlılık bunlardan bazılan Bına havalandırma sıstemlerınde grıp ve soguk vıruslen bulunabılıyor Hasta bına, yuksek sevıyede ınsan sağlıgına zararlı olabılecek kanserojen organık bıleşıkler ıçeren binalar ıçın kullanılan bır tanım Akıllı binalar aynı zamanda soayal ve Dinpzor: Disney'in ayıbı Walt Disney (19011967) her çocuğun gönlünde taht kurmuş bir idealistti. Amaa, çocuklan eğlendirirken eğıtmek, onların bilgi ve görgülerini artırmak, onları iyi bir yaşama hazırlamaktı. Son ABD başkanlık seçimleri nedeniyle dünyada hemen herkesin adını duyduğu Florida eyaletinin Orlando şehrinde bulunan Walt Disney World eğlence parkında birkaç yıl önce eşimle biriikte oğlumu dolaştınrken gördüğümüz Progress (=llerleme) adlı gösteriprogramı, büyük san'atçının ödün vermez bir aydınlanma yanlısı olduğunun en guzel kanıtlarından biridir. Disney 1967'de aramızdan aynldı. Arkasında büyülü bir isim ve muhteşem bir şirket bırakarak gitti. Walt Disney, 19. yüzyılın aydınlanmaya gönül vermis Amerikası'nm ebeveynlerinin yetlştirdiği çocuklardandı. Şirketlni ellerlne bıraktığı gençler ise 20. yüzyılın acımasız irrasyonel ortammm yetişürdlğl "ben" merkezli blreylerdi. Şirket giderek beyin eğıtımden para oğütümüne doğru kaydı. Disney produksiyonlarının ihtişamı arttıkça eğitim değerleri azaldı. Bunun en son ve en acı ürünlerinden biri de yakınlarda Zürih'te gördüğüm Dlnozor (Dinosaur) adlı filmdir. Bu filmin fragmanlannı otel odamda televizyon seyrederken görmüştüm. Bilgisayar destekli grafik teknolojisinin yarattıgı Ikinci Zaman hayvanlannın büyük bir başarıyla beyaz perdeye yansıtılmış olmaları beni çok etkilemişti. Filmin jeohji derslerinde veya Bilim Merkezi gibi halka açık yerlerde eğitime yardımcı olarak kullanılıp kullanılamayacağını görmek için derhal sinemaya gidip onu gormeye karar verdim. Aman ne düş kınklığıt Filmin konusu şu: Bir adada yaşayan bir maymun kabilesinin eline tesadüfen düşen bir yumurtadan çıkan bir otçul dinozor (adı Aladar) bu kabilenin dostu olur. Yakınlara duşen bir göktaşı, kabilenin yaşadığı orman alanlarını yaşanamaz bir çöle çevirir. Kabile, üreme bölgesine gitmek zonında olan otçul dinozor sürüsüne katılır. Süru başı Kron adlı bir zorbadır. Cenç Aladar bu zorbayla mücadele ederek sürüyü bir çok dertten kurtanr. Sonunda zorba lider ve onun hempaları etçil dinozorlara yem oluhar. Sürü, zorbalar dışında kayıp vermeden üreme alanlanna ulaşır. Cenç Aladar zorbanın iyi yurekli kızkardeşi Neera ile çiftleşir ve onlar erer muradına biz çıkalım kerevetine! Artık aşınmakta olan orta sınıf Amerikan toplum değerlerinin bir reklamı mahiyetinde olan bu ucuz hikâye bana eski romantik Turk filmlerini hatırlattı. Eh, bu çocuklar için icat edilmiş bir masaldır diyeceksiniz. İyi de dinozorla maymunu bir araya nasıl koyarsınız? Son dinozor 65 milyon yıl once olmüştü; en eski maymun fosili ise bundan en az 10 milyon yıl sonra, Eosen Çağının çökelleri içerisinde bulunmuştur. Maymunla dinozoru bir araya getirmekle insanla dinozoru bir araya getirmenin hiçbir farkı yoktur. Bu bana yıllar once tek amaa Raquel Welch'in dolgun göğüs ve kalçalannı sergilemek olan Taş Devrl isimli sıradan filmdeki insan dinozor kavgası sahnelerini hatırlattı. Peki jura Devri'nin dinozoru olan Brachiosaurus ile tamamen geç Tebeşir Devri'nin hayvanlan olan boynuzlu dlnozorian aynı sürüde koşturmaya ne demeli? Kahramanımız Aladar anlayabildiğim kadarıyla bir Camptosaurus, yani Jura Devrı hayvanı, sevgilisi Neera ise bir geç Tebeşir devri tazesi olan bir Kritosaurus: yani aralannda en az 30 milyon yıllık bir zaman aralığı var. Bunlar nasıl buluşup koklaşacaklar? Hele, iki değişik türü bırakın, iki değişik cinsin normal çocuklan olması haline ne buyurulur? Disney şirketi bu zırvalıklara izin vermeden, çocukların taze kafalannda biyoloji, paleontoloji, evrim süreci gibi konular hakkında tamamen yalan yanlış izler bırakmadan aynı heyecan ve güzelliktehattâ şimdikinin çok çok üstündeki bir düzeydebir film yapamaz mıydı? Elbette yapardı. Hiç kuşkunuz olmasın: Cerçek, masaldan her zaman daha ilginç ve daha heyecanlıdır. Ama amaç yalnız ve yalnızca en kısa yoldan cepleri doldurmak, yani yemlenmek olunca, işte kafalar da ancak bir dinozor beyninin çalıştığı kadar çalışıyor. Çocuğa bilim değil masal, gerçekçilik değil romantizm, merak yerine ucuz Amerikan orta sınıf değerleri pompalanınca ortaya bugünku, doğal çevresinden bîhaber, tek amaa yeyip içip üremek olan bir sürü çıkıyor. Bu sürü, devlet başkanlığı seçimi gibi eleştirel aklın ilk sırada rol oynaması gereken biri işi once karnavala sonra kavgaya donuştürürken, kendisini zehirleyen ve ortamını tehdit eden endustri artığı gazları kısmayı da cebine ve özgürlüğüne (!) yapılan tecavüz olarak yorumluyor, okullarında Darwin'in teorisi ile ilk çağ mitolojilerinin aynı değerde okutulması için oy bile verebil'tyor. 719/5 G mmm nu da guçlendınyor Pencere açılmadıgı ıçın verılen havanınn yetmeyecegı hıssınden kaynaklanan havasız kalma korkusu gıbı geçıcı duygular yaşanabılıyor Nurol Plaza Proje Muduru Mımar Taner ö ı , bına tasanmında mımara duşen gorevtfı, ınsanlarda kalabahklık, bıknmezlık gıbı olumsuz duygulara yer vermeyecek şeküde uygun yogunluk lımıtlennı bulmak oldugunu belırtıyor Saldrrgan davranış olasılıklanna karşı planlama ve detaylarda onlemlerın nasıl alınabılecegının araşnnlması gerekıyor Ne yapmalısınız? 1. Duvarlannız ve havanız profesyonel olarak yılda bır kere temızlenmelı 2. Havalandırma sistemınız taze havanın bına ıçmde dolaşımını artrmak ıçın temızlenıp yenılenmelı 3. Hava filtresı kullanılmalı temız ve kuru olmalı Havadakı nem oranı asla yuzde 60 tan fazla olmamalı 4. Içerı hava alınan bolge yukleme ya da park alanlarından.uZak olmalı Hava filtrelen duzenlı olarak degıştrılmelı 5. Donanrm ıyı havalandınlmLş alanlarda bulundurulup kuUanılmalı Uretıcının belırtngı dırekuflere tam olarak uyulmalı 6. Bılgısayarlar her alü ayda bır hıjyenık bılgısayar ve elektronık donanım temızleyıcılen tarafindan temızleulmelı llginç bir örnek 1992'de ABD'de Flonda adlıye sarayında, bmanın yapısında bulunan çamuıdan dolayı kanser rıskı oldugu şıkâyetıyle hava kalıtesı uzmanlan âcıl bır tahlıyeye başvuruyor Uzmanlar, 1989'da 11 mılyon dolara mal olan yapının sağhğa uygun hale geürılmesı ıçın 9 mılyon dolarlık bır butçe belırlıyorlar Bmanın yenılenmesmden once çakşanlar çamurdan dolayı hastalandıklannı ıddıa edıyorlar Bma Flonda'dakı dıger tum binalar gıbı gerçekten de çamur ıçerıyor Ganp olan, mahkeme çahşanlannın bu çamuru 'ozel ve tehhkelı1 hıssetmelerı 1992'de Çevresel Koruma Bırlıgı EPA'da çahşan bırçok ınsan çahştklan bınanın kendılerını hasta ettıgı yonunde şıkâyette bulunuyorlar Bmayı kapatmak ve merkezlerını baska bır yere taşımak ıçm ugraşıyorlar Yapılan hıçbır test ıddıa edılen hastalıklan dogrulamıyor Mahkeme davacılann gosterdıgı semptomlann zıhınsel veya duygusal olduguna karar venyor psikolojik problemler de yaratabılıyor 197O'lı yıllardan bu yana yapılan bu araştırmalar sonunda ulaşüan bır takım sonuçlar var * Yuksek yapılar ınsanlann korunma gereksınımıne yeterınce yanıt veremıyor * Alan daralmasıyla bırhkte kendını kasıtlanmış hısseden ınsan saldırgan bır yapı kazanıyor lnsanlar bırbırlenne ve yaşadıklan çevreye zarar veren eylemlere başvuruyorlar * Çok yuksek binalar yuksekhk korkusu