Katalog

Beslenmede tutuculuk Market rafları dolup taşıyor ama hemen hepsi pirinç, mısır, buğday ve patatesten... atüı herhangı bır ulkerun buyuk supermarketlenne gıdenler onca farklı turde besın karşısında ellennde olmadan bu konuda buyuk bır bolluk yaşandıgı duygusuna kapüırlar Bu supermarketlenn raflan goz kamaştıncı renklerde sebze meyve ve bakkalıye urunlenyle dolup taşar Bu goruntu son derece etküeyıcı oldugu derüı yanütıcıdır da Batı dunyası bugune dek hıç bu denlı aşırı beslenmedıgıne gore kesınlıkle bır bolluktan soz edılebüır Ne var kı besınlenn ceşıtlüıgı açısından hıç de sandıgımız gıbı bır arüş olmadıgı gorulur Garıp ama dunyamız varsülaştıkça tarım ve çıftçılık gelıştıkçe besın uretımı gıderek bırkaç çeşıt uzerıne odaklandı Gunumuz dunyasında kalonlenn % 951 yalnızca otuz % 50 sı ıse, yalnızca dort tur tahıldan pırınç mısır buğday ve patatesten sağlanıyor Uluslararası Bıtkı Genetık Kaynaklar Ensntusu'nden Stefano Paduloıi Batı dunyasında yenebüır urunler konusunda var olan kaynaklardan çok kıt yararlanüdıgına ınanıyor Padulosı'nın kayıtlanna gore Hındıstanda yaklaşık 1000 tur Kuzey Amerücada 1100 tur tahü yetışırken Afnkada besın ozellıgı taşıyan bıtkı turlerının sayısı yalnız ca Ganada 2500 e ulaşıyor Sahelın kıraç bolgelerınde ıse 800 kadar farklı turde bıtkı yeüsıyor Bu da Guney Amerüca hesaba katılmadan eümızde 5400 kadar farklı tahıl turu oldugunu gosterıyor Onumuzde ala büdıgıne genıs bır bıtbsel besın yelpazesı olmasma karşın neden beslenmemızde yalnızca bırkaç tahü turuyle yetınıyoruz9 Bunun bır açıklaması çogumuzun doguştan tutucu olması Her ulusun kendı beslenme alıskanlüdarını daha sonrakı kuşaklara aktarma egüımı ıçınde oldugu ve yenı yıyeceklerı benımsemekte zorlandıgı goruluyor Domates bunun en çarpıcı bır ornegı Çok kışı domatesın oldum olası Italyan mutfagının vazgeçümez bır parçası oldugunu duşunebüır Gelgelelım anayurdu ant dağlanndan Avrupa ya ancak 16 yuzyüm başlannda gelen domatesın ük kez hamur ışlennde kullanüması 300 yü sonrasına rastlar Aradakı bu sure ıçınde Aztek düındekı "tomatl" sozcugunden gelen domatesın parlak rengı artı adamotu ve kopekotuna benzer ozellüden ona çok karmaşık bır yapı kazandırdı B akın akrabalar: Pfrinç ve Arabldopsu İen alınan benzer protelnler Cenom bUyüklüğü: Mllvariarca temel c/ft Buğdav domates dunyanın en çok tuketüen bıtküen lıstesınde on üancı sırada yer alıyor Yemek pışırmedeh tutuculugumuz bır yana hsıtlı beslenme alıskanlıgımız bır olasılüda tarım meslegının ekonomık yapısından kaynaklanıyor Tanmda makıneleşme arttıgı oranda verım de artıyor Bu nedenle geluşmış donanıma sahıp olanlar daha çok verım alıyorlar Aynı bıçımde urunlerın nıtehklerını arttır ma yonundekı araşurmalar sayesınde ozellıklerı büınen bıtkı turlerınde çok daha hızh bır gekşme saglıyor Besınlerımızın gıderek daha az sayıda kaynaktan saglanmasının bır onemı var mı' Bırçok nedenden oturu onemlı olabüır Dk olarak gunumuzde guvendıgımız urunlerın gerçekten de en ıyı seçım olup olmadıgını tam olarak bümıyoruz Bu urunlerın buyuk bır bolumu büımsel araşurmalar sonucunda yaşamımıza gırmedı bunlar T^ş Devrı çıftçüennın buldugu bınlerce urunden bırkaçıydüar Bu nedenle onlann gerçekten en yararlı besınler mı yoksa bır rasüantı sonucu o gunlerden gunumuze gelen bır alışkanlık mı oldugunu bümıyoruz Ikıncısı da 0fO 1020 1040 4010 10 «O «070 7010 10 90 90100 Yulof Benzeşen amlno aslt zlnclrinln oranı sentez yaptıgıru (molekul bazında) ızle lecekler Sanal bır kuraklık ortamı yara Ditkının strese nasü dayandıgını da ızleolası Bıtkının yaşadıgı ortama olumcul rukrop salarak bıtkının savunmasını ya•en hangı genlerı devreye soktugunu nek de eglencelı olabüır Salk Enstıtusu nden Joe Eeker bu çaaran pratık açıdan yararlannın saymakla leyecegını üen suruyor Büımsel tarım graş arüar vıral bır hastalıga karşı Arabısıs'm savunma mekanızmasını guçlendıbu bügılerı dıger ekınlerde de uygula a sokabüırler Bır anlamda Arabıdopsıs celtraşm çamurdan modelı gıbı deneme çlı kullanılacak Çamur şekülendırmeye undur Istenılen şekıl elde edılınce, devmermer gırer kılerden daha akülıca yararlanmak' Me yerovvıtz beklentüermı daha da uç noktalara vard ı r ı yor "Bıtkı lerın ya şantımızdakı rolu çok onem lıdır Ara balarımıza yakıt oluş tur Yıyecek olarak kullanıyoruz Hava olarak so luyoruz Kımya ve üaç sanayı TUtUn r ha büyük, daha iyi Arabıdopsıs ın yapı ıskelesı gıbı kulla lasını oneren Ecker bıtkının temel yapısı i n e ısmarlama bıtkının genomunun tulabılceğını one suruyor Sonuçta daha ı urun veren ekınler soguga kuraklıga ıreye dayanıklı bıtkıler hayal olmaktan cak 'Ük kez bıtküerın geneük ozellıkledegıştırerek daha mukemmel ekınler elîdebüecegız" dıye konuşan Ecker, "Bu lde dogal felaketlerın kıtlık ve açhga neolmasırun onune geçebüecegız" dıyor ıry de Arabıdopsıs araştırmalannın ınıga buyuk yarar saglayacagına ınanı"Dunyanın korkunç bır hızla buyuyen ısunu doyurmak ıçın tek çozum yeşıl nm Açlıgı onlemenın bence tek yolu bıt ha çeşıtlı bır tarım çok daha dengelı ve gelışmekte olan uluslara daha uygun olabüır Mısır Kuşagı'ndata tek besıne bagh kulturler kendılerıne gubre bocek üacı ve tarım makınelen sağlandıgı surece yaşamlarından hoşnutturlar Ancak bunun dışında kalanlar ıçın çeşıtlüüc tek bır bocegm tum urununuzu yok etmemesı ıçın kesm bır guvence oldugu ıçın çok daha den gelı bır beslenmenın de garantısı sayüır Bır de kuşkusuz tat konusu var Geçen yuzyü Bauda en çok ügı goren tek yenı meyve krvı oldu Oysa Amazon a gıdıp açaı bakurı kaju kupaçu muruçı gravıola ve genıpapo güDi meyvelen tatmadan tropücal meyvelerın sızlere daha neler sunabüecegını büemezsınız Beslenmemızde yer etmış. temel urunler uzenndekı araştırmaların bızlere sayısız yararlar sağlayabüecegı su goturmez bır gerçek Ne var kı büınen ama yetennce ügı gormeyen bıtküerın de araştırma kapsamına alınması gerekıyor O zaman gerek tanm gerekse beslenmemızın çok daha dengelı olması ıs^en değü y ıçın hammadde olarak yararlanıyoruz Şu anda oturdugum sandalye bıle tahtadan yapümış Percereden dışan bakugım zamah her yerde bıtkı goruyorum Bu durumda ıçınde yaşadıgımız dunyayı daha ıyı anlamak ve çevreyı korumak ıçın bıtküerın nasü yaşadıgını daha ıyı ogrenmek zorundayız Reyhan Oksay New Scıentıst, 2 Aralık 2000 16 yuzyüın sonlannda alman yetküüer halkı domatesın yenmemesı gerektıgı' yonunde uyardüar Bır yuzyü sonra domates yme zararlı ve zehırlı bıtküer arasındakı yerını koruyordu Lınnaeus domatesın yenmesınde hıçbır sakınca olmadıgını one surmesı bır yuzyü daha aldı O zaman büe çok kışıyı ınandırmak ge rekıyordu 1820 yüında Robert Gibbon Johnson adında bırı domatesın zehırlı olmadıgını kanıüamak ıçın Salem mahkemesının basamaklannda üa domatesı herkesın gozlen onunde yemek zorunda kalmıştı Gunumuzde 719/13