Katalog

Trafikte yaratılan tehlike ve kurallar M otorlu taşıtlaıda ve karayollarmda bılınen gelışmelenn, sosyal ve ekonomık alana katlalan yad sınamaz Buna karşın can ve nesne (mal) açısından kendme ozgu agır tehlıkenın nedenı oldugu da bır olgu dur Burada tehlıkenın ozel agırhgı' motorlu taşıtlann ışletılmesının zarara aşın yol açma egılımmden ya da neden ol duklan kazalann nıtelık ve nıcehk açısından agır sonuçlar dogurmasından ılen gelmektedır Motorlu taşıtlann karayolunda yarattığı tehlıkelere karşın bunlardan vazgeçme olanagı yoktur Çunku teknık gelışmeler, çağdaş toplumun "ortak mal varhğı"durumunda dır Karayollannda can ve nesne guvenhgını sağlayacak uyulması zorunlu buyurucu kurallarla guvenlı bır trafik duzenı amaçlararken dıger yandan kurallann çıgnenmesı durumunda, can ve nesneye gelen bıreysel zararlar ve bozulan toplum duzenı açısından cezaı ve hukukı yaptınmlar sorum luluklar ongorulmuştur Trafik kurallan motorlu araçlann karayollannı kullan maya başlamasıyla, deneyımlerle elde edılen bügı ve olgu lann azımsanmıyacak kathsıyla bılım ve teknıgın ortaya koydugu soyut kurallardır Amacı, karayolunda bıreylenn can ve nesne guvenlıgı açısından sağlıklı bır trafik duzenı olusturmaktir Başka bır deyışle her trafik kurakran temelınde var olan gızıl (potansıyel) tehlıkeyı onleme yatar Trafik kuralları, teknık açıdan ıkı bolumde toplanır Hk bolumde ' karayolundan yararlanacaklann davranış bıçımmı ke sm ve tum kapsamıyla tanımlayarak behrleyen" kuraüar yer alır Bunlar soyut nıtelıkte ve her durum ve konumda uyul ması zorunlu nesnel (objeknf)kurallardır "Kırmızı ışıkta geçılmez" 'trafik sağdan akar", 'tâlı yoldan gelen suruculer anayoldakı suruculere ılk geçıt hakkını vermek zorundadır' "motorlu araçtakı donuş ışıklan geç anlamında kullanümaz' gıbı tkıncı bolumde ıse, karayolundan yararlananlara bellı durum ve koşullarda ozen yukleyen kurallardır, soyut surucu üpı nesnel olarak belırlenmemıstır Surucu ve yayadan somut olayın ozellığı ıçınde yanı durum ve koşullarm gereklerıne gore, zararlı sonucun meydana gelmemesı ıçın ozen gostermesı ıstenır Ancak bu kurallarda ozenın olçusu ve davranış bıçımı kesın olarak belırlenmemıstır Bu tıp kurallann en çarpıcı ornegı Karayoüan Trafik Kanunu nun 52 maddesınde yer almıştır Suruculer, kavşaktara yaklaşırken, donemeçlere gırer ken, tepe ustlenne yaklaşırken, donemeçh yoUarda uerierken yaya geçıtlenne, hemzemın geçıtlere, tuneliere, dar kopnı ve menfezlere yaklaşırken, yapım ve onanm alanlanna gırerken hızlannı azaltmak, hızlannı kullandıklan aracın yuk,teknık ozelkğıne, goruş, yol hava ve traük du rumunun gereknrdığı koşullara uydurmak zorundadır Bu ve benzer kurallara gore.motorlu araç surucusu, yasada ongorulen durum ve koşullarda, ozen ve davranışını gızü (potansıyel) tehlıkeyı onleyecek duzeye getırerek beklenılen soyut surucu tıpının orneğını sergıleyecektır makta haklıdır, kendısmden fazladan bır onlem alması beklenmez Ornegın Surucu yeşıl ışıkta, geçış ustunluğunun başkası tarafmdan çığnenmeyeceğme ya da goruş durumu kapah bır donemece(v\rd.]) gırerken ters yonden gelen gelen aracın şent değıştırıp kendı şerıdme gırmeyeceğıne guvenmekte haklıdır yaranlan guvene uymasından dolayı kınanamaz ve suçlanamaz Ne var kı trafikte ongorulen bu guven kuralı her konumda kesın olarak uygulanmaz Tersı durumda ahcı bır trauk ıçm traük guvenhğı ortadan kaldmlmış ve bıreylenn mal ve can guvenhğı goz ardı edıhnış olurdu Bu nedenle guven kuralından yararlanacak kışı, oncehkle trafik kural ve duzenıne uymalıdır Hıç kımse kendı ku surundan yararlanamaz Kurallan çıgneyen kışı dıger kışılenn trafik kurallanna uyacagı konusunda yaratılan guvene sı gınarak kusursuzlugunu ılen suremez Yuksek Mahkeme Yargıtay bılırkışı goruşlenne tutsak olmadan verdıgı ender kararlann bırınde (Y 4 HD19 9 1988 4487/7611) suruculer kavşaklara gırerken hızlannı azaltmak zorundadırlar geçış ustunluğu olsa bıle boyle bır kavşağa hızını azaltmadan gıren surucu geçış ustunluğunun yarattığı guvenden yararlanamaz ' sonucuna ulaşmıştr Dıger yandan surucu karayolundan yararlanan dıger kışı ya da kışılenn kurallara aykırı hareket etügını anladıgı ve gordugu anda yahut bır çarpışma tehlıkesı soz konusu oldugunda karşıdakmın kurallara aykın hareket etngını değerlendırerek gereklı onlemlerı almakla yukumludur Ornegm çarpışma kendı sendınde olsa bıle karşıdan bır aracın tehhkeh bıçımde gelmekte olduğunu gormesıne karşın gereklı onlemı almayan sunıcu, guven kuralından yararlanamaz Hukuk, tehlike ve sorumluluklann artügı her alanda bıreylerden yuksek ozen bekler Bu nedenle motorlu araçlann suruculen hem kurallara uyma hem de olası ka zalan onleme konusunda yuksek ozen gostermekle yukumludurler Karayolunda tehlıkeyı yaratan motorlu araçlar ve suruculerdır onlardan beklenen ozen yayalardan beklenen ozenle aynı duzeyde olamaz Suruculer yuksek ozenın geregı olarak yayalara saygı gostermerun bır ınsanlık gorevı oldugunu da unutmamalıdırlar hukuk da ahlâk da saygısızlıgı bagışlamaz Ozensızlıgın sonucu kusur (yalın olarak kınanan davranış) ve dıger unsurlannın da gerçekleşmesı durumunda hukukı (tazmınat) ve cezaı sorumluluk gundeme gelmesı kaçınümazdır Ancak trafik kurallanna uyma ve yuksek ozen konusunda bırey ve toplum olarak başansızlıgımız bır olgu Hanı deve ornegı 'nerem duzgun kı' sorusunda da haksız sayılmazsınız 'Çogunluk kurallara uymuyor ben uysam ne ya zar" sozlen kurallan çıgnemenın gerekçesı olamamahdır bu ve benzer ınançlann trafik canavannın her geçen gun guçlenmesınm nedenı oldugu da unutulmamalıdır Dığer yandan, sorumluluklann guncelleşmesınde Yargının da başansız oldugu kabul edümelıdır Bunun en onemlı nedenlennden bın, trafik olaylannda kusurun belırlenmesı ve derecelendınlmesınm bılırkışılenn eğemenhgıne bırakılmasıdır yargıç ve avukatlann seyırcı gıbı büırhşı raporlannı ızlemekle yetınmelen ve onlar oyle dedığı ıçm karar venlmesı az gelışmış ulkelenn yargı duzenınde bıle gorulen bır olay değıldır Çetin Aşçıoğlu Yargıtay Onursal Uyesı eulak ceuna@maıl koc net ZAMAN: Belki de en çok cimri olmamız gereken şey Evmızde çeşıth tamırler yapürmışsmızdır Bunlar ıçmde en zor gelenı hangısı ohnuştur? Zamanında ışnı yapmayan hatta eve hapseden, randevulanna uymayan ustalar en zor olanlandır bana gore Hastanede muayene sırasmda ya da gostenşh reklamlanna karşmbankalarda odeme kuyruklarmda geçen zaman az mıdır7 Yme de bana en zor gelenı rande vusuna uymayan, hatta boylesı bır alışkanhğı olmayan hşüerle ış ıhşkısme gırmek Burada, bır ara venp, zaman nasü yaşanıyor dıye bakmak gereklı Zaman ıh bıçımde yaşanır Bunlardan bırmcısı, daha ükel gruplarm algüadığı ve yaşadığı sırkuler (dongusel) zamandır Sırkuler zaman, kendını ymeleyen, bıraz basmakahp bıraz monoton bır algıdır Tamamen guneşm doğuşu ve batşı na odaklanmış zaman algısı buna bır ornektır Ya da oğrencılerm okul donemıyle yan yıl tatıh ve yaz taühnı ıçeren sırkuler yaşamlan daha uzun surelı zaman dıhmını kapsayan bır başka omektır Geçmışte toplumlarm hemen tumune aıt bu algı gunumuzde asıl olarak trsal kesımde gorulmekle bırhkte, kent yaşammda da karşımıza çkabumektedır Dığer tur zaman algısı ıse Iıneer (doğrusal) zamandır Modern toplumlarda daha çokgonılen bu algı ıse, zamanm ışlere gore planlanması ve buna gore yaşanması ıle behrlıdır Bır ay sonrah toplantı, beş ay sonrah uretım etkmhğı, alt ay sonra bu etkmhğe yonehk rapor hazırlanması gıbı bır planlama hneer zaman yaşamına ornektır Gunumuzde, ozelhkle bu yuk kentlerde yoğun ış temposunda çahşan "beyaz yakahlar" dıye smıOandınlan ış kesımı ağırhkh olarak hneer zaman duzenmde yaşamaktadırlar Gelehm yenıden randerulara uyma sorununa Sırkuler zaman yaşamını benımseyen kesım ıçm bekleme ya da bekleünenm onemı yoktur unku zaten bırey o gununu o ış ıçm ayırmıştır Bulaşık makmenız monte edılecekse, servıs ıçm onemlı olan gun vermektır O gun ıçmde lıstedekı yerlere gıdıp tek tek montajı tamamlayacaklardır Zaten ertesı gun de aynı ışı yapacaklardır Boylece, zamanla ılgılı bır kaygı yoktur Boylesı bır durumda evde bekleyen yme sırkuler zaman yaşamı ıçınden bır ev kadını ıse hıçbır sorun çıkmaz Ev kadını serws elemanını bekler, servıs elemanı gehr ve ış yapıhr Ancak, ış temposu ıçmde zaman ayıran bır bırey soz konusu ıse, o za man her şey değışır Çunku bırey kendını hapsedılmış, sıkışünlmış, boşa zaman haruyor bıçımınde algılar O boş zaman da bırey ış yapmayacak bıle olsa kendme gore değerlendırmek (ısterhtap okur, ıster spor yapar) en doğal hakkıdır Yenı bm yıh karşılarken, zamanm değennı bümek ve zamanı en ıyı bıçımde değerlendırmek şart gıbı gorunuyor Bunun koşulu da zamanı planlayamk, yanı randevulu çalışmaktır Bır dığer deyışle, zamanı hneer yaşamak çağm gereğı gıbı gonmmektedır Bafkasına n x u vcrmemelisin ozdey ışı ya da ahlâk kuralı trafik olaylannda da gozetılmesı gereken ve çıgnenmesı durumunda yapünmlan ve sorumluluklan da gundeme geüren yazılı olmayan bır hukuk kuralıdır Yasanın açık buyrugu olmasa bıle her surucu, her konumda olası zararlan onleyıcı ozera gostererek bıreylenn can ve nesne guvenlığını korumak zorundadır Ornegın, "olası bır çarpışma soz konusu olduğunda, tehlıkeyı onlemek ıçm fren onlemıne baş vurmakya da olanakh ıse yolun sağına ya da soluna kaçarak kazayı onlemek" gıbı Trafik kurallannın oluşturdugu duzen, bıreylerde bır guven oluşturur Bunun sonucu olarak, karayolundan yararlanan herkes, başkalannın da trafik kurallanna uyacagına guven duy719/16 Doç Dr Omer Aydemir