Katalog

Trafikte kötii hava şartlan ile meteorolojik mücadele Trafiğin meteorolojik şartlardan daha az etkilenmesi ve trafik kazalarmm azaltılması için bazı yöntemler... Mikdat Kadıoğlu (*) 1 stanbul gıbı buyuk bır buyuk şehırde normal hava şartiannda dahı guçlukle yurutulen kentıçı ulaşım S kotu hava şartiannda buyuk olçude akısyor Şıddetiı yagıs vefirtınagıbı agır hava şartiannda, kent sakmlerırun uygar bır duzen ıçerısınde can ve mal kayıplannı en aza ındırgeyerek yaşamlannı devam ettırebümesı ıçın, trafik gorevlılennın, pohs guvenlık ve zabıta guçlerının ıtfaıye ve kanalızasyon vb bınmlenn koordınelı çalışabılmesı ve zamanında problemlere mudahale edebılmesı gerekır Bunun ıçın de, üen ulkelerde oldugu gıbı ılgılılenn ve krız merkezının zamanında ve dogru bır şekılde bılgılendınlmelen şartür Bu yazıda trafiğının meteorolojik şartiardan daha az etkilenmesi ve trafik kazalanrun azaltılabümesı ıçın gelışmış ulkelerde yaygın olarak olan fakat ulkemızde hıç ya da çok az kullanılan bazı yontemlenn tanıtılması amaçlandı ve onerılerde bulunuldu tuzlanması vs gıbı tedbırlerın alınması gerekmektedır DDG bır bolgedekı donun şıddetı hakkında bügı verdıgınden kaıa yollanndakı donun kaldınlmasındakı ekonomık malıyetın tahmınınde yardımcı olur Bır bolgede DDG arttıkça o bolgede kara yol Meteoroloji Radarı ile Yol Denetimi larındakı don Radar temıınallennın gosterdıgıne olaylarmı ongöre o an sehırın yagış alan böJgclen vc 35 nolu bır karayolunun yağışdan lenme çalışmactkılenen kısmı larının ekonomık malıyetı de artar Buzlanma ıle mucadelede tuz kullanımı, nıspeten ucuz bır çozumdur Yollara kolaylıkla serpılebılen tuz hava çok soguk degılse buzu erıtebüır Kotu etkılerı Şekll 2. Karayollannın ifletllmetlnde meteorolofl ndannın kullammı (WWIamt, 1992). hemen bellı olmayan tuzun Yağış Orneğın Istanbul'da her ne kadar karlı gunlenn sayısı yagmurlu gunlerden az ıse de (Ozturk ve Kadıoğlu 1996) kar trafıgı yagmura nazaran daha çok etkılemektedır Kar surucunun goruşunu engellemesı ve erıyıp buza donuşme ıhtımalı bakımından, ozellıkle de geceleyın, daha tehlıkelı olmaktadır Ruzgârlı gunlerde karın yollara taşınmasını onlemek ıçın yollann gereklı yerlerınde kar çitleri kullanüabüır (ŞekU 1) Yollarda kar bırıkmegını kar çıtierı ıle onlemek kar ve buzdan korunmanın en ekonomık yoludur Yollardakı Buzlanma Herhangı bır gun ıçın donma ve enme derecegunler o gunun ortalama sıcaklıgıyla O^C taban sıcaklıgı arasındakı farktır Derecegunler gunun ortalama sıcaklıgı O^C'nın altında ıse Donma Derece Gunler (DDG) O^C'nın ustunde ıse Enme DereceGunler (EDG) olarak adlandırüır (Gultekın, 1995) Hava alanlan ve lımanlannda pıstlenn donması uçaklar ıçın buyuk tehlıkeler oluşturur Pısttekı don olayını ve buzlanmayı onlemek ıçın alınan tedbırler buyuk bır ekonomık malıyeü de berabennde geürıyor DDG bır bolgedekı veya bır hava lımanında pıstierdekı buzKar çitleri yolları nasıl korur lanmayı engellemek ıçın gereklı 2 çııl« votadogru ••*", 'Oıgan yfveelelı I Kı> hıjıy"" ru.g»' olan yakıt tuzlama vs mabyeünın » u, "• 'O»g«« vdıımıd dalmı ö» n n <u, mıtww km galblr eme g.llıdlOlnıltn lr *•".»«• utoemad»! lnıa A a>v gai tahmınınde kullanılır TanyabMI» kaı mlaıarı rtMgann httme M DDG kara taşımacılıgında da onemlıdır Sıcaklıgın sıfirın altına duştugu durumlarda karayollan don tutar ve bu durum kara ulaşımı ve taşımacılıgı ıçın buyuk bır tehlıke oluşturur Şekll 1. Kar çitleri Ile yollann kardan korunması (Williams, 1992). (Perry and Symons 1991) Bu dukan temızlemenın kar çıtierı koymaktan 100 kat daha pahalı oldugu hesaplanmıştır (VVülıams 1992) Genellıkle üafık kazalannın çogu yagışlı havalarda (ıslak yollarda) goruluyor Ingıltere'de yaralanma ıle so nuçlanmış kazalann %20'sı yagışlı gunlerde olmaktadır (Codlıng 1974 Smıth 1982) Avustralya (Robınson 1965) ve ABD'de (Sherretz and Farhar 1978) ıse yagışsız gunler ıle karşılaştırüdıgında yagışlı gunlerde kazalann % 30 daha fazla oldugu gorulmektedır Ulaşımda yagışın oluşturdugu bellı başlı problemler arasında kotu goruş şartları araç ve toprak kayması ve geceleyın yol yuzeyındekı yansıma sayüabüır Kuvvetlı ruzgarlar bu problemlerı daha agırlaştınr Aşırı yagışlar yol boyunca yer yer sellere de neden olmaktadır Gunumuzde meteorolojik radarlar kullanılarak yolların hangı kısmına ne kadar yagış duştugu anında belırlerup trafik ahşı buna gore denetım altında tutulabılmektedır (Şekil 2) 667/1S rumlarda don olayının ortadan kaldırüması ıçın yollann Tuz yollan ve araçları nasıl tahrip eder 1 . Tuılu su goıeneklerden vt eatlaalardan ntettın Içlne nUful edet Oradl donduaunda aenlflef ve Mlellıe dahe çok çı yoİBçı yotlarm voye atorUlerin demir ÇMk eksamına talln(ınd. peelenma; neden okıt 3 . Pat tttikHn farklı bir nuAtküli yap<v> lahiptlr ve dahı l u l a lı>cım ktplBf Bu g«nlşl«m« nnucu paı MrafındBkt tMtonu ıtet«k çatlakla» neden aiur zararlan ancak 1970 lere dogru anlaşılabıldı Tbzun yol açtıgı korozyon nedenıyle kopnıler ve yollar tahnp olmakta tuz yol kenanndakı bıtkı ortusunu de oldurmektedır (ŞekU 3). TÜZ, malıyetı ve dogurdugu çevre problemlerı dolayısıyla mumkun oldugu kadar hesaplı ve dogru yerde kullanılmalıdır Bu ıse yollann hangı lasmının ne zarhan ne kadar donacagının belırlenmesıne yonehk Şekil 4'de gosterüen tennal (ısıl) hantalama gıbı ozel meteorolojik çalısma ve ongoru ıle mumkundur (Perry and Symons 1991) Termal (ısıl) hantalama ıle yol/pıst yuzeylerınm sıcaklık hantası elde edılerek donması şuphelı guzergâhlar kolayca belırlenebılır ve oncelıkle buralarda buzlanmayı onlemek amacıyla tuz kullanılır Termal hantalama olçumlerı ıle yol guzergâhına yerleştırümesı gereken sabıt olçum sıstemlerı ve uyarı ışaretlerı ıçın en uygun yerler de tespıt edüebılmektedır Buzu erıten veya onları yoldan uzaklaştıran başka kımyasal maddeler de vardır fakat onların hepsı tuzdan daha pahalıdjr ve kendılenne has çevre problemlenne neden olurlar Dunyadakı bır çok hava alanı ve bazı karayollan sıvı etılen glıkol kullanır fakat bu da bakklan ve su altı yaşamı etkıleyen pahalı bır maddedır Son yıllarda çevreye zarar vermedıgınden ve tuzdan 3.p M mstala daha az korozyona neden oldunülutfdı.. onu liy.flâU vt daflkltıIn gu ıçın kalsıyum magnezyum • TutJu tu 2 mttal llt boyt "»•" asetat (KMA) duyarlı çevrelerde w*ana y.y.In vt mtıtl bnmda paslanma b*i\w kullanılmaya başlandı (Şekil 5). TUzdan daha pahah oldugu ıçın KMA bazı ulkelerde sadece yenı koprulerde ve duyarlı çevreler de kullanılmaktadır Son yıllarda tuzu daha saglıklı bır şekılde kullanabılmek ıçın DDG yerıne Hulme Kış Indeksı gekşünldı (Thornes 1991) Bu ındeksın hesaplanabdmesı ıçın yol boyunca yerel şartlann nasıl degışügını ve yollann hangı hs 2.T1UİU» çe ıartne nçremış olln lujlu su boye üıerln^thl Clırtderden metaf kıfme uleşır 4 . Yol OıerintteU Ballk çukurMtl bByUHlır neUceds yol parcalen» S. Bu tut h»nrllr J j J kgprüieı Içln dahe lehHke» duıuînler y»el« Şekll 3. Tuzlama Ile araç ve yollarda meydana gelen tahribat (Wllllanu, 1992).