Katalog

Körfez Depremi ve su hareketleri Hüseyin Öztürk* armara Bolgesı'nde genış bır alaru etküeyen 17 Ağustos 1999 tarıhh Korfez Depremı nde gerek kıyüar, gerekse ıç sular, son derece ugınç su hareketlerıne maruz kalmışür Bazı byüan sular basrmş, bazı kıyılarda su çekümesı yaşanmış bazı aldnlarda ıse kuvvetlı dalgalar gelışmış ve bu dalgalar gen donuşlerın de sadece yapay dolgulan degıl eskı aluvyon çokellerını de denızın ıçıne çekrtiLştır Adapdzarı 'nda balık havuzlan nın suları çalkalanarak boşalmış, balıklar karaya serpümıştır Bu tur çapraşık olaylar dızısının analızı bunlann duşurıcelerırnızde yaratacagı fıranalar, jeolojık geçmıştekı olguların yorumlanması ıçın d e son derece onemhdır Geçmıştekı faylarm buyuk aümlı ve etkılerının bugunkun den çok daha buyuk oldugunu kabul edersek yaşlı kayalan ıncelerken tanık olduğumuz anı fasıyes degışırnlerı , oksıkanoksık sedıment aıdalanmaları gıbı ıfadesı zor olayları yorumlayısımız da degışebüecektır Bızlen buyuk acılara boğan bu depremın gerıde bıraktıkları yerbılımcıler ıçın bır deney sonuçları gıbıdır ve ızlen sılınmeden mutlaka gorulmesı gerekmektedır Korfez kıyılarını etkıleyen su hareketleri değışık djsıplınleıe aıt araşurmacıla rm yanında halkm da ılgısını çekmış ve degışık yorumlar yapümıştır Bu yazı kapsamında yorum okuyucuya bırakılacak ve saha gozlemlen ve olayı yaşayanlann anlattıklan nakledılecektır Deprem esnasmda genel olarak korfezın kuzey kı yüannda bır su çekılmesıne karşılık guney kıyılan su baskınına ugramıştır Bolgeye aıt harıtada guneyde kara lann sularca ışgal edıldıgı alanlar gostenlmektedır Buradan gorulecegı uzere Izmıt Korfen'nın guneyınde bulunan Seymen, Golcuk ve Degırmendere yeıleşım alanlan sular altında kalmıştır M n nokta deprem anın da denızın 4 metre yukseldıgını goster mektedır Denızden karaya atüan bol mıktarda yeşıl alg ve yengeçler UM Denızcılık'ın sınırlanna dıkılen tel çıtler uzerınde ve kıyılarda gorulmuştur GOLCUK Golcuk Kavaklı bolgesı en fazla su baskınına maruz kalan kıyı olmuştur Bunun nedenı burada bırbırıne para lel K 50 B gıdışlı ve 75 derece açıyla kuzeydoguya egımlı basamak şeklındekı normal faylardır En ıyı ınşa halınde olan Ford Otosan Fabrıkası'nın bahçesınde gozlenen ve her bırının atımı 3 metreye varan ıkı fay yanında pek çok kuçuk faylarla oluşan çokme hesaplandığında Golcuk Kavaklı bolgesının sular altında kalışı anlaşılmaktadır Buradakı kara alanında en az 10 metrelık bır çokme vardır Bu durum, deprem oncesı denızde 30 metre olan derınlıgın 40 metreye ulaşması demektır KavakL kıyılannda pek çok ınsan yıkıntüarla bırlıkte sular altnda kalmışur Bu kıyılarda sularla temas halınde olan camların kırılmaması narın ağaçların gerek sualtında gerekse suustunde devrılmeden kalması burada kuvvetlı bır dalga hareketının yaşanmadıgını gostermektedır Yuzlerce metre sular altında kalan bolgelerın kısmen dolgu alanı olup olmadıgı konusunda ıse farklı goruşler vardır Golcuk Donanma Komutanlıgı alanında yaptıgımız ıncelemelerde bu alanı etkıleyen su hareketı gozlenmemıstır Burada kıyılarda oluşan çatlaklardan denız suyu ıle bırlık te kum geldıgı çam ağaçlanmn altındakı çımler uzerınde yukseklıgı 15 cm ye varan kum tepecıklerının oluştugu gozlenmıştır Denız dıbmden kaynayan kumlar, kıyüardakı taşların etrafını da sarmış ve ortam bazı kesımlerde sığlaşmıştır Deprem sonrası suyun berraklaşügı da gozlemler arasındadır relık teknelerın karaya oturdugunu ve kıyıya baglı bu teknelerın halatlarının koptugunu belırtmışler ve kısa bır su re sonıa eskı sevıyesını 20 cm geçecek kadar sessızce yukseldıgını belırtmıslerdır Sulann tekrar gen gelmesı ve yukselmesını balıkçılar sutun kabarmasına benzetmektedırler Olayı yaşayanlar denızsuyunun 10 metre kadar gen çeküdıgmı ve bunun yaklaşık 4 metrelık bır derınlığe karşılık geldığını belırtmıslerdır DERİNCE Derınce Yukleme Lunanı nda ıse deprem esnasında kuzeyo bakan gemılenn başlannın havaya kalktıgı ıfade edılmıştır Lımana aıt platformun orta yerınde topaklar ve taneler şeklmde yaygm mıdye saçıntıları gozlenmıştır Denızle aynı yukseklıkte bulunmasına karşın lıman platfor munun dığer alanlannda gozlenmeyen bu mıdye saçıntüarının bu alanda bulunuşu herkesın ılgısını çekmıştır Bura dakı mıdyp saçıntüarının kaynagı depremle bırlıkte lıma nın 0 5 m'ye varan oturması ve platformun parçalanması sırasında oluşan yarıklar olmalıdır Platformu taşıyan demır kazıklar uzerındekı mıdyeler, kazıklann derıne hareketı sırasında kazıktan sıynlmış ve palatformun suya yaptıgı basmçla yukanya enjekte olmuş gorulmektedır Lıman ve cıvarındakı sıg alanlarda su sevıyesı yukselımını gosterır denızel urunlere veya malzemelere rastlanılmamıştır TUTUNÇIFTLIK Korfezın kuzey sahıllerınde su sevıyesı degışımlen ıncelemelerı esas olarak, Dennce ve Tutunçıftlık sahıllerınde yapümıştır Burada ozelhkle Tutunçıftlık sahıllerınde pek çok tekne sahıbı deprem aranda kıyıda olduklannı ve depremle bırlıkte sahıle dogru kaçtıklarını ıfade etmışlerdır Deprem anını yaşayanlar depremle bırlıkte 68 metTÖTÜNÇİFTLİK 0 KORFEZ ÎÇIKUŞ GOLU Korfezın en dogu ucunda Izmıt Buyukşehır Beledıyesı tarafından koruma altında olan bır kuş golu bulun maktadır Bu gol maalesef yoldan geçenlenn attıgı plastık ve dığer maddelerle kırletılmıştır Gole beledıye tarafın dan tatlı su verılmektedır Gol de denız arasında 0 5 m'ye vaıanbır barıyer vardır Depremın 3 gunu yaptıgımzıın celemede bu barıyerın yıkılmddıgı gorulmuştur Buradakı bekçı bazı dalgalı gunlerde bu barıyerın yıkıldıgını ve gol ıle denızın bırleştıgını ıfade etmış ancak deprem son rası burayı yıkacak bır dalganın gelmedıgını belırtmıştır Buradakı kıyılar uzerınde yapılan mcelemeler de bunu te yıt etmıştır DEGIRMENDERE Degırmendere son derece karmaşık dalga hareketıne maruz kalmışur Ozellıkle Degırmendere'dekı sahıl parkı cıvarındakı genış alan sular tarafından ışgal edılmış bu alandah onlarca ınsan denıze kayan bınalar ıçınde yaşamlannı yıtırmışlerdır Bu sahılde denız bırdenbıre de rınleşmektedır Depremle bırlıkte bu kıyıya gelen dalgalar sahıl kıyısındakı sadece dolguyu degıl aynı zamanda dogal malzemeyı de denızın ıçıne çekmıştır Bunun en ıyı de lılı denız ıçıne çekılen yuzyülık çınar ağaçlandır Dalganın gen donuşunde bunyesıne aldıgı bu malzemeler bır sualtı heyelanı yaratmış olabüır Park alanı cıvannda da kıyı şendıne paralel normal faylann ve/veya oturmalann ol duğu saptanmıştır Halk yuksek dalgalann evın balkon larmdakı ınsanlan da çektıgını ıfade etmıştır Bununla bırlıkte Yuzbaşılar Mahallesı'ne dogru kıyılarda onemlı su ha reketlerı saptanmamıştır Korfezdekı kıyı su hareketleri guney alanlann sulara ıstılasıru sonuçlamıştır Guney kıyılardakı normal faylar bu alanlardakı çokmeyı ve bolgesel çarpıymayı sonuçlamıştr Çarpılma kuzeyden guneye dogru su hareketının ana ne denı oknuştur Sulann hıdrolık dengeleme surecıne kapalı çanaktakı çalkalanmalar da eşhk etmış kıyılarda kaotık ya pılı dalgalanmalar yaşanmıştır Deprem sonrası derınlıgı artan havzaya Marmara Denizi'nden su gınşı olmuş boylelıklc korfezdekı su kalıtesınde bır kaç gun suren ıyıleşmeler ızlenmıştır * Yard Doç Dr I U Çevre Sorunları Araştırma Merkezı 653/9 DEPREM ÖNCESİ DEPREM ANI SEYMEN Seymen bolgesı son derece ılgmç su hareketlerıne maru? kalmı^üı Bu bolgede bırbırıne paralel normal fay laı gozlenmıştır Bufaylar sahıle dık çekılen beton duvarlarda açılma ve duşme şeklınde basamak tıpınde otur ma yapıları sergüemektedıı Seymen dekı Cevi7,lı Dere kıyısında fay hattı uzerındekı çay bahçesı sulaı altında kal mış deprem anında ıçeııde oturan ışyerı sahıbı sulara kaı ışmış 15 sanıye kadar su ıçınde kalmış ve 30 metre doguya savrulmuştur Bu kışı su ıçınde kaldıgı surede ne oldu gunu hatulamamamakta suyun ustune çıktıgında suyun çarşaf gıbı oldugunu behrtmektedır Bu olayın geçtığı ye rm 600 m batısmda Ilıca Deıe kıyısındakı UM Denızcüık Tersanesı ne a t yaklaşık 40 metre boyundakı bır tanker deprem anında oluşan dalgalarla karaya çımlerın uzerıne dtılrnıştır Çımler uzeıındekı materyallerın en son ulaştıkla Bölgenin güneye çarpılmasıyla kuzeyde su çekllmekte, güney alanda su baskını yasanmakta. Cölciik kıyilarınm 10 m. kı ttrının kadar çökmeslyle bu alanlar su altında kalmakta. DEPREM SONRASI Deprem sonrası hldrollk dengelemeyle su sevlyesl düzlesmekte. Derinlesen ve hacmi artan Cölcuk havzasına Marmara Denizi'nden su girmekte ve bölgede blrkaç gün siiren berrak deniz suyu Izlenmekte.