Katalog

ra Derazı kıyısında yer alan Gazıkoy oldugu duşunulurse SdrosMarmara depremınde yırtıkn fay kesımının Gazı koy'de bıtmeyecegı ve Marmdra Denızı ıçınde de uzun bır mesafe devam edecegı gorulebüır MTASısmık1 araştır ma gemısırun Tekırdag ın guneyınden aldıgı çok sayıda sıs mık yansıma kesıtınm yardırm üe Ganos Fayı'nın deraze olan devamı ayrıntüı olarak hantalanmıştır (Okay ve dıger len, 1999a) Şekil l'de gorulecegı gıbı Saros Marmara depremı sırasında Ganos Payı çok muhtemelen Tpkudag'ın guneyıne ve muhtemelen Batı Marmara Sırtı'na kadar yırtil mıştır Bu durum Le Pıchon un (1999) üerı surdugu Marmara Denızı'nın bır depremde boydan boya yırtılacagı goruşune uymamaktadır Şekil 4, son üa bın yüda Marmara De mzı'nde meydana gelen buyuk depremlerın olası merkez uslerını gostermektedır (Ambraseys ve Fınkel 1991) Bu tarıhsel deprpmlerın merkez uslen depremlerın yarattıgı tah rıbat olçu alınarak yaklaşık hesaplanmışür Bu harıta ıncelendıgınde Marmara Denızı'nın dogusu ve batısınm ayrı ayrı depremlerde ayn ayn tahrıp oldugu dur Bu kapsamda belırtılmesı gereken dıger bır husus, Marmara Bolgesı ndekı buyuk depremlerın zaman aralıklan üe ılgüıdır Le Pıchon (1999) Istanbul u etkıleyen buyuk depremlerın 250 yıllık aralarla oldugunu belırtmektedır Bu sadece 1509 ve 1766 depremlen ıçın geçerlıdır Ambrasays ve Fınkel'm (1991) araştırmalarına gore 7 üe 13 yuz yü arasındakı 500 yülüc sure ıçınde Marmara Bolgesı nde deprem aktıvıtesı daha oncekı ve sonrakı zamanlara gore çok daha duşuk yogunlukta olmuştur Sıra İstanbuTda mı? New Scientist, Marmara Depremi'nden sonra Türkiye'nin daha şiddetll bır depreme hazırlıklı olması gerektiğini söylüyor. Bir iddiaya göre deprem gelecek sefer Istanbulu vuracak... Agustos'ta Marmara Bol gesı'nın altını ustune getıren depremde olenlerın sayısı gıderek artarken jeologlar gelecek sefer daha buyuk bır fela ket yasanacagı konusunda uyarüarda bulunuyor Büım adamlarına gore bu deprem Istanbul'u dogrudan vuracak başka bır depreme zemın hazırlıyor 10 müyon ınsanın yaşadıgı bır kentı vu ran ük deprem olma nıtelığını taşıyacak olan bu felaket yaklaşık 40 bın kısının oldugu Marmara depremının bırkaç katı ınsanı oldurecek 1997 de, Turk ve Arîıerıkalı jeologlardan oluşmuş bır ekıp 1500 küometre uzunlugundakı Kuzey Anadolu Fayı boyunca dogudan batıya dogru bırbırı ardına oluşmuş, her bın 6 7'den buyuk 10 eskı depremın ızını surduler Jeologlar bu depremlerın zın cırleme bır yol ızlemesını her depremın bu sonrakı depremın oluşum zonundakı stresı arttırmasına baglıyor Cahfornıa Menlo Park'takı US Geologıcal Survey'den (USGS) Ross Steın ve Istanbul Teknık Unıversıtesı'nden Aykut Barka'nın onderlıgınde çalışmalarını surduren ekıp Izmıt lıman kentının depremden en fazla et küenecek bolge oldugu" sonucunu çıkartdı Ekıbın bu ongorusunun ne denlı dogru oldugu son depremle orta ya çıktı Bu sonuç depremlerın bırbırını teükledıgını gosterıyor" dıye konusan Steın, ana şokun stres yukledıgı bolgede, gelecek 10 yüda deprem olasüıgının uç mıshne çıktıgını üerı suruyor Massachusetts Instıtute of Technology den sısmo log Nafı Toksoz, son depremın merkez ussunden 100 kı lometre uzdkhktakı İstanbul'un Kuzey Anadolu Fayı nın bır sonrakı kurbanı olacagına dü<kat çekerek şunlan soyluyor " istanbul'un da kapsama alanı ıçme gırdıgı Izmıt'ın 150 küometre batısında çok ıyı tanımlanmış sısmü< bır gedık bulunuyor Bu bolgede 7'nın uzerınde bır dep remm oluşması ıçm tum koşullar mevcut ' 17 Sonuç Tarıhsel ve guncel depremsellik verüerı Marmara Denızı'nde tek bır aktıf fayın var oldugu ve bu fayın buyuk bır depremde boydan boya yırtılacagı goruşunu destekle memektedır Buna karşın Marmara Denızı nden alman sısmık kesıtlerın yoramu Mdrmara Denızı nde bırden fazla ak tıf fayın var oldugunu gostermektedır Xavıcr Le Pıchon degerh bır yerbüımcıdır Fakat gerek kendısının gerekse ıçınde bulundugu Fransız aıaşürma grubunun Marmara Denızı nde veya bolgesınde yaptıgı bır araştırma yoktur Bu nederüe Le Pıchon (1999) Marmaıa Denızı ıçınde tek bır aktıf fayın var oldugunu üerı suımek te, fakat bu fayın nereden geçtıgı konusunda ayrıntüı bügı verememektedır Bu gıbı onerrüı konularda goruş bıldırır ken kendısı gıbı degerh bır yerbüımcının daha dıkkatlı dav ranması beklenır Aral Okay, TUBA uyesı, İTU, Avrasya Yerbılımlen Enstıtusu Naci Cörur, TUBA uyesı, Ulusal Denız Araştırmalan Pro/esı Koor, İTU Maden Fak Emin Demirbağ, Aysun BoztepeGüney ve Ayse KaşlılarÖzcan, İTU, Maden Fak, jeofızık Muh Bol Nilgun Okay, İTU, Maden Fak, jeofızık Mh Bol Ismail Kuşçu, Maden Tetkık ve Arama Cenel Mud Ancak tum uzmanlar Izmıt depremınm istanbul'un altında başka bır depremı tetıkleyecegını duşunmuyor Cambrıdge Unıversıtesı'nden jeofızıkçı Dan MacKenzıe, dunyada hıçbır fay hattının Kuzey Anadolu Fay hattı kadar basıt bır yol ızlemedıgını soyluyor McKenzıe ye gore bu tamamen tesaduflere baglı Ne var kı Steın dep remlerın ızledıgı bu basıt yolun fayın sıradıŞı geometrısı ne baglı olabüecegını ıddıa edıyor Hemen hemen duz bır çızgı çızen fay dıger faylardan tecnt edıldıgı ıçıri stresın duz bır hat uzerınde üerleme şansı artıyor Dıger bır teorı de Izmıt depremının Istanbul'dakı olası bır depremı erteledıgı dogrultusunda Londra'dakı Bııınel Unıversıtesı Neotektonık Araştırma Merkezı'nden Iain Stewart Istanbul depremının kdçınılrnaz oldugunu belırtmekle bırlıkte Izmıt depremının fayın uzerındekı stresı doguya dogru kaydırdıgını soyluyor Stevvart şoy le konuşuyor Artçı şoklaıın doguya dogru olması bunun en açık kanıtı" Ne var kı Toksoz, ' Artçı depremler üe bır sonrakı depremın olacağı yer arasında en ufak bır üışkı yoktur" dıyerek bu ıddıayı reddedıyor Bu durumda Istanbul nefesını tutmuş beklıyor Dunya, Tokyo'yu 1923'te vuran depremden bu yana bu buyuklukte bır kentı dogrudan vuran başka bır depreme tanık olmadı" dıye konuşan Stevvart istanbul'un bugunku nufusunun yansını barındıran o gunku Tbkyo'da depremde 140 bın kışının yaşamını yıtırdıgıne düdcat çekıyor Reyhan Oksay 28 Ağustos 1999 Kaynakça: Akartuna M 1968 Amıutlu Yaıımadasınınjeolojısı latanbulUnıveısılesı lenFa kultesı Monografılerı £0 10b sayfa Ambraseys NN veNıkel CF 1988 The Saros Marmara Earthquake of 9 August 1912 Edrlh(]udku tny Stnır Dyn 15 189 211 Ambraseys NN vLrınkel CF 1990 The Marmara Sea tarthcjuakeof 1509 Ter raNova2 lb/ 171 AmbTdscyi NN ve Fınkel CF 1991 l/)nq tonn seısmıcıtyof Istanbul and of the Marmaıa Sea regıon Terra Novı 1 527 5 « Ambraseys NN ve Fınkel CF 1 W Snsmınry ofitokey and adjacent an LS ı hıstorıcal revıevv 1500 1800 Lruı Yaymcılık Ud lstanbul 244 pp Barka A A Kadımky Cadc K 1988 Strıke slıp fault goometry uı l\ııkey and ıts ınfluence on earthquaku actıvıry Tectonıcs 7 663 684 Cokten E Ozakaoy V trkmen C 1999 Adım adım yır kıı n")ııun ızınde Cum hurıyptBıhm Itkmk Derqısı 4 Lylul 1999 Sayı hW s 1^11 1* Pıchon X 1999 Marmara yı bolen fay tek parça olarak kmlacak. Cumhurıypt Bılım rbknık Dergısı 11 Eylul 1999 Sayı 651 & U 14 Okay A I Demırbag E Kurt H Okay N vc Kuşçu I 1999a An actıve deep marıne strıke slıp basın alonq the North Arıatohan Fault ın Turkey Tertonıcs 18 1?9 148 Okay AI Kaslüar O/r ın A Boztepe Guney A. and Kuşçu I 1999b Marmara Denızı nde Istınbıılıı tehdıt eden kınklar Cumhurıyct Rılım Ibknık Dergısı 28 Agustos 199') Sayı 64') p 8 10 Şaroglu F Crnn O VPKU*,U I 1992 Turkıye aktıf fay hantası Maden fetkık ve Arama Cero I Mııdurluqu i pafta 1 2 000 000 olçcktp Şenqoı AMC Goruı N ve Şaroglu F 1985 Strıke slıp faultmg and lelated basın fonnatıoıı ın /ones of tertonıc escape Turkey a.i a case study Bıddle K1 Chrıs tıe Bln k N (Ed) Strıke slıp Deformdtıon Baiin Forrnatıon and Sedımentatıorı Socıety ot bconomır Paleontologuts and Mmeralogıslb SpecıalPubhcatıonNıı 17 7İ1 2b4 Tayma^ 1 1999 Istanbul dıpıınılerı Bugunku durum ve geçmıştekı ıkı buyuk deprem Cumhunyei Bılım U knık Dergısı 11 Eylul 1999 Sayı 6S1 ı 8 11 Balyozla faylan tespit etmel< Deprem tehlıkesıyle ılgılı yapılan tahmınler, geçmıştekı sısmık etkınlığe dayanır Yuksek rısk taşıyan bolgelerde, bunu yapmak bır sorun oluşturmaz Çunku depremlerın çoğu en son Turkıye'de olan gıbı ıyı tanımlanmış ve sık sık aktıf olan sısmık kuşaklarda gerçekleşır Ama bu kuşaklardan uzakta, kıtaların merkezlerınde ancak çok nadıren buyuk depremler olur, belkı de bırkaç bın yılda bır Ozellıkle hemen hıçbır kaygı olmayan bu alanlarda, depremın zarar verme rıskı yanlış hesaplanabılır Eğer kayda değer bır tarıhı depremın ardından uzun bır sessızlık donemı gelmışse, deprem beklentısı artar, bunun aksıne eğer kayıtlar başlamadan once bazı buyuk depremler olmuşsa, tehlıke fazla onemsenmez Yerkabuğunda son bırkaç bın yıldır depremlerın oluştuğu çatlaklar ya da "faylar" çoğunlukla yuzeyde oldukça dık eğımler ya da "kuçuk uçurumlar" olarak gorulur Ne var kı bu uçurumların yukseklığı depremlerın buyukluğu hakkında bılgı vermez Bır uçurum, bırçok kuçuk depremle yavaşça ya da buyuk bır depremle anında oiuşabılır Bunun da otesmde, burası ruzgâr ve suyla erozyona da uğramış olabıhr Bugune kadar, uçurumları oluşturan depremın ne kadar buyuklukte oldugunu olçmek ıçın fayın bulundugu yerın kazılması gerekıyordu Boylece onun ıçme çoken dokuntu mıktarı belırlenıyordu Bunun kalınlığı depremın şıddetını gosterıyordu Ancak, bu pahalı bır ışlemdı ve yaklaşık 10 metre derınlığınde ve 20 metre uzunluğunda bır hendek kazmak gerekıyordu Morey ve Schuster'ın, Uluslararası |eofızık Bultenı'nde yayımlanan metodu ıse yalnızca yuzey gozlemlerıne dayanarak bu dokuntunun uç boyutlu ımgesını yaratmaya dayanıyor Araştırmalar, Provo, Utah'ın yanındakı Oquırrh fayı uzerınde enlemesıne, yere balyozla vurarak oluşan şok dalgalarını kaydettıler Bır bılgısayar yardımıyla, yer boyunca balyoz tarafından oluşturulan şok dalgalarını takıp ettıler Ardından dalgaların etrafa gore daha yavaş bıçımde hareket ettığı bır bolge buldular Bu yavaş hız bolgesının ımgelerını, hemen yanındakı fayı kesen hendekle karşılaştırarak, bu bolgenın deprem tarafından oluşturulan taş yığınına karşılık geldığını gosterdıler Oluşan kama (dokuntu) bıçımının boyutunu olçerek bunu oluşturan depremın gucunu hesapladılar Depremın buyukluğu Rıchter olçeğıne gore 6 8'dı Kısacası genış bır alana zarar verebılecek kadar buyuk bır depremdı Turgut Gurer Kaynak Nature News Servıce 653/16