Katalog

Mesleğinde son derece başanlı, ancak fırtınalı bir kişiliği olan Carothers 1928 yılında DuPont sirketi tarafından göreve atandı. Kuvantum mekaniğine özgü yeni görüşleri polimerlerin yapısıyla ilgili kuramlara uygulayarak bunları kimyasal yollarla birbirine bağlamış çok sayıda küçük moleküllerden oluşan son kerte uzun zincirler olduğunu ortaya çıkarmıştı. Carathers'in ilk basarısı kauçuğu andıran bir madde olan neopreni bulmasıydı. Ama asıl başansı 66 poliamid adını verdiği ancak DuPont sirketi tarafından naylon olarak pazara sürülen maddeyi bulmasıydı. 1939 yılında bulunan naylon bir anda döneme damgasını vurdu. Halkın naylon ve naylon çoraba gösterdiği ilgi inanılmaz boyuttaydı. Sürekli bunalımda olan Carothers 1937 yılında intihar etti. mokteydı. Bakalit ise baştan sona laboraruvarda üretilen, yüzde yüz yapay bir maddeydi. Baekeland bakalit uretımirü gerçekleştirrnek ve bunu ruhsata baglamak amacıyla General Bakalıte Corp. şirketıni kurdu. Kısa bır süre sonra rakiplen bakalıti andıran ürünleri piyasaya sürmeye başladı lar. Bu ürunlerin içinde en çok goze çarpanı, yem yeni gelişmeye başlayan plak endüstrisınde Thomas Edison'un "kırılmaz" plak urotmek amacıyla kullandıgı ancak bir sonuç alamadıgı, Redmanol ve Corıdensıte ıdi. Gerçek olmayan bakalitin piyasadakı varlıgı 20. yuzyüm başlarmda "Intol Insıde" turu bır ayırmacın (alameti farika) ilk kez kullarulmasma yol açtı. Gerçek bakalitten oluşan ürunlere bakalitin adı yazdı bir etiket yapıştırıldı. Uzun suren bir patent savaşının ardından Baekeland rakip şirketlerden bır tanesiyle bırleşerek gerçek anlamda bir bakalit imparatorlugunun başırıa geçti. Bakalit kullanırm öylesme yaygınlaştı ki, şirket malını "bmbır kullanımı olan urıın" biçımınde tanıtmaya başladı. Bakalit gundelik yaşamvmızda karşımıza çıkan henıen hemen her şeyin ozünü oluşrurmaktaydı. Sigara agızlıkları, tesbihler, radyo aksamı, kapaklar ve telefonlar bakalitten yapılmaya başladı, Baekeland bakalitin gucünü kavrayanlann "bunun bırkaç yıl içinde çagdaş uygarlıgın hemen hemen her dalına damgasını vuracagını soylediklerıne" dikkat çekiyordu. Işin aslına baküırsa, bakalit plastık çagının yalnızca bir müjdecisi nitcligmdeydi Bakalitin doruga ulaştıgı günlerden bu yana bilim adamları sayısız plastik turleri gelıştirdıler Baekeland'm ölumunden bir yıl sonra, 1945'te, ABD'de yıllık plastik üretimi 400 bın tonu aşıyordu. 1979 yılında, plastik uretimi Sanayı Devrimi'nin sımgesı sayılan çelik uretimını golgede bırakrnıştı Geçen yıl ise yaklaşık 47 mılyon ton plastik uretildi. Günumuzde plastik artık elımizi attığımız her şeyde karşımıza çıkıyor, 1967'de oldugu denli küçümsenmese bile, yıne de hem sevilen hem sovulen bir madde özelligini taşıyor, Alışveriş merkezlerindekı gorevliler ne za man, "Kese kâğıdı mı, yoksa plastik torba Naylonun babası: Wallece Hume Carothers YAPAY ÜRÜNLER 1902: İlk yapay llf özelligini tasıyan rayon ipliğinin patent hakkının alınması • 1909 Baekeland bakalitin . patent hakkını alır | 1915: Atese dayanıklı cam ] 1925: ielofan 1926: PVC(polivinil klorid) j f per beyinli robotlar geliyor Bir İngiliz araştırmacı, Japonya'da, dünyanın en büyük yapay beynini yaratmaya çalışıyor. Yapay beyin daha sonra, bir kedi robotuna yerleştirilecek. ]aponya'nın Kyoto kentındekı araştırma merkezı ART'de, araştırmalarını sıu duımekte olan lngüız araştırrnacı Hugo de Garis, yapay beyinli bir kedi robotu üzerınde çalışmakta Kod adı Robokoneko olan robot kedi, şu anda tasarım halmde, fakat işlem merkezi neredeyse tamamlanmış. 40 mılyon yapay sınır hucrelerinden oluşan işletme düzenı, ayru zamanda gerçek beynin turn ayııntılarına sahıp. Boylesme geruş hacimli bır beyin, daha once hiçbır robotta kullanılmamıştı. Bazı araştırrnacdar, yapay beyin hücrelerini, bilgısayarlara da aktaı mayı denıyorlar. Ama onlar sadece bırkaç yuz noron kullanarak onları saynmsamakla yetiniyorlar. Özel bır softvvare ile bagımsız hücreler tasarlanmakta, Ancak yontem oldukça zor ve ışlem ıçin çok fazla zaınan gerekli. Oysa Garıs, sınu hücrelerini doğrudan doğıuya, bilgı.sayarımn ışlem mekanizmasmdaki transıstorlardan birleştıriyor. Buradakı sınyaller, ışık hızıyla devre elcmentleri arasında dolaşırlar. Tıpkı beyınde oldugu gıbı, anında karmaşık bağlantılar oluşuı. Araştırma, K;dıforniya'daki Xilinx firması tarafından da desteklenınekte. Devre elemerıtleıı, Xüinx çıplerıyle oüel bir software üzerınden, ycru kombınasyonlara dönüşüyorlar. Kedi beynı, her biri 16 nöron kapasiteli, 72 işlem tünınderı oluşmakta Toplam olarak 1152 noron bulunmakta. Garis devreleri komut yoluyla degıştırerek, peş peşe yeni nöronlar elde ediyor. Daha sonra da, bunları birbirine bağhyor. Işlemler belli aralıklara çok süratli bir şekilde programlanıyor. Sırasına gore 30.000'den fazla örnek (Garis bunlara modul diyor) oluşur. Bu moduller sııadaki yerlerını bulana dek, kısa arüar içın yok olup tekrar ortaya çıkaılar. Devır sırası, saniyede tam 300 kez tekrarlanmakta. Moduller, ozel bir trampa hafızası sayesinde birbirine baglı kalabiliyorlar. Buradaki nöronlar geçici olarak söndüklerinde, daha sonraki nöronlara, işlenıeleıi için mesajlar bırakırlar. Mesajı alan moduller bunları anmda ışleyip, sonuçlan tek rar hafızaya iletirler. Genobyte firması bu ışlem sıstemini Garis içm bırleştırerek tamamlamaya çalışacak. Hücreler tarafından işlenen boylesme buyuk bü yıgışımı, software programııu yararmak mümkun degü. Bu yuzden Garıs bunları üretmeyi düşünüyor. Yontem oldukça basıt. Garis, önceden bellı davranış kurallarma göre programladıgı bırkaç beyin modulunü, kalıtım hücresi olarak kabul ediyor ve onlara örnegın zil sesi, sokak gürültüsu gıbı sesleri algılama görevini yüklüyor. Tumu olmasa da, bazı modulleı kalıtım özelliklerını birbirine aktarırlar ve bıraz daha güçlendırildikleıinde, ikinci batındakı modulleri oluşturacak hale geliı ler. Böylece, dogada da oldugu gibı, her zaman daha ıyı ve daha çabuk çözümlerın oluştugu bir evrım sureci gelişir. Geriye en mükemmel beyin modülü kalana kadar, günde bınlerce yeni nesil ortaya çıkıp kaybolur. Aslında yontem yeni degil. Bilgisayarlann, konuşulan kelimeleri ve resımle11 algüayabılmesı ıçın, buna benzer bir sistem kullanılmakta. SLstem sayesinde, zamanla kaıakterıstık bazı ornekleri keşfetmeyi ögrenirler. Orneğintıbbi görünruler, bilgisayar tarafından buyuk bır titizlikle, son derece süratli bir biçimde taıanıı. Bu tur çalışmalarla, gerçek bir zekânın yaratüıp yaratılamayacağı, bırçok aıaştuniıicı tarafından tarüşılmakta. Yalnızca çok cesur olanlar, gıtgıde, daha bu yuk ve karmaşık bağlantıları kurarak, sonuca ulaşacaklarma inannıaktalar. Bunlat dan en iddialısı hiç kuşkusuz, Garis, Garıs ıkı sene içinde, bır müyar noronu işleme koymayı planlamakta, lnsanın beyin kapasitesine ulaşması için, yine de yuz müyar beyin hücresıne ihtıyacı var. Ama en azından sadece 10 milyar beyin huc resiyle yetınen, arının önıme geçrniş olacak. Ama o ilk olarak, kedinin zekâ seviyesine ulaşmak istiyor, Beyin once bil gisayara yerleştirilecek. Telsiz yardımıyla, bacaklardaki elektromotorlar harekete geçuılecek ve ses jeneratorleri sayesinde de, miyavlayabilecek, Kedinin yüzundeki kameralar ve kulagındaki mikrofonlaı, ona bu işlemler hakkında bilgi veriyorlar, Fakat Garis'in, once 30.000 modülün her birine, gorevleri ve kalıtım kurallarını yuklernesi gerekıyor. Ancak o zaman evrım sureci başlayabiliyor. Gans'e göre, saynmsanmış bu softvvare sıstemmde, beynin, organları hareket ettirmesıni oğrenmesi için, başlangıçta birkaç yuz modül yeterli. Kedi burada yürümesini öğrcn dikten sonra, gerçek bir vücuda kavuşabilecek. Nilgün Özbasaran Dede Kaynak: Spiegel, 3/99 V \ 1926. PVC(polMnil klorid) 1927: Seloband 1928: Dağılmaz cam 1929: Lateks köpük kauçuk 1910: Polistiren 1932: İlk yapay kauçuk, neopren 1934: VVallece Hume Carothers naylonu buluyor. 1935:Pleksiglas 1938: Teflon 1940: formika, naylon çorapta kitle uretimine geçiliyor 1942: Poliüretan, köpük, balonlu ambalaj 1946: Naylon fermuar, polyester 1952: Mylar ses kayıt bandı 1958: Llkra ilk kez piyasaya sürülüyor 1963: Ütü istemeyen giysiler . 1965: Houston Astrodom'una (uçakta pilot mahallinin ınt kısmına konulan ve uçuş sırasında yer tespitinin yapılmasına yarayan saydam kubbe) astroturbo yerlestiriliyor 1975: Plastik mesrubat şiseleri bulunuyor 1976: Kevlar kursun geçirmez yelekler 1985: 60 atomlu karbon buchimstertullerere bulunuyor. mı?" diye soracak olsalar, *«: eskıyle yeni, doğalla yapay çevre dostuyla çevreye za rarlı arasında yıllardır süregelen çatışma alıcının kafasında bır kez daha gündeme geliyoı. Yazan : ivan Amato Çeviri: Rita Urgan Kaynak Tirne •<;:•••:.' 635/9