Katalog

Gecenin karanlığına yolculuk Yarasalor: Uçabilen tek memeli ew York Amcrıcan Museum of Natural Hıstory'den paleontolog Nancy Simmons 1991 yılında uç mevsını boyunca Fıansız Guyanası'nda onemlı bır gorev ustlenmıştı Gorevı bu bolgede kdç tuı yarasa yaşadıgını bulmdktı Kuçuk bır alanda yaşayan tam 78 değışık tur yarasa saptadı Incelenen alan çok fazla bı yoçeşıtlılığe ızın veremeyecek durumda olmasma rag men, bu kadar çok tur yarasa orada yaşayabılıyordu Simmons ormanda yarasalan araştırmaya başlamadan once yülaıını yarasa fosıllennı ıncelemeye adamıştı Yarasalar paleontolojık çalışmalara ıyı aday degıllpr Kaslaı ve kanatlannı oluşturan derılerı çuruyerek yok oluyor Arta kalan tek şey narııı mcecık komıklerı ıse eger gol yatagı gıbı uygun bır ortamda ıseler fosılleşebüırler Bu yuzden, elde çok az sayıda butun ydrdsa fosılı var Çok oz memeli bır agaçtan dıgerıne atlayabılır ancak gerçek anlamda uçabılen tek memelı ıse yarasadır Bıyologlar şu ana kadar tam 925 yarasa turu buldular bılınen tum memeli turlerının dortte bırı Bu bıyoçeşıtlılıgın ıçınde besın bulrrıa açısından da çok farklı yontem uygu layanlar var En çok bılınen kuçuk kahverengı yarasalar avlanırken yarıkılarını kullanarak yer saptarlar (ekolokasyon) Kendı seslerınden sağır olmamak ıçın bagınrken orta kulaklarındakı kemıgı kaslarınm yardımıyla dondururlar Her bagırıştan sonra bu kasları gevşeterek olusan yanblar yardımıyla uçan sıneklerın yerını belırler ve yakalarlar N lar Yarasalar sadece yankılar yardımıyla dpgıl, çevreran seslerını kurbagaların seslerını boceklerın uçarken çı kardıkları seslerı dınle yerek de avlanırlar Baş ka çeşıt yarasalar ıse hıç avlanmazlar ve meyveyle beslenır, bazıları ıse çıçeklerın nektarıra ıçer ler Yardsalaıın buyuk bır bolumu 'mıcrochı ropterans" (kuçuk yarasalar) sınıfına dahıldır "Megachıropterans" (bu yuk yarasalar) genelde meyveyle beslenır ve tohumları çevreyo yaydık Hlnt meyve yarasaıı ve dlğer megachiropteranlann uçabilen primatlar olduğuna inanılıyordu. ları ıçın ekolojık açıdan onemlıdırler Buyuk yarasdların çok az bır bolumu seslerını kullanır Ses çıkarırken dıger yarasalardan çok farklı bır yol denerler dılleıını çıklatırlar 50 milyon yıllık fosil En eskı yarasd fosılı 50 milyon yıllık Almanya, Messel ve VVyomıng'de bulunan bu fosıllerde yarasaların kollarının uzunlugu bedenlerının 3 katı Dk yarasalar neye benzıyordu ve hayatta kalabümek ıçın nasü yasıyorlardı? 1980'lerde York Unıversıtesı'nden zoolog Brock Fenton yarasaların ılk onre yanldarıyla yer saptamayı ogrendıklerını ve daha sonra uçma yetısını kazandıklannı dusunuyor Fenton, yarasaların yakın akrabası olan Soreks'ın (kır faresı), üetışım ıçın ultrasonık sesler kullanmasına dıkkat çekıyor Buyuk bır ıhtımalle, yarasaların fare benzerı atası gece agaçlarda av peşınde koşarken sesının yankıldrından ya rarlanıyordu Belkı de uçan boceklerı da ha kolay avlayabümelerı ıçın zamanla kolları ve parmaklan uzamaya başladı Ve sonunda bır agaçtan dığerme uçmayı başarabıldılpr Dıger yarasaların çok daha karmaşık yer belırleme sıstemlerı var Yaprak burunlu yarasalar, agızlarından de gıl sorıık dalgalar yaymalannı saglayan burunlarından ses çıkanr Aralıklarla bagırıp yankıları dınlemek yerıne sureklı ses yayar ve sağır olmamak ıçın kulak kemıklerıru dondurmak yerıne, çıkardıkları frekanstakı sesı duymaz Mllyon yıl once Iskoçya'ddkı Aberdeen Unıversıtesı'nden zoolog John Speakman ekolokasyon gıbı evrımsel bır gelışımın çok pahalıya malolmuş olabüecegını soyluyor Speak man ve meslektaşlan bunun ıçın gereklı olan enerjının hayvanın metabolızmasının dokuz katı oldugunu açıklıyorlar Yarasa aynı anda hareket ettıgı ıçın harcadıgı enerjı çok daha fazla olmalı Fakat, uçarken aynı anda yankı ıle yer saptayan bır yarasanın harcadıgı enerjıyı olçen Speakman yarasarnn sadece uçtugunda da aynı mıktarda enerjı harcadıgını bulmuş Araştırmalar yarasanın uçarken kaslarınm kasüdıgıru ve bu kasılma de bırlıkte kdiıatlarını hareket ettırebıldıgını gosterıyor Bu kasılma sadece kanatları hareket etttırmekle kalmaz, kaburgalara da bu basınç uygular ve akcıgerlerdekı havayı ses kutusuna ıterek seslerın oluşCünümüzde varolan yarasaların hepsi uçabilen ortak bir atadan ortaya çık masmı saglaı Speakman bu ozellıguı tılar. Meyve yaraialannın atalan ekolokaiyon ortaya çıkmadan önce microc uçma ıle bırlıkte golıştıgıra duşunuyor hiropteranlardan aynlmiftt. Ekolokaiyon microchiropteranlarda çefitlilik pat Yarasaların evıımıru ıncelerken nasü or lamatınaa sebep oldu. 635/24 4 Bazı yarasalar yapraksı burunlannı kullanarak ses çıkanr ve yankılannm yerinl bellrleyeblllrler. taya çıktıklan ıle ılgılı degışık senaryolar ortaya atmak mumkun 1986 yüında, Avustralya'dakı Oueensland Unıversıtesı'nden John Pettigrew, buyuk yarasalann (megachıropteran) prımatlara yakın oldugunu savunmuştu Pettıgrew'e gore pnmatların bu kuzerunın kanatldrı kuçuk yarasalardan bagımsız olarak ortaya çıkmıştı Bazı araştırmacılar yarasalann genlerıru, bazılan turler arasındakı kas yapılanndakı farklılıklan, bazüan ıse dış yapüarını karşılaştırdı Amerıcan Museum of Natural Hıtory'den paleontolog Jonathan Geisler'ın de yardımıyla Sımmons Pettıgrewun ıddja ettıgı gıbı megachiropteranlann kanatlı primatlar degıl, esasında yarasa olduklan sonucuna vardı Sımmons'a gore gunumuzde varolan tum yarasalar ortak bır atadan evrım geçırerek orta ya çıktılar Sımmons'a gore ortak ata uçabılıyordu ve ılkel yarasalar ekolokasyon yetısıne sahıp degılllerdı Tum bulgular uçmanın çok erken donemlerde 60 milyon yü once gececı (nocturnal) ortak ata tarafından kazanıldığını gosterıyoı Sımmons'ın teorısıne gore ekolokasyon zamanla gorme duyusunun yermı aldı An cak, Speakman gelışmıs bır gorme sıstemıne sahıp bır canlının, ekolokasyonu, gormeye tercıh etmeyeceğmı savunuyor ve ılk yarasalann gunduz uçtugunu, zamanla herhangı bır sebepten oturu gececı yaşama geçış yaptık lannı duşunuyor Bu noktada, buyuk yarasalann gozlerı karanlıkta gorebılecek şpkılde evrım geçırdıler ve kuçuklerı ıse ekolokasyon sıstetnını gelıştırdıler Sevıl Duvara Kaynak Dısroveı Kasım 1998