Katalog

Çocuk hekimi gözüyle yaşlılık Turgut Özeke(*) Y azuna 1947 yüında, Istanbul Unıversıtesı Tıp Fdkultesı horalarınrn yaşlılık uzerıne yaptığı panel kıtabın dan bahsederek başlamak ıstıyorum(l) O zamanın ısım yapmış hocaları, yaşlüıgın kendı dalları üe ügüı konula rını ele alarak konferanslar vermışler Bu konuşmalar derlenerek, o gunun şartlarına gore guzel bır kâgıda, ozenle bası larak, kıtap halıne geluümış sonra zamanın msafsızlığrna ve toplumun duyarsızlıgrna boyun eğerek unutulup gıtrnış 1961 yüında sahaflar çarşısında eshsını bulduğum bu kıtabın ıçprığı çok zenqm Gunumuzde, fazla ekonomık getırısı olınadı ğı ıçm vıtrınlerde ve basınımızda fazla yer almayan yaşlılar haftası dolayısıyla kıtabı kısaca ozetlpmek ve qoruşlerımı sunmak ıstıyorum Kıtabın ılk bolumunde, Prof Hans Winterstein yazısına, Romakların 'ıhtıyarlık kendısı bır hastalıktır' cumlpsı ılp başhyor Organızma zamana bağlı olarak za hırerı sabıt kalsa dd, hayatın farklı donemlprındp hızı degışmek uzere yaşlarar 'Amacımız ıhtıyarlan gençleştırmek de ğü, ınısarüarı gerıç tutabılmektır' dıyerek bıtırır ler Hz Ibrahım P gore yıl 3 ay, Hz Yusuf'a gore 8 aydı Daha sonra 12 ay yıl olarak kabul edılmıştı Ihtıyarlıgın başlangıcı saptanamaz Zıra organızmadakı değışurüer anı ve keskın degüdır, yaş hastalıgı artırır, hastalıkda yaşı kısaltır der Budızmden omek verır Budızmm dın lataplarında, ıhtıyan go ren ve tanıyan Buda şoyle soyler "Ben de ıhtıyarlayacagım Bır başkasının bu hale geldıgını gordugum zaman ona karşı tıksınme ve ıgrenme duymayacağım, bu bana yakışmaz" Nıhayet herkese ıhtıyarlık ama, kuskun, bedbaht degıl aCfrısız ve sevımlı bır ıhtıyarlık dıler Prof Dr Naci Bengisu yaşlıların goz kapaklarrnda on ve arka segmentte hastalıgın çok oldugunu soyler ve boylece latap sonlanır İnsanın üç türlü yaşı Eskı Ispaı ta'da, en şereflı gorevlerde bulunanlara' ıhtıyaılar" denıyormuş Senato demek olan "gerurıya" kelımesı ıhtıyarlar demek olan kelıme kokunden gehyor (2) Benım anlayışıma gore de insanın 3 turlu yaşı vardır duşunse, yaşlılar yapabılse' derleı Vaktıyle buçok olaylar yaşamış onlara yon vermış bır yaşlı, artık o gucunu kaybetmıştır Zamanla bunun ezıklıgını VP uzuntusunu duyar Emekjı olmuş bır generalı bır ogret menı, bır burokratı ve hatta bır kapıcıyı, bu bekçıyı duşunun Bu ınsan bır gorev yapmış ve bır yetkı sahıbı olmuştur Insanlar qelmışler ona bır şeyler sormuşlar, ızın ıstemışler Butun bu guçlerm yok olup gıtmesı ve insanın boşlukta kalması ne kadar huzun verıcıdır Hayat yaşanmadan ogrenılemeyen nesnedır Bir yaşındaki çocuk emzığı duştugu zaman ağ lar On yaşındaki çocuk topu patladıgı, bısıkletı kırıldığı zaman ağlar "On sekiz yaşındaki delıkanlı sevdıgı kız "senı artık sevmıyorum" dese uzulur hatta canına kıyar. Kırk yaşındaki insan ev, ocak sahıbı olamadım, malını mulkum yok dıye çupınır durur Uğruna uzulduğu şeylerın anlamsızlıgını ancak yaşadıkça ogrenır Bır emzık, bır top, bır cumle bu kadar acı çekmeye deger mıyrruş' dıye guler Bunlarm değersızlıgını o yaşda ona anlatamazsınız Işte yaşlılık da, psıkolojısı, felsefesı ve dığer yonlerı üe yaşanarak oğrenüen bır nesnedır Onun ıçın yaşlılıgı tam anlamı üe anlamak ve anlatmak yaşanrnddan pek nıumkun de gü gıbı gozukuyor Bu olay anneye bu erkek çocuk hekımımm, annelık duygusunu anlatmasına benzıyoı Yaşlüar nasü duşunur, yorurn yapma gucu nedu"5 Gucunun yetmedıgı dururrüdida ne reaksıyon verır ve nasıl acı çeker tarrı aıüdinı üe büemıyoru7 Bız sadece onlaıın qozyaşlarmı goıdugumuz zaman uzuluyoruz Büdıklerımız fızyolojılerınm değışmesıdıı Birincisi kronolojik yaştıı. Bu sabıttır tkincisi fizik yaşıdır. 40 yaşındakı ınsan ıkı adım yurur yoıuluı, nefesı kaba nr 60 yaşındakı ınsan ıse koşuya gırebüır Genetık, beslenme, çevre, yaşam tarzı, stres gıbı etmenler fızık yaşa etküıdır Bır de insanın kafa yaşı vardır kı en onemlısı budur Insan ne kadar genç duşunurse organları da o tempoya ayak uydurur Yanı zıhınle organ arasında bılmen bı lınmeyen ama kuvvetlı bır bağ vaıdıı Onun ıçın zıhnı genç ve dınamık tutmak, olur olmaz şeylerle de onu doldurup bedenı uzmemek gere lar Aslında bızı taşıyan, yaşatan, Tanrının verdığı bu bedenı uz meye hakkımız da yoktur Butun yaşlılık sıkmtılarına ragmen, herkes, daha çok yaşamak ıçın uğraşır Eğeı yaşlılık ıstenmeyen bır şey olsa, ınsanlar derdıne çare bulabümek ıçın hastane kapılannda bu kadar dolaşır mıydı9 Aslmda onlara verılecek en buyuk hızmet, bu ısteklerını kolaylaştırmak ıçm yapılacak yardımlardır Yanı onları hastane kapılannda, banka kuyruklannda bekletmemekür Onlaıa fızık şartlarına uygun bır sıcak yuva sun maktır ve onları mutlu etmektır Her bırı yaşlı bır çınar gıbı ayakta kalan, vaktıyle guç sahıbı olan, acı tatlı gunler gormuş, deneyımler edınmış bu ınsarüarı son yolculuklanna huzur ıçınde yolldmaktu Yme Batı toplumlarında yaşlı evlerıne terk edılmış, oz çocuklannın bıle çok az ugradıgı ınsanlardan bahsedılır Bu yaşlı evlermın kapısında kocaman suslu bır ca dıllac araba bekler Bır arkaddşırnın gorunce, bınmek ıçın ımrendıgı bu araba, son yolculuk ıçındır Gunumuzde ıse yaşlı evlerı yerıne tatıl koyu anlayışı başlamıştır Gunumuzde heı bılgı ve deneyım menfaat karşılığında verılıyor Karşılıkfnz bır şey bulabılmek çok zoı Yaşlılar ıse deneyımlennı hemen sıze karşuıksız olarak anlatıverırleı Hatta atüatmak onların ıhnyaçlandır Soyledıkleı ı gunun ko şullarına uymayabüu Ama mutlaka alınacak dersler vardır Hıç 'bdiid şunu verırsenız sıze bıldıkleıunı soylerım" 9 dıyen yaşlı bır ınsan gordunuz mu O hâlâ eskı gunlerm heyeranı ıçınde kendısını dınleyecek, anlatacak bırısmı arar Zevkle anlatır Bır gorev yaprridnın mutluluğunu duyar Bu ka dar ucuza gelen hayat deneyımlennı dınlemek yaşam felse? felerını oyıenmek ınsanı mutlu etmez mı Onun ıçm gençler Gençlerle birlikte olmak Pıoi Dı Muhittin Erel, arzııı donuşunu 30 saate çıka ramayız ve ıhtıyaılamayı onlcycmeyız Geç ıhtıyarlarnaktarı rnaksat, ınsan omrunu uzatmak değıl ıhtıyarlık tezdhuılerını genye atmaktır, gençlıktezdlıurleımıuzatmaktır dıyor Hazreü Adem'ın 900, oğlunun 912 bazı Hınt hukumdaılarının 300 335 sene yaşadığınırı rıvayet edüdıgını soyluyor I layat olayldrına karşı alakayı kaybetmpmpyı tavsıye edıyuı Kibd formulu ıse hayata senlerı değıl, omru uzatmak ıçın senelere hayat kataidktu Bunun ıçın doğru yaşam, uygun besı tavsıye edeı llgınç bır yaklaşımı da ıhtıyarların gençlere yakın olma sı halınde, gençleşecegı şeklındedır Suleyman peygambeı ın gonç bır hanımla evlenıp 107 yıl dalıa yaşaması buna at tedılır En guzelı de Mazcel Labbe'nın tavsıyesıdır Uzun yaşamak ıçın hekımdpn ve ılaçtan kaçmak gerekır(') Omrun uzaması ve yaşlüaı ın artması çeşıtlı toplumlarda ve devırleı de, onlara hurmet etmekten oldurmeye kddar gıden muame lpyp tabı tutmuştur Gelecekte yaşlüann ne gıbı davranışlard maauz kalacagını kestırmek oldukça guçtur Prof Dr Schwutz, vucudun otuz yaşından sonra kuvvetı azaldığı ıçın yaşlanmamn başladıgından bahsedeı Einstein hayatının hatıralarında, atornun parçalanmasına ım kân veıdığı butun buyuk fıkırlerın yaşamının 30 yılından on ce bülurlaştıgını soyler Yanı qençlık guçtur kuvvettır VP ya raücüıktıı demek ısteı Burada hemen duşunmek geıeku kı ulke gençlıgımız, ozen gosterümesı, ıyı egıtüıp beslenmesı sesımn dınlenmesı gereken en buyuk gucumuzdur Maalesef srklıkla habeı programlarında, uzulerek seyrettığımız televız yon sahnelen bu anlayışa henuz varamadıgımızı gosterıyor Ord Prof Dr Tevfik Sağlam hoca yaşhların akcıger hastalıgından, sıklıkla anfızern ve krorıık bronşıt olduğundan soz eder Pıof Dı Müfide Küley yaşlılara ozgu sındu un sıs temı hastalıgı olmadıgını, Pıof Dı E. Şerif Egeli yaşlanma ıle ıhtıyarlamanm farklı oldugunu, Prof Dr Muzaffer Şevki Yener vucutta horrnonal degışımlerın oldugunu dıyptın onpmını, Prof Dı O. Cevdet Çubukçu, hareket sıstenıının onemını, olum akıbetıru bekleyenlerın zarmedüdıgı kadar çok olmadıgını soyleı Prof Dr thsan Şükrü Aksel, psışık ve norolojık degışımlerden bahsedeı Eyoızmın arttıgını ha sıslıgın başladıQını, yaşlılaruı cımıı ve muhafazakâr oldukla rını, huysuzluk ve kıskançlık olabıleceğını, sıklıkla yenılerı kotuledıgını soyler Seksuel karakter degışıklıklerı olup gerıç kızlaıla evlenmeye kalkması gıbı bozuklukları olduğundan bahseder Hafıza kusuıldiı başladığını ıfade eder Cicero bunu "yol kısaldıkça yollugunu arttırıyor" dıye ıfade etmıştu (2) Dı Saim Erkun erkeklerde urıneı sıstem hastahklarınm kadırüardan fazla oldugunu belırtmıştır Prof Dr Kazızn Ismail Gürkan felsefı bır gırış yaparak Hz Adem'ın 930 yıl hesabının seneyı 30 gun olaıak almalanndan kaynakiandıgı nı ve aslmda bu hesaba gore Adem ın 76 yıl yaşddiğmı soy Yaşlılığa hazırlanmak gerek ' Şu bu gerçek kı her ferdın sadece ekonomık olaıak da yaşlüıqa kendmı hazırlaması gerekır Hatta kahve ve lok<ü kulturunu almak bıle bır hazırlıktıı Yaşlarunca ' keşke bu oyun büseydmı veya şoyle brr hobım olsaydı1 dıyen yaşlüan çok gormuşıi7dur insanın aynı 7<ım.uıda fıkıen de kendını yaşlüıga hazıılaması gerekıyor Emeklüıgınde büe hâlâ kendını komutan sanıp onune gelene emırleı veren saıhoş kafa ıle PİPktrık dıreö]ıne çarpıp "senı uç gun hapsettım" dıyen emeklı hâkırnm hıkâyesını çok dırüemışızdır Vaktıyle sahnelen çınlatmış bır sanatçıyı, sessız koşesmde duşunebüıyor musunuz9 Onun ıçm gençlık surecı, bu^az da sınsıce gelen yaşlüıga hazırlık surecı olmalıdır Bızun toplumumuzda yaşlüıga hazırlık zannedıyorum kı çok çocuk dogurmak şeklmde olmuş Sosyal guvencelerın olmadıgı bır toplumda kendılerını evlatlannın guvenrelerıne verrruşleı Yaşlüıgımda evladrmın bırısı bakmazsa bu dığeıı bakar anlayışı hâkrm olmuş Ebeveynler çocuklanna çok şey vermışler, çok şey de beklemışler Her ne kadar son yıllarda aüelerm kuçulmesı, şehırleşme, ekonomık soıunlar, ortada kalrruş yaşlılar oranının arttıgmı gostenyor ıse de hâlâ yaşlüarımız aüe ıçmde gereklı sevgı ve saygıyı gormektedrrler Sonuç, zannedıyorum kı, yaşlılık bıraz da başa donuştuı O zaman çocuk hekunlerme de esprısı yarıında aslmda yaşlılık bümru yanı gerıatn, dunyamızm bırçok lükelermde oldugu gıbı bızun ulkemızde de bır ayrı büun dalı olmalı, o dal da uzmanlar yetıştuümelıdır Nuı yuzlu, vatan mıllet gorev deyınce gozlen dolu dolu olan bu dede veya nıne, yülarca ozverı üe ulke hızmetmde bulunmuş ak saçlı brr yaşlı, yıllarca halka hızmet vermış bır sanatkâr, bır çıftçı, koylu kendını anlayabılecek bır hekımı kolayca bulabümelıdırler Onu "kapıda bekle" dıyen, banka kuyrugunda bekleten, ucuz ek mek satan frrın onunde sıraya sokan bu anlayışa terk etmemelıyız Oıüaı gelışmış Batı ulkeleruıdekı kurum ve beledıyelerrn bayramlarda yaşlüara verdıgı ozel baloları, fonları devlet olanaklaıı üe duzenlenmış ucuz gezüerı beklemıyorlaı yaşamayı beklıyorlar Iyı kı bu olanaklan da yeterınce bılmıyorlar, bılseler daha da mutsuz olacaklardu herhalde (*) Prof Dı, Uludağ Unı Tıp Fak (1) Ihtıyarlık ve Hastdlıkları ürd Pıof Tevfik Sdfjlam Kıtabevı mi {?) (2) Ihtıyarlık, Cicero MEBBdlı Klısıkknı 144? M.ızlum 633/10