Katalog

Zümrüt'ten akisler 12000 yılına kaç gün kaldı? Danny Hillis yıllar önce, dünyanın en süratli bilgisayarmı keşfetmişti. 0 şimdi "sonsuzluğun" saatini yaratmak için çalışıyor. gtinefln ve ayın munu teriyor Yılın, A. M. C. Şengör Çocuklar ve Tanrılar 23 Nisan! Modern devletimizin doğduğu gerçek an! Gerçi o gün açılan Meçlis, padişah ve halifeye bağlılık yeminleri ederek işe başlamıştı. O yeminleri edenler arasında bağlılıkları başka kişilere yönelik olanlar da vardı. Meselö Meclisteki eski Ittihatçılann pek çoğu hâlâ "Enverci"ydiler. O akıl fakıri, kayzer bıyıklı suslü bebek gelip de başlarına tekrar geçmezse, başarılı olunamayacağı gibi inanılması güç bir tutkulan vardı. Meclis'te bır suru hızlı gerici de vardı. Bunlann kafaları hattâ Tanzimat'tan bile gerilerdeydi. Işte 23 Nisan 1920'de Ankara'da faaliyete geçen ilk Medisimiz boyle karmakanşık kafalardan ve kişilerden oluşuyordu. Ama bir önemli ozelliği mevcuttu: Hürdü. Kimsenin zoruyla toplanmamıştı, kimsenin de vesâyeti altında çalısmayacaktı. Kendisine başkan seçtiği Mustafa Kemâl Paşa, Meclisı milletinin beyni olarak goruyordu. Gerçi beyın hamdı, pek çok eğitime ihtiyaç göstehyordu. Ama hur olduğundan bu eğıtimi alabilirdi. Mustafa Kemâl derhal kollarını sıvayarak bu eğitim işine girişti: Meclis iş uzerınde eğitilecekti, zira başka türlusüne zaman ve zemin müsait değildi. Milletin beyni olan Meclis millete bir kurtulus yaratmak zorundaydıl Eski Yunan tanrıları ıle eski Ortadoğu tanrıları arasında onemli bir fark vardır. Yunan tanrıları evreni yaratmamışlardır, ama mevcut bir evren içınde daha önceden var olan şekllsiz, yerslz malzeme Ile ve ilelebet geçerli yasalar çerçevesinde herşeyi yaratmışlardır. Ortadoğu tanrıları ise evrertin yaratıcısıdırlar. Tâ kartal kafalı Mısır ilâhı Ptah'dan beri onlar "ol" derler ve evren olur (tum sonraki dinler sözle yoktan yaratma motifini Mısır'dan almışlardır). Bu, doğada bazı değişmeyen duzenlerin olduğunun henuz tam farkedilmediği donemlerden kaldığı belli, pek ilkel bir tanrı kavramıdır. Daha sonra Ortadoğu tannlannın bazılan da evreni hiç yoktan değil, daha onceki mevcut bir kargaşaya düzen getirmek suretiyle yaratacaklardır. Tevrat'ın Tekvin adlı ilk kitabı boyle bir tasvirle açılır, fakat yaratılışın detaylannı vermez. Ancak Yunan mitolojisinde tanrılar çok detaylı bir şekilde tasvir olunur. Her doğa olayının kanunlan mıtolojide ya tanımlanır veya herkesçe bilıniyor varsayılır; onlarla ilgili tanrının faaliyeti bu kanunlar çerçevesinde anlatılır. Tanrı tum yaratıcılığını kullanarak mevcut malzeme ve yasadan faydalanmak zorundadır. Yunan mitolojisindeki bu "gerçekçi" yaklaşım, zamanla mitolojiden doğa bilimlerinin doğmasına neden olmuştur. Insan, tannlara atfettiği yaratıalığa kendisinin de sahip olabileceğini ancak Yunan mitolojisl çerçevesinden görebilmiştir. Ortadoğu tanrılan ise yoktan var edebilen, mucizevî işlerin tanrılarıdır. Insanın onlarla rekâbeti duşunülemez. Batı uygarlığı Yunan modelini, doğu külturleri ise Ortadoğu modelini izlemişlerdir. Mustafa Kemâl 23 Nisan 1920'de toplanan Meclis'e, insanın ne halifeye, ne padişaha, ne hacıya ne hocaya, ne de herhangi bir başka yardım merciine ihtiyacı bulunduğunu, kendi yaratıcılığının kendisinin en buyuk sermayesi olduğunu anlattı. Bu yaratıcılığı kontrol edecek olan eleştırel akıldı. Yaratıa olan ve kendi yarattığını doğayı gözleyerek en acımasız bir gerçekçilikle gene kendisi eleştirebılene başarı kapıları her zaman açık olacaktı Dersini tyı oğrenen Meclis'in muzaffer ordulan o kapılardan akarak Sakarya'da ve Dumlupınar'da düşmanı kahrettiler. Batı uygarlığı Türkiye'de ilk defa tam anlamıyla uygulanıyordu! Mustafa Kemâl, tum arkadaşlannın hayretten faltaşı gibi açılan gözleri onunde bu dev başarıların gerçek başan olmadığını haykırdı! Gerçek başarı, hep boyle muzaffer olabilecek, yaratıa, kendine guvenen, akıllı uygar nesiller yetiştirmekti. Yenı Türk nesilleri doğanın yasalannı bilerek, keşfederek, eldeki malzemeden kâinatlar yaratacaklar, mucize ruyaları görüp masalla miskinleşen insan enkazı olmayacaklardı. Platon'un bile kıskanacağı çaptakı filozof lider, Izmir'den yukselen zâlim alevleri Bornova'dan seyrederken acı tarihiyle birlikte kul olan eski Izmir'in yerine yukselecek modem Izmir'i kurması mukadder nesiller gözunun önune geliyor, bu ateşle annma âyininin kenarındaki öksüz, yetim, fakir ve aç, ama artık hayâl güçleri hür, ellerine ne geçerse onunla oyun kuran neş'eli çocuklarda mustakbel Izmir'in, gelecektekı modern Turkiye'nın, tanrısal mımarlannı goruyordu. Bu yuzden milletinin hayâl gucunun ozgürluğunu kazandığı 23 Nisan gunu çocuğun, bu kendi kuçuk ama marifeti pek buyuk tanrının, onemini dunyaya ilelebet haykıracak çok ozel bir gun olmalıydı. 631/5 j uğle günefl •Mr mertekle ısıtılan ve ayar mekanlzmasını foliftıran metol YUksekl Ik 20m. Mekatılk bllglsa In sarkaç annı zeltiyor. eçen haftalarda Davo.s takı VVorld Eko nomıc Forum" toplantısında bır araya gelen devlet buyuklen ve bıüm adamla rı tek bır konuda bırleştıler Gelecek zaman Gelecegı 12000 yılına kadar gorebılmeyı, o ana ka daı henuz duşunemıyorlaıdı bıle Danny Hıllıs ışte bu konuyla dınleyıcılenn ılgısını çekmeyı başardı O tarıhte Walt Dısney şırkptınde gorevlı olan Amenkalı bılgısayar dahısı, Mülenıum saaü' uzerıne yaptığı tasarımlarını sundu Uygarhktan uzak, sıcak ve kuru bır ortama, belkı bır dagın tepesıne tasarladıgı arutsal saatını yerleştırmeyı duşunuyor Hıllıs Bu yer belkı Neva da çolu, Çrn ya da Mısır ın herhangı bır bolgesı de olabüır Bu saat sanıyelerı, dakıkalan veya saatlerı gostermeyecek Yalnızca onumuzdekı 10000 yılın gunlerıru sayacak1 Seksenlı yülarda dunyanm en suratlı bılgısa yarı "Connection Machine"yı yaratan Hıllıs, "dünyanın en hızlı aletı uzerıne çalışmam, benı ya vaşlık uzerıne duşunmeye ıttı" dıyor Saatın planlanan yaşam suresı bıle başlı ba şma sembolık bır karakter oluşturmakta Bundan 10000 yıl once ınsanlaı yerleşık duzene geçmış ler tanma VP hayvancılıga başlamışlar ve ılk çanak çomleklerı uretmeye başlamışlardıı 10000 yıl sonra, oldukça suratlı gehşen toplumumuzdan gerıye ne kalabılır bu da Hıllıs ın kafasında, soıudan da ote bır duşunce olarak yer etrruş Modern bügı taşıyıcılarıyla fızıksel çozulum daha uzun sure onlenmeye çalışılmakta Ne var kı karmaşık teknolojıleıın suratle gelışmesınden dolayı, gelecektekı dısketler ve CD Romlar ıçm uygun okuyucular bulunamayacaktır G çalıştırmayı duşunuyordu Hatta gunumuz uygarlığı tumuyle ortadan kayboldugu takdırde bıle saatın tdmırı mumkun olabılmelıydı Bu duşuncelerle yola çıkan Hıllıs vol&am saıkaçlı mekanık bu saatın bırkaç modelını yaratmayı başarmış Saatın nabzmı oluşturan pandul ılerı gerı haıeket etrmyor sadece donuyor Kullamlan malzemenın yoğunluk derecesırıden dolayı, bu tur pandul daha elverışlı Sadece eskıme açısından degü doğal afetlere karşı da daha dayanıklı olduğu ıçın tercıh edılmış Ayrıca oldukça agır olabılecegmden, ta şınrnası kolay olmayacak 1088 yılında Çınlı Astronom Su Song tarafından yapılan yaklaşık on metre yukseklığındekı su saatı tam kırk yıl ayakta kalabılmıştı Yıkıldıktan sonra Pekmdetekrar kurulmaya çalışımışsa da, sıyası kargaşa yuzunden kısa sure sonra çalışamaz duruma gelmıştı Hıllıs saatı her gun oğlen vaktı kendılığınden ayarlanıyor ' BıtAddıtıon" olarak adlandırılan mekanık bır bılgısayar, Gregorıyen takvımıne uygun olarak çalışıyor ve ayrıca artık yüları da hesaplayabılıyor Şımdıkı bılgısayarlar ılk bın yıl donumlerınde bıle zorlanırken, Hılhs'e gore ' Bıtsayacı , 10000 yıla sahıp çıkabılecek tek hesap aygıtı İlk gong sesi 3000 yılında! Dıkey bır eksen uzerınde haıeket eden bu agırlık saatın çalışmasını sağlar Bu sıstem sayesınde pandul tarafından devamlılığı sağlanan bu donme hareketı oluşur Agırlık dıbe ulaşugı zaman yaklaşık olarak senede bır kez, tekrar yukarı çekılmesı gerekır Bu sansasyonel zaman olçer 20 m'den daha yuksek olacak 2 metre yukseklığındekı prototıpı uzerınde şu sıralar çalışılmakta Hıllıs ve Lorıg Now Foundatıon, 1996 yılında kurulmuş ve onemlı fıkrrlerı gerçekleştirmek ıçın çalışmakta Kurucuları arasında Rock muzıkçısı Peter Gabriel ve elektromk bestecı Bian Eno g±>ı sanatçılar da yer almakta Ne var kı proje şrmdıden gecıkmış sayümakta Eğer Hıllıs daha hızlı çalışsaydı, 2000 yılında saatın ük çalışını duyabüecektık Ne yazık kı bundan sonrakı ılk gong sesı 3000 yılında çalacak1 Nilgun Ozbaşaran Dede Kaynak Spıegel 6/99 Oysa Hıllıs yapıtının zamanla ılerleyen tek nolojıyı aşacağma ınanıyor Ve bu kadarıyla da kalmıyor 5000 yıl sonra saaü bu lan ınsanlar bııyuk bır olasılıkla çok faıklı bu kultuıe ve bambaş ka teknolojılere sahıp olmalarına ragmen, bu aletı gerçekten de sa at olarak algüayıp bambaşka me kanızmasıru çozebüeceklerım sa vunmakta Boyle bır hedefe ulaşmakta Hıllıs ıcın çok kolay olmamış, çunku onun yarattıÇp saat bu gun bılınenlerden farklı bır yapıya sahıp Hıllıs bu saatı Tunç devrın de kullamlan yardımcı aletlerle Su Song'un (1088) su saati