Katalog

Batı Anadolu yel değirmenleri M. Suot Çakmak (*) ugun Batı Ariddolu nurı bırçok yo resınde yıkılrnış tdş duvarlarını gordugumuz yel degırmenlerı antık çaglarddn berı ço^ıtlı uygarlıkların mzgdi enerjısı üe olan ılışküerının ve uy gulamalarının gunumuze kalan ızlerıdır nıldı ızlerı Çeşme'de Alaçatı da ve cıvar koylerde rahatlüda gorulebüır Bu gun bunlardan bazüannın kule duvarlan tamır edümıştır ama ne yazık kı bılınçsı/ ce yapüan bu tarnırdtlarda degırmenlere aıt bazı ozellıkler de kaybolmuştur Yazımıza konu olan yel degırmeru Çeşme Çıftlık Koyunu geçtıkten hemen sonra denız kenarında yukanda bahse dıldıgı gıbı duvar tamıratmdan nasıbını al mış taş bır kule olarak durmaktadır T^krıben en az 15 yıl kadar once bu degırmen ust tarau çokmuş fakat butun mekanızması tamam olarak duruyordu (Bkn fotoıjraf 1) Bundan yararlanarak o tarüılerde degırmenın statık ve mekanüc butun parçalarınm etudunu yaptım ve konstruksuyon ılp ımalat resımlermı çız dım (bu resımlerle bugun aynı konstruk suyon yapüabüır) Zannedıyorum bu ve buna benzer cıvardakı degırmenler 1800 yülannda veya daha eskı donemde yapıldılar Bu tarıhlerde Avrupa da sanayı hareketlerı ve teknolojık uygıüarnalar ma kıneye donuşmuştur ancak bu hareketleı Anadolu dan henuz çok uzaktır Bu ne derüe yel değirmenleri mekanızmaları da bır makıne teknolojısınm degü tamamen el ışçüıgı urunudurler Malzeme olarak buyuk oranda tahta çok az yerde bağlan tı elemanı olarak demır kullanılmıştır De gırmerüere bu açıdan bakıldıgı takdırde sadece el ışçüıgı üe boyle bu mekanızma yaratmak saygı duyulacak bır olaydır Gunumuzun teknolojısıne gore ya pılmış benzerı ruzgar pervanelerınde 10 metre çaplı bır pervane ve 10 m/s (36 km/saat) ruzgar hızı ıçın pervane kanat lannın ruzgara karşı meydana getırdıgı etkı alanına gore beher m2 alan ıçın 0 83 B G (Beygır Gucu) elde edümesı hesap lanabüır Bızım Çıftlık Koy yeldegırmenı nın yelken kanatlarının donme çapı 10 metre ve etküı projeksıyon alanı ıse yakla şü< 75 metrekaredır (Yelkenlerın en dış donme çapı 10 m gobekte yelken olma yan boş dldn çapı ıse ? mdır 7S m? ahn buna gore hesdpldnmıştıı) Genelde yorede 36 km/saat ruzgar hızırun olması noımaldır Bu şartlara gore elde edüecek toplam guç 0 83 x 75 62 B Tabu kı dunyanın buçok yeıınde ınsanlar bu enerjıden faydalandılaı ve ayru mak satla degıımenler kurdular ancak antık dunyanın yaşadığımız bu Akdenız bolge sınde (Furkıye Yunanıstan Cge Denızı ve Adaldr Mısır Surıye vs) bu ruzgar makı nelerının teknolo]ik olarak uygulanış şek lı ozellıkle yelkenlerden (kanatlarda) ayn bır ozellık taşır Ruzgar makmelerı genış çapta tahü tanelerını ogutmek maksadı üe degırmen olarak kullanıldıgı gıbı nadıren bostan kuyularmdan su çıkarmak amacı üe de kullanüdılar Izmırın Çeşme yarımadası genel lıkle çok ruzgarlı bu bolgedır dolayısı üe bu yorede yel değirmenleri bol bol kulla 631/18