Katalog

Sesimiz yaşlanır mı? Evet yaşlanır, ama yine de isterseniz sesinizin ferformansmı koruyabilirsiniz! Mehmet Ömür (*) *; ger 6 Mart 99 tarıhinde Cemal Reşit Rey konser salonunda opera sanatcısı Müveddet Günbay'ı dinleseydiniz bu soruya cevabınız Hayır olurdu. Her ne kadar kertdisi büyük bir alçakgönüllükle Gençligimdeki gıbi söyleyebilmeyi isterdım demesıne ragmen, bızim gibi mutlak kulagı olmayan sıradan insanlar onun sesinı bir genç kız sesinden ayırdedemedüer. Ancak hiçbir hücremız yaşlanma diye adlandırıkn oksidasyona karşı koyamadıgından, ses teüerimızdeki hucrelerimiz de bu degişimden payını alır. Yapüan araştırmalar kadın seslerınde sesin yaşlandıkça kaünlaştıgmı, erkek seslerinde de üeri yaşlarda incelmeye başladıgını saptamış durumda. Böylece çocuklarda erkek ve kız sesi aynı kalınlıkta çıkarken, 90 yaşmdan sonra da erkek ve kadın sesi aynı tondan tınlamaya başlar! E yaşların sonlarında kemüdeşmeye başlar. Tüm gırtlak 65 yaşında tamamen kemıkleşmıştır. Aynca erkeklerde Adem elması diye büinen çüantı, dogumdan ergenlıgi tamamlayana kadar erkekte 110 derece kadrnda 120 derecelık oranlarını korurlar. Aynı şeklide gırtlagın boyundaki yeri de dogumda boyun omurlanndan 3. ve 4. omurlarının karşısında dururken, buyudükçe 5 yaşında 6. omur, 15 yaşında da 7. omur hizasına dogru aşagı iner. Sesin yaşla ilişkisi Sesin yaşla ilişkisi ıncelendıgınde, dogum sırasında bebegın ük ağlamasıyla ortaya çıkan ve ortalama frekansı 500 hz cıvarında olan ses (C4) bebek buyudükçe giderek kalınlaşır ve sekiz yaşında 275 hz.' e duşer. Ergenlik çagma kadar erkek ve kız sesleri aynı tonlarda ve gırtlakları aynı görunumde olmakla bırükte Sevil Berberi'nde Doktor Bartollo Yaşlanma da dogum ve olum gıbi karşı durulamıyan gerçeklerdendir. Insan sesi de, şarkıcı sesi de bundan payına duşenı alır. Şarkıcüann seslerinde hava hissedilmeye başlar, ses aralıgı daralır, vibrato özellüderi degişir, dıyafram kontrolu bozulur ve ses yorulmaya başlar. Sesi bozulan bir yaşlıya "sizın için yapüabüecek bir şey kalmadı artüc yaşlandınız" demek dogru degildir, çünkü bu ses sorunlarının duzeltılmesı mumkündur. Zaten bazı ses sanatçüarının çok ılerı yaşlarda dahi bu tıp sorunlar yaşamadıkları çok iyi bılinmektedir. Bazı yaşlrsesler yeniden gençleştırüebüir. Yaşlandücça tüm vücut fonksiyonlan bozulmaya başlar: bunların arasında kuvvet, surat, dayanıküklı, denge, koordinasyon, sinir üetım hızı, kalp ve böbrek fonksiyonları sayılabilir. Baglar incelip zayıflar, eklemlerin yumuşak hareketleri sertleşir. "Insan sesinin yaşlanması önemlı midir" diye sorulabüır. Toplumların yaş ortalaması arttıkça, insan sesinin guzellik ve etkinligi ve konuşma yetenegi gerek iş hayatında gerek üetişimde giderek daha önem kazanmasıyla berbaber yukardaki sorunun cevabıda "Evet" olmaktadır. Yaşlı insanlarda % 12 kadar ses sorunu oldugu anlaşümış, konuyla ilgili ük çalışma 1931' de Viyana'da Koffler tarafından yapümış ve bazı degişüdüderin oldugu bulunmuş. Bunların arasında yaşlüarın gırtlak küardakla rının kemikleştıgı, yumuşak dokuların ıncelıp zayıfladıgı, ses tellerı içindekı elastüc lıflerm azalıp koptugu sayılabılir. Damar tıkanıklıgı nedenıyle gırtlagın beslenmesinın bozulması, akciger kapasıtesınm duşmesı, horrnon, su ve C vıtarııını metabolızmalarınm azalması da ses çıkarrna fonksıyonunun üerleyen yaşlarda bozulmasında elde edilen dıger verüerdır. Sesin yaşlanması gerçek yaşlanmaya paralel seyretmez, başka faktörler de söz konusudur. Öaellüde ses sanatçüarında çok onemlı olan rejisterın gogse ınmesı, tınıda bozulma, rezonansta azalma sonucu entonasyon zorlukları başlar, ses aralıgı dâralır ve ses kontrolu zorlaşır. Müveddet Gunbay'ın 45.sanat yılında tum bu zorluklann ustesinden o guzel sesiyle gelmesinın nedenı, 45 yüdır sureklı çalışması ve bunun sayesınde kazandıgı mukemmel teknıktir Gırtlak anatomık özellüderının çogunu anne karnındakı ük 3 ayında kazanır. Dogumda gırtlagın tiroid kıkırdagı üe hıyoıd kemık bırbırlerıne yapışıktır. Opera sanatçılarının gızlı sılahı olarak da bilinen hıyoıd kemik, dogumdan sonra gırtlak kıkırdaklanndan ayrüır ve 2 yaşından ıtıbaren kernikleşmeye başlar. Tiroid ve krikoıd kıkırdaklar yirmi yaşlarında, aritenoid küardaklar otuzlu I Sesin olufumu, 2 Ses yollanndo şeklllenmesl, 3Dudaktan çıkıp havaya yayılısı, 4 Kulaktan algılanısı bulugdan sonra gırtlagın ıkıncü cinsiyet organı olrnası nedenıyle suratle degışikliklere ugrar. Alü üe onaltı yaş arasında seste 2,5 oktavlık bir degişıklik olur. Ancak daha da onemlısi ses kontrolu ve kalitesindeki degişiklıktir. Erkek çocuklann ses telleri % 60 kadar, kız çocuklannrn ses tellerı % 35 kadar büyür. Çocuk sesmden erış.krn sesıne onuç ıle onbeş yaş arasında geçilir. Bu degişim her iki cinste onbeş yaşında tamamlanır. Bu sırada erkek gırlagındaki Adem elması çıkınnsı, tiroid kıkırdaktakı açırun 110 dereceden 90 dereceye azalması üe ortaya çıkar. Kız çocuklannda bu degişim olmaz ve açı 120 dcrccede kalır, bu nedenle kadınlann boyunlarmda Adem elması yoktur. ('IVanseksuellerde bu durum, adem elmasının traşlanmasına dayanan bir amelıyatla ortadan kaldınlır.) Ergenlik sırasında kız çocuklarının sesleri 2,5 semıton düşerken, erkek çocuklarının seslerinde 1 oktavlü< de^işüdik oluı: Boylece erkek sesleri 120 140 hz. arasına yerleşirken, kadın sesleri 200225 hz. arasında kalır. Bu dönemdekı degışüdüder yalnızca gırtlak, ses telleri ve buna baglı olark temel ses frekanslarındaki degışıklıkler degıldır. Ses yolları da denılen ses tellerinin ust kısmında kalan rezonans boşluklarında da önemlı degişiklikler olur. Dış, çene, düın pozisyonu, çene eklemi ve agzm kapanma durumu bu yaşlarda degışir ve gelışir. Bu yaşlardaki bu organlarla ügüı sorunlar gençlerın iyi bir şarkı söylemo toknigı almalarında onemlı engel oluştururlar Yıne bu yaşlarda akcıger, gogus kafesı ve karın kasları performanslannın en ust duzeylerine ulaşırlar Ancak maalesef bu yuksek performansı genç şarkıcüar ıyı şarkı soylemek yerme yarüış tekrükler yuzunden ses tellerinde nodül oluşturmak için kıülanırlar. Ses performansı korunabilir Ses teüeri de elastüc ve koüajen lifleri azaldıgından incelir ve bozulur. Yaşlüıktakı ses degışüdüderı de buna baglıdır Ancak gerçekte yaşlı ne zaman "yaşlı" olur bunu da pek ıyı büemıyoruz. Yaşlüar arasında ses performanı bakımmdan çok buyuk farklüüdar saptandıgından, yaşlüıgın gecüctirüebüecegi duşuncesı yaygındır Hatta bazı yaşlüık belırtüerı hafif egzersızlerle geri büe dondunüebüır. Bu egzersizler 80'li yaşlardan sonra büe yapüsa işe yarayabüır. 1992 ükbaharmda Carnegıe HaU de Richard Tauber'in 100. Dogum günü kutlaması ıçın 79 yaşındaki Marta Eggerth sahne almış ve o guzel sesiyle butun salonu ayaga kaldırmıştı. Isviçrelı tenor Hugues Cuenod 87 yaşında Metropolitan'da şarkı söylemiştiı Roland Hayes 80 li yaşlarında hâlâ resitaller vermekteydı. Bunlara benzer daha bir çok örnek verüebılır. 70'li yaşlarındaki Müzeyyen Senar'ın 1998'dekı 'Sahneye Veda' konserını bılıyorsunuz mutlaka. Nice genç şarkıcıyı kıskandıracak bir performansa ve ses gucune sahiptır. Sesin yaşlanmasını gecüctirmek 3040 sene daha fazla şarkı soyliyebümenin sırn, sesi dogru kullanmak, saglıklı yaşamaktan geçmektedır. "Ya kullan ya da kaybet" deyişi surekli ses egzersizleri yapma geregını vurgulayan güzel bir deyiştir Yaz tatilinde sesmı hiç kullanmayan opera sanatçıları sonbaharda mevsım başlaymca seslerini bulabilmek için epey ugraşırlar. Ses, 1 veya 2 gunden fazla egzersizsiz bırakümamahdır. Yoksa yaşlı şarkıcılarda gorülen havalı ses, ses aralıgında daralnıa, vüarato özellüderinde degişiklikler, tremolo oluşması, solunum kontrolünun kaybı, ses yorulma, nota hataları gıbı hoş olmayan sorunlar ortaya çıkmaya başlar. Ancak bu sorunlar geciktınlebüır hatta geri döndürülebilır. Ses doktoru veya şan hocası olarak " artık yaş Gırtlak nasıl yaşlanır? Solistler: Suat Ankan, NilgUn Akkerman Kısaca gelışmesirıı ıirüattıgımız gırtlagın nasü yaşlandıgına bakalım biraz! 631/20