Katalog

tım, dısıphn sorumluluk duzen, yardımseverhk ve yetkc sahıbı hşücrle etkıleşım bıçımlen soz konusu olduğunda anababaya daha onemh bır gorev duşuyor, yaşıtlarıse ışbırhğının oğrenılme smde daha ağır basıyor", dıyor Bunun kanıtı var Bu yeuştırme varsayımına nasıl ışlerlık ka zandınldıgını gosteren ıyı bır ornek Howard Gardner egıum, sorumluluk duzenlılık vb gıbı konulardd anababaların daha buyuk bır sorum luluk taşıdıklarını ' varsayıyor" Buna nasıl bır karut getmyor9 Yalnızca, çocuklann bu tur konularda anababdlarıru andıran bır davraraş sergüeme egüımınde olduklanna dıkkat çekıyor Ne var kı bu hıçbır şeyı kanıtlamıyor llkın duzenlılık ve sorumluluk gıbı, kışılık uzmanlannca 'duyunçluluk" adı verılen nıtelık ler bır olçude kalıtsaldır Yalnızca genetık nedenlerden oturu duzenlı anababaların çocukları da duzenlı olrna egılımı gostermektedır Ûancısı, anababaların tavn, soz gelımı eöıtımle ücnlı olarak takındıklan tutum, bır olası lıkla çevredekı otekı ınsanlar taranndan da benımsenmıştır Çunkuevdekıkulturgenellıkle evın dısındakı kulturden farklı degıldır Anaba banın kulturunun hangı noktalarda çevreyle ça tıştıgı bılınmeden, çocugun bu tur davranışlannın evden mı yoksa dışarıdan mı kaynaklandıgını soylemek olanaksızdır Ornegın, anababanın goçmen olması durumunda çocuklar onlann degıl, yaşıtlarının kulturunu benımserler Bana sık sık bu ıkısının bır ortası olup ol madıgı soruluyor Evın farklı, dışandakı ortamın farklı bır etkısı olamaz mı, ıkısı arasında bır uzlaşma saglanamaz mı dıye soruyorlar Ama ço cuklar uzlaşma yoluna gıtnuyorlar Da ortam arasında bır uyum olmadıgında dışarısı agır ba sıyor Evınde anababasının anadılını yaşıtlarıy la Ingılızce konuşan çocuk sonunda Ingılızceyı anadüı olarak benımsıyor kezındekı yoksul mahallelerde yaşayan ufak gruplan orta sınıftan aılelerın banndıgı kent dı şındakı yerleşım alanlarına taşıyorlar Bu uygu lama sonunda taşınan aılelenn çocuklan yenı ortama ayak uyduruyor, buyuk bır olasılıkla lıse ve unıversıtesıyı bıtınp bır meslek sahıbı oluyorlar Çocuklar bu yenı çevrenın kulturunu be nımsıyorlar Gelgelelım kuçuk gruplarda başanlı olan bu uygulama gruplann sayısı artügında pek verımlı olmuyor Kırsal kesıme toplu konutlar ya pılsa ve kent merkezınde yaşayan bır yıgın ınsan buralara taşınsa, sanırun çocuklann durumunda olumlu bır gehşme saglanmayacaktır Çunku bu çocuklar kendı arkadaş gruplannı olusturacak, orta smıf aılelenn çocuklanyla kay nasmayacaklardır • Sonucun taşınan grubun boyutuna bağh olarak değışeceğı konusundab kestırımımde hakh mıyım? Taşmmanm olumlu etküen engellenmeksızın, bır grubun buyukluğu ne olabılır7 Çocuklann kendı aralannda gruplaşmalannı en gellemenın bır yolu var mıdır? Bu gruplann bellı bır yere toplanması yerme orta smıf aılelerden oluşan çevreye dağınık bır bıçımde yerleştınlmelen durumunda ne olur? Onlan dağıtmak olumlu sonuçlar doğuracağına, orta smıf aılelerın çocuklan bunlan dışlayıp çocuklara zarar verebılırmı? • Bu noktada yaşıtlann dalga geçmelerı ve dışlamalannın çocuklar uzerınde ne gıbı etkıler yaratacagı sorusu gundeme gelıyor Gruplar kendı uyelerını ozumsemekle kalmayıp, oteh gruplarla aralannda bır fark lılaşma da olmaktadır Bana gore enşkınlenn kışılıgı o bıreyın çocukluk donemındekı konumu ve ergenlık donemındekı yasıtlan taraftndan belırlenır Anababalan tarafmdan şıddet uygulanan çocuklar genellıkle erışkınlık donemlennde ruhsal sorunlar yaşa maktadırlar Ne var kı yavaş gehşme kotu egı lımler ya da ıtıcı bır yuz gıbı çocuklann ev ortamında kurban konumuna gelmelerıne neden olabılecek aynı etmenler onun evın dışında da bır kurban olmasına neden olabılır Bu bahtsız bırey ruhsal sorunlarla yuz yuze geldıgınde bundan ev ortamının mı, yoksa evın dısındakı ortamın mı etkılı oldugu nasıl belırlenecektır9 Bu konuda kesın bır şey bılmıyoruz, ama genel kanı evde yaşanan deneyımlerın daha agır bas ngı yonundedır 'Evdeh deneyımlenn dışandah deneyımlerden soyutlanması olası mıdır7 Ben bunun ger çekleşürılmesını arzu ederdım •Yaşıtlar tarafindan uygulanan şıddet çocugun yaşamında daha derın ızler yaratıyorsd o zaman oyun alanında olup bıtenlere daha ozenle yaklaşmak gerekıyor demektır Kuşku suz bu anababa tarafmdan çocugun kotuye kul lanılmasının gozardı edılmesı anlamına gelmı yor Yetıştırme bıçımının kulturel bır soylence oldugunu herkese mandırmayı başarsam da bunun çocuga uygulanan şıddetı arttıracagı duygusuna kapılmak ıçın bır neden yok Yetıştırme bıçımı 20 yuzyıla ozgu bır olgu, yetmış seksen yıl once çocuk kotu yoldaysa anababa bunun 'doguştan" kaynaklandıgını duşunuyor du Zamanla anababalann ve kulturun etkısı hızla arttı Ama ne yazık kı çocuga yonelık şıd dette bır azalma olmadı Anabdbalann çocuk yetıştırme yontemlerı konusundd kaygı duy maları bu yonde olumlu bır eüa yaratmadı Rita Urgan Kaynak NevvScıenüst 12 Aralık 1998 Şüpheli dnsiyetli bebekler Doç. Dr. Şukru Hatun* B u bebek dogdugunda ılk merak edüen "kız mı erkek mı" oldugudur Dogumu yaptıran sağlık personelı genıtal bolgesıne bakarak (goz atarak) bebegın cınsıyeünı kolayca anlayabılır Dış genıtal yapılann yeterlı olçude farkülaşmadıgı durumlaıda ıse bebegın cınsıyetınden şupheye duşulur Bu durumun tıp dılındekı adı ambıguous geratale"dır Ambıguous, Bııden fazla anlama gelebılen ne oldugu be lırsız' demekur Bu nedenle ambıguous genıtale" terımı bazı hekımlerce şuphelı genıtalya" olarak Turkçeleştınlmektedır Şuphelı cınsıyetlı bebekler 1/30 000 sıklıkta gorulur Sık gorulmemekle bırlıkte onemlı sorunlara yol açabılen bu konunun ulke mızde az ve/ veya yanlış büındıgı duşunulerek aşagıdakı bılgıler sorucevap şeklınde sunulmuştur Anne karnında cinsel farklılaşma nasıl olur? Dışı ureme hucresı (ovum) ıle erkek ureme hucresının (sperm) bırleşmesı ya şamın başlangıcıdır Bu bırleşme sırasında her ıkı hucreden 23 somatık (vucut) kromo zomu ve bırer cınsıyet kromozomu X ıse bebek kız Y ıse erkek genotıpme sahıp olur Bebek Y kromozomuna (daha dogrusu testıs belırleyen gene) sahıpse 6 7 haftalar ara sında erkek yumurtalıkldrı (testısler) gelışır Bundan sonra testıslerden salgılanan çeşıtlı hormonlann etkısıyle iç ve dıç genital yapı tatlaklar kı her ıkı yone gelışme potansıyelı taşırlar erkek yonune gelışecekur Dısı yumurtalıklannın (overler) oluşumundan başlayarak kadın ıç ve dış genıtal yapüannın oluşumu ıse kendılıgınden (pa sıf bır sureç sonunda) oluyor Bır başka deyışle cinsel farklüaşmaya temel olan doku lar herhangı bır genetık veya hormonal etb ıle karşılaşmazlarsa kız yonunde gelısı yorlar Dolayısıyla cinsel farklılaşmanın dogal yonu kadın yonundedır Iç ve dıs genıtal yapılann farklılaşması 8 haftarun sonunda tamamlanıyor Kız ve erkek bebeklerın ıç ve dıs genıtal yapılan arasında aynı dokudan koken almaktan kaynaldanan tam bır karşılıklılık vardır Erkektekı glans penıs kızlaıda khtonsın penıs govdesı, kuçuk dudaklann skrotum (testıslenn ıçınde bulundugu kese) buyuk dudaklann karşılıgıdır Dış genıtal yapılar gehsırken erkeklık hoı monları kabanklıklan belırgınleştırmek, açıklıklan kapatmak şeklınde ozetlenebılecek bır ışlev gorurler Şuphelı cinsel gorunum ıle dogan bebeklerde en sık neden Adrenogenltal Sendrom adı verılen bır hastalıktır Bu hastalıkta kız kromozom yapısına ve kız gonadlarına (overler) sahıp kız bebekler gebelıgın 78 haftalan arasında bobrek ustu bezınden salgılanan erkeklık hormonuna maruz kalırlar Bu duıumda (bu arada ıç genıtal yapılar daha once kız yonunde gehşmesını tamamlamışür) dıs genıtal yapılar erkek yonunde gelısmekte ve tazla erkek arasında belırsız bır dıs genıtal yapı oluşur (Resım) Daha seyrek olarak erkek genetık yapısına ve testıslere sahıp bebeklerde hormon yapımındakı ek sıklı^e baglı dış genıtal yapılann erkek yonunde gehşmesını tamamlayamaması da şuphelı cinsel gorunume neden oluyor Şüpheli cinsel görünüm nasıl meydana gelir? Şımdıden cinsel gorunumlu bebeklerın çok az bır kısmı hem erkek hem de dı şı gonadı taşırlar Bu bebekler 'Gerçek Hermafroıd" (çıft cınsıyetlı) olarak tanımldnır Mıtolojıdeta hermafrod' kavramına kaynaklık eden bu vakalardır Çocuklann gözleri dışarda Fvet anababaldrın çocukları uzerınde kesınlıklp etkılı olabılmelerının bır yolu bu Bellı bır ulke kent, ya da mahallede oturmayı se çerek anababalar çocuklarının gelışmesınde onemlı bır rol oynayabılırler Çocukları henuz kuçuk yaştayken onlann kımlerle arkadaşlık edeceklerını onceden belırleyebüırler Bu tur konulan kıtabımın "Anababalann Yapabilecekleri" bolumunde ele aldım Anabdbdldrın tumden etkısız olduklarını asla savunmuyorum Yalnızca onlann bellı yontemler uygulayarak çocuklarının kışılıklennı ve toplumsal davranış larını dogrudan etkıleyemeyeceklennı belırt meye çalışıyorum Sosyal yardım orgutlerı yıllardır kent mer Şuphelı cmscl gorunumu olan bebekler acıl tanı ve tedavı gırışımı gerektınrleı Acıl yakldşım ıhtıyacı hem çocugun cınsıyetının bır an once belırlenmesı gereklılıgmden hem de bu bebeklerde acıl tedavı gerektıren bazı hastalıklann olabıleceğınden kaynaklanır ılk bakışta cınsıyetı konusunda karar venlemeyen butun beebklerın ılerı ınceleme ıçm çocuk endokrınolojısı bulunan merkezlere gonderılmesı gereklıdır Bu meıkezlerde bu taraftan şuphelı cinsel gorunume neden olan hastalıklar saptanırken dığer taraftan cinsel kımlık tayını ıçın gereklı venler toplanır Şuphelı cinsel gorunumu olan bebeklerın buyuk bır kısmı kız yumurtalıklanna ve kız ıç genıtal yapılarına sahıp bebeklerdır Bu bebekler kız olarak kabul edılır VP dış genıtal yapılardakı sorunlar çeşıtlı cerrahı mudahalelerle gıdenlır Şuphelı cinsel gorunumu olan bebeklerde en hassas konu cınsıyet tayıradır Bu karar bazen ıçınde çocuk endokrınolojısı uzmanı çocuk cerrahısı uzmanı genetık uzmanı çocuk psıkıyatrısı uzmanı ve übbı etık uzmanının bulundugu komıteler tarafmdan verılmek tedır Bu konuyla ılgılı en onemlı ılke cınsıyet tayınmın mumkun olan en kısa surede yapılmasıdır * Kocaelı Unıversıtesı Tıp Fakultesı Çocuk Sağlıgı ve Hastalıkları Anabıhm Dalı 630/19 Şüpheli cinsel görünümülü bebeklere nasıl yaklaşılmalıdır?