Katalog

UZAY Uzak ve yakın yıldızlardan görüntüler KLONLAMA Cumulina ve kız kardeşleri Guneşle ügılı bılgılerımıze yenı bır boyut kdzdndıran uzay uslu guneş gozlem ıstasyonu Soho, ıstasyonu yerden denetleyen gorevlılerın yanlış komutları yuzunden hazıran ayında uzayda çılgıncasına yuvarlanmaya bdşla dı Uzay dracının onarılması ıçın ayldrcd çalışıldı, ancak kımı aygıtlar uzun sure boşia kdldıklarmdan artık kullanüamdyacak duruma geldüer Aşagıddkj goruntuler Soho üe ıletışımın kopmasından bırkaç saat once elde edıldı Goruntulerde guneşın yuzeyı uzerınde ansızın parlayan bır ışıgın sonradan yarattıgı etkı yansıtılıyor Işıgın oluşturdugu dalga, tıpkı bır depıemın oluşturdugu sısmık dalgalar gıbı guneşın yuzeyrne yayılıyor Ancak bu dalga 1906 da San Prancısco'da meydana gelen depremm ıçerdıgı enerjıden 40 bm kat daha fdzla Yerbüımcıler dunyanın derınlıkJerıru kavramak amacıyla sısmık verılerden nasıl yararldnıyorlarsd uzdybılımcıler de guneşın ıç yapısını su yuzune çıkarmak ıçın bu verüer den yararldndcdklar Bir kez daha John Flenn 20 Şubat 1962'de "Frıendshıp" adlı uzay mekıgıyle dunyanın çevresınde dolaşan ılk Arneı ıkalı ıdı Şımdı 77 yaşında oldn Glenn "Dıscovery uzay mekığının dokuz gunluk uçuşuyla yenıderı uzaya donuş yaptı Glenn ıçın bu seruvenın belkı de en yorucu bolumu, dunyaya dondukten sonra yeıçekımme ayak uydurmaktı Ama Glenn dondugu gece "delıksız uyudugunu soyluyordu 1998'de klonlama teknıgı tıcarı bır boyut kazandı Geçtıgımız yüın başla nnda Massachusetts Unıversıtesın'den James Robl ve VVorchesteı Uerı Hucre Teknolojısı gorevlüerınden Steve Stice, klonlama yontemıyle ıkı Holsteın buzagısı urettüer Temmuz ayında ayru yontemle fare Cumulina dunyaya geldı Hawaıı Uraversıtesı uretım bıyolojısı kursusunden Ryozo Yanagimachi'nın laboratuvannda dogan Cumulına, klonlama konusunda yenı bır sayfa açtı Cumulına'nın, klonlama teknıgının ılk urunu koyun Dolly'den farkı, "onuz" lardan ükı olmasıydı Ne var kı onuzlardan ancak beş tanesı yaşıyabıldı Yanagımachı, meslektaşı Teruhiko Wakayaxna ıle bırlıkte bu klonlarddn yenı klonlar urettüer Bu aşamada dunydya gelen, genetüc olarak bırbırının aynısı 8 farenın 7'sı yaşadı Kdsım ayında klonlann sayısı 60'a ulaştı Bu deneme klonlama açısından çok onemlıydı, çunku klonlama artık sıradan, kolayca uygulanabüır bır teknık olarak gunluk yaşama aktarılmaya hazırdı Ne var kı Yanagımachı, Cumulına'da elde ettıklen başarının abartümaması gerektıgıne dıkkat çekerek, her uygulamadan yuzde yu2 sonuç alıncaya kadar çalısmalanru surdureceklerını açıkladüar Ikinci büyük patlama Yuksek enerjılı ışrnım dalgaları olan Gamma ışını patlamaları yıllardır uzaybılımcılerın kafalannı kurcalamıştır Mayıs ayında bu patlamaların daha once sanüdıgı gıbı galaksımızın yakınından degıl de, evrenın uzak koşelerınden geldıgı yonunde kanıtlar elde edıldı Buna gore her patlama ınanılmaz bır guce sahıp olmalı Gerçekten de, uzaybüımcder bır tek Buyuk Patlama'nın gamma ışıru patlamalannın gucunu aşabüdıgını one suruyorlar Pdtldmalara neyın neden oldugu henuz kesın olarak bılınmemekle bırlıkte, bunun bır notron yüdızıyla bır kdid delıgın çdrpışması sonucu oluşdbüecegı belırtılıyor TEKNOLO/I Iristen kimlik tespiti Galaksideki komşularımız Mart ayındd gerçekleştırılen mce hesaplar sonucunda guneşın galaksımızın merkezınden 23 bın ışık yılı otede yer aldıgı saptandı Buna gore, guneş uzaybüımcılenn daha once sandıklarından 5000 ışık yılı daha yakmımızdd bulunuyor Evrenimiz Uzaybılımcüor geçen ocak ayında sunduklan bır raporda, evrenın sanıldıgından daha eskı ve daha hafıf oldugunu bıldırdıler Uzaktakı supernova ve galaktık kumelerın ıncelenmesı sonucundd evrenın yaklaşık 15 mılyar yıllık oldugu belırlendı Araştırmalar aynca evrenın agırlıgının yerçekımırun genışlemeyı durdurması ıçın gereksındıgı mıktdrdan daha duşuk oldugunu da ortaya koydu Yeni uydular Uranus gezegenının yenı bulunan üa uydusuna Shakespeare'm ' Fırtına adlı oyunundan esınlenerek "Calıban" ve "Sycorax' adlarıverıldı Işınım bombası Agustos ayında korkunç bır ışınım dalgası dunyanın at mosfermı bombardımana tuttu Gdmmd ve rontgen ışınları 20 bm ışık yılı otedeka SGR1900 adıyla bılınen bır yıldızdan kaynaklanıyordu Yenı bulunan ve "manyeyıldızlar" adı verılen bu tur yıldızlann yogun manyetık alanlara sahıp hız la donen notron yıldızldrı oldukları duşunuluyor Galileo Ilk uçuşunu 1997 yılında tamamlayan Gahleo uzay araştırma gemısı Jupıter ve uydularıyla ügılı venler gondermeye devam edıyor Bu verüer arasmda, Callısto uzerınde bır okyanusun oldugu, Europa'da tuzlu atıklara rastldndıgı yonunde ıpuçları ve Buyuk Kızıl Leke'nın urtınalar üe ügdı ayrıntüar yer alıyor Başka gezegenler Uzak yıldızlarm çevresınde bırçok yenı gezegen daha bulundu Bunlardan bır tanesının yorungesı, gezegenın kendısı, bır olasılıkla, Jupıter'den daha buyuk olmasına karşm, dunyanınkını andırıyor Hazıran ayında sunulan yenı bır aygıtın bır başka yüdızın çevresındekı dunya denlı kuçuk bır gezegenı belırleyebüecek duyarlıkta oldugu belırtılıyor Anahtarlar, banka kartlan ve şıfre numaidlan artık tarüıe karışıyor Cambrıdge Unıversıtesı'nden John Daugman adında bır bılgısayar uzmanı, kımük tespıtınde bılım kurgu veya casus filmlerıne ozgu bır sıstem gelıştırdı Bu sıstemde Daugman'ın gelıştırdıgı cıhaz ıı ısm (gozbebegı etrafındakı renklı kısım) ozel yapısını tarıyor ve belle gındekı kayıtlarlarla karşüaştmyor Cüıaz ük kez deneme amacıyla Ingütere'de bazı bankalann ATM'lerınde kullanüdı ve deneme başa nyla sonuçlandı ATM'den para çekmek ısteyen kışırun kımlıgının tespıt edümesı ıçın bır kameraya bakma sı yetıyor Gozbebegıne gıren ışıgın mıktarını ayarlayan ırıs, ıkı kas ve bır demet elastüc fıberden oluşuyor Kışı dogmadan once bu fıberler ozel şekülerını alıyor ve bu şekıl yaşam boyu degışmıyor Daugman'ın kamerası ırısm go runtusunu elde etmek ıçın kızüotesı ışüctan yararlanıyor Daha sonra ırısın fıber şeklıne gore bır dıjıtal kod oluşturuyor Bugune dek 30 müyon ırısı bırbırıyle karşüaştıran Daugman, şımdıye dek bırbırının aynı ıkı ırısle karşüaşmadıgını belırtıyor Daugman'a gore ınsanlann ırıslerı DNA'larından daha ozel Aynı kışının sag ve sol ırıslerı bırbırırun aynı olmadıgı güaı tek yumurta ıkızlerınm de ırıslerı farklı İrısı tarıyan kamera ayrıca yanütma çabalarını da boşa çıkartıyor Kamera, karşısmda tutulan goz resmı nın canlı olup olmadıgını hemen anlı yor çunku canlı bır gozbebegı sureklı devınım halınde oldugundan kamera duragan bır ırıs karşısında küıtlenıyor Reyhan Oksay Dıscover Ocak 1999 616/19