Katalog

Bağırsak sızıntısı beyni zehirliyor Bir tür bağırsak reaksiyonunun otizme yol açtığı iddiası bilim dünyasmda sert tartışmalara neden oluyor. F ırılı beslenııiL u/manı Teuvo Rantala mutlu bır yaşamı oldu gunu duşunuyordu Ulkesını Olımpıyatkrda başarıyla temsıl etmış at letızm tdkımında cok ıyı bır ışı mutlu bır evlılıgı ve ıkı yaşında sevımlı bır oğlu vaıdı Ancak oglu Samu da tatsız degışık lıkJer başlayınca sonsuza dek suıecegını sandıgı bu mutlulugu sona erdı Çocuk yıdemk ıçıne kapanıyor ve durup duruı ken anı ofke nobetlerıne kapüıyordu Ço gunlukla lek başına bır koşeyp çekılıyor obscsıf bır şekılde ya pptdenın kıvnmla nyla oynuyoı ya da elektrık dugmelerını açıp kapatıyordu Ve hıçbır zaman kafd sını kaldırıp babasına bakmıyordu Doktorlar Rantala nın endışelerını ne yazık kı haklı çıkarttılar Samu ılerı derecede otıstıktı Bu babanın oglu ıçın besledıgı o guzel hayaller bu teşhıs uzerıne aruden yıkıldı Samu okumakveko nuşmak bır yana ayakkabılarını bıle ba^layamıyordu Samu buyudukçe ofke nobetlerının yol açtıgı hasarlar da buyu yordu O gunlerı haürlamak bıle ıstemı yorum' dıye konuşan Rantala Kanm oglumuzun boyle devam etmesı halınde bıı akıl hdstanesıne başvurmamız gerek tığıne ınanıyordu dıyor Butun buıılar 5 yıl onceydı Samu geçen kı^ kayak yapmayı ogrendı Konu şamamakla bırlıkte ışaretlerle derdını an latabılıyor vo on onemlısı kucaklandıgı veya okşandıgı zaman reaksıyon gosteı mıyordu Nıhayet ev yaşantımız norma le dondu dıyerı Rantdld otıstık bır çocu gun evde nc donlı buyuk bıı stıese ne den olduguna dıkkat çekerek en ufak bir olumlu gelişmenin bıle kendıleı ı nı ınullıı etrnpyp ypttıgını belırtıyor tuyucu 7arını geçmeyı başararak beyrun gelışımuıı prıgeller Bu bılgılerın ışıgında ogluna kazeın ve glutenden dnnmış bır gıda rejımı uygulayan Rantala bu yolla beyne zarar veıen sıklusu durduıabıle cegını umuyordu Ancak Rantala o gune dek oluşan hasarın onarılamayacagının da farkındaydı Rdntdlanuı oykusu beslenme ıle bdzı akıl ve ıuh hastalıklan arasındd ya kın ılışkı oldugunu ongoren eskı tezlerı desteklemekle bırlıkte ıkı onemlı konu da bunlardan ayrılıyordu Oncelıkle otızm konusunda yapılan son araştırma lar hastalıgın duşunuldugunden daha kaımaşık bır yapıya sahıp oldugunu or edıldıgı büdırılıyoıdu Genetık yapırun hastalıga yakalanma olasüıgını arrürdığıru ılerı suren bır dıger büun adamı da bıyokımyacı Paul Shattock. Shattock 1974 yılına dek bıt hleıın bıyokmıyahi u/erınde çalışırken ıkı buçuk yaşındakı ogluna otızm tanısı konulması uzerıne tum çalışmalarını otız mın gpnptık yapısı uzerıne kaydırdı On ce hdstalıkla ılgılı bır verı tabanı oluştu ran bılım adamı daha sonra peptıt zehır lenmesı konusund agırlık verdı O do nemlerde otızmın bır beyın hastalıgı de gıl yetıştırılme hatalanndan kaynaklanan bır davranış bozuklugu olduğu duşunu luyordu Otızm 1940 ü yıllarda ılk kez tanım larıdı Turnuyle ıçıne kapanmak konuş makian kaçınmak ve çevreye karşı du yarsızlık ve ılgısızlık hastalıgın başlıca belırtılerı Otıstıkler genellıkle ılgısız ay vakalardan Aspergeı sendromu (fızıksel ve sosyal açıdan sakarlık ve becerıksız lık) adı verılen daha hatıl vakalara degın genısletıldı Bu bağlamda hastalıgın her bın çocuktan bırınde goruldugu ortaya çıktı Harta bazı bılım adamlan h.ifatalıgın dahd da yaygın oldugu kanısındalar çun ku ba/ı vakdlarda hastalık doguştan de gıl çocuk 2 veya 3 yaşlarındayken çıkı yor Psıkıyatrıstler hastalıgı hafıf şeklıy le geçıren bazı hastalann anlattıklarından yola çıkarak otızmın neden oldugu tuhaf hareketlerı ve tutumlan daha ayrıntüı bır şekılde ınceleme fırsatını yakaladılar Hastalar beyınlermın dunyayı dnldmlı bır şekılde algılayamadıgından şıkayet edıyorlar Bu hastalaı duyusal bılgılerı bır butun çerçevesınde degıl parça parça anlamsız verıler olarak algılar dış dunya dan bır anlam çıkaramadıkları ıçın de ıç lerıne kaparur huysuzluk nobetlerıne ka pılır ve kendını tekrarlayan basıt uyarılar dan zevk alırlar Hdstalardan bın ınsan yuzunu bır butun olarak goremedıgınden yakınarak yuzlerı burun goz ve agızdan oluşmuş anlamsız bır goruntu olarak algıladıgını soyluyor sozcukler onun ıçuı ydlnızca anlamsız sesler Insanların davıanış ve hareketlerınden bır anlam çıkamadıgı ıçın de hasta daha guvenlı buldugu per de krvrımlarının ardına sıgınmayı tercuı edıyor Insan beynının gelışımınde ortaya çıkan bır bozukluk duyusal bılgıyı ışlem den geçınrıe yeteneguu koreltır Bebek ler henuz uzerıne herhangı bır kayıt ya pılmamış bakır bır beyınle dogar ve duyular dunyasını nasıl kuracagını zamanla ogrenır Ornegın gozlerı bır ılgı nokta sından dıger ıne kaydırma yetenegı za manla gelışır Beynin gıdası Saglam bır duyusal altyapı entel lektuel yptpneklerm gehşmesı ıçın sag lam bır platforrn oluşturur Temel duyu sal alışkanlıklaı ı gehşmemış bır çocukta otızm belırtılerı ortaya çıkar Kluıık çalışmalara gore otıstık çocuklaı dıkkatleı ını bır konudan dıgerıne çevırmekte ve gozlerını odaklamada guçluk çekerler Bu aşamadd beynin gelışmesını engelleyen etmenler devreye gırıyor Bı lım adamlarırun hemen hemen hepsı ge netık yapuıın otizme zemın hazuladıgını kabul edıyor İtazler uzerınde yapılan araştırmalar bu tezı dogruluyor Ancak hastalıgı yalnızca genetık etmenlere baglamak ışırı kolayırid kaçmak oluyor 1980 lı yıllarda ebeveyınler doktoılar VP bılım adamlan otızmın yan etkılennı ızle meye başladılar Bu yan etkılerın başuıda ıshal kuçuk bagırsak duvarldnnda enfla masyon dıgpr sındırım sıstemı hastalık ları ve bazı gıdalartkarşı ortayd çıkan al enıler gelıyordu Pek çok olaydd ebe veynler çocugun beslenme şeklını de Devamı 21. sayfada Bu değişiklik nasıl gelişti? Otızmııı bu c,e;?ıt bağıısak hastalıgından kaynaklondıgmı ılerı suıen Raııtala bılıın dunyasma uzerınde en çok konuşulan te orıyı kazandırdı Temelde beslenme alış kdnlığının evrımı uzprıne kurulu olan to orı ırısanoglunun ınek sutu ve bugdayla beslenmeye başlamasının u/ennden kı sa bır sure geçtıgını pek çok ınsarun bunların ıçrnde bulunan kazem (sutte bu lunanfosfoproteın)ve gluten (hububattarı çıkarılan bır çeşıt yapışkan proteın mad desı) gıbı protemlpn sındırmekte guçluk çektıgını one suıuyoı Tporıyp qorp bu maddeleı paıçalanıp kerulılennı olu^tu ran imıno asıtlere bolunecegıno kıstnı olarak peptıtlere bolunurler Bu peptıtler opyase (uyusturuc u afyonlu) benzeı ı hoı monlara ve beyın ta rafından kullanılan noıotıansmıterlpre bonzcyen bu yapıya odhıptu Soz koııu^u teorıye gorp otıstık hastalarda peptıtler bagusak duvmndarı karid kanşır ora ddiı kan yolııyl ı bpynp qıdpr bpynın ko 590/2 laya koyuynrdu Son yıllarda otıstık hasta sayısında kı endişe verici artış dıkkat eksıklıgı scndromu hıperaktıvıte veya dısleksıya gıbı çagın belası olarak nıtelendırıle bılecek dıger gelışım bozukluklugu has tdlıkldrındakı artışld bırleşınre bılım addmldrı genetık konusuna daha fa/la agırlık verılmesını kararlaştırdılar Gelı şım hastalıklarının genetık alt yapısma açıklık kazandırma çabaları geçen mart dyuıda ılk meyvelerını vermeye başladı 7 ulkederı oluşan bır korısorsıyumun otızrn uzeıındekı çdlışmaları Human Molecular Geneücs' adındakı bılımsel dergıde yayuılandı Yazıda otızmden so rumlıı en az 6 farklı kromozomun tespıt nntılara takılma eğılımı taşu Uzun suıe sallanma el çırpma gıbı anlamsız hare ketler sıklıkla tetrarlarur Pek çok otıstıkte gerı zekalılık gorulurken bazılarının IO'su normal olçulerdedır Beyınde dık katı çekecek bıı hasar tespıt edıleme mıştır ancak beyın yarıkurelerı normal den daha buyuktur Ote yandan hareket lerm denetlendıgı serebpllum ISP nor malden kuçuktur Dıgpr bır tuhaflık da otıstıklerın ceza veya odule tepkı goster memelerıdır Bu durum ebeveynlenn ışı nm ıyıce guçleştırmektedır Oncelen her 10 bın çocuktan bırınde ortay ı çıktıgı duşunulen bu hastalıgın tanımı zamanla degışıldıge ugradı Son yıllaıda hastalıgın kapsama alanı en agır