Katalog

Adana'da N'oluyo? Adana depreminden çıkartılacak ilk ders: Adana ve civarında 6'dan büyük ve çok yıkıcı karakterde depremler olabilir. Her türlü inşaatta bu hesaba katılmak zorundadır. Anadolu Fayı'na benzer bır fayın oldugu fıkrmı ılham etmıştır3 Bu en son deprem Turkıye'de âletsel sısmolojının gehş 6 büyuklügü geçen enerjisi ile Adana mesı ıçm buyuk emek harcamış olan mcr cıvarında Türkiye'nin diğer faal sistııım hocam ve dosturn mik bölgelerini aratmayacak önemProf. Dr. Netihi Canıtesm de tektonik hareketlerin olduğunu azız hatırasına göstermektedir. Bu hareketlerin tabiatı nedir? Jeologlar bu bölgenin ne7 Hazıran 1998 Cumartesı gunu ogden deprem ürettigi hakkında neler leden sonra yerel saat 16 56'da mer bilmektedlrler? Bu en son deprem bıze kez ussu ılk telesısmık belırlemelere neler ogretecektır9 Bu yazının amacı elde gore 36 94K enlem ve 35 42D boylamda kı ılk bılgılere dayanarak ve Turkıye'nın olan 6,3 buyuklugundekı bır deprem Ada genç jeolojık yapısı hakkında genelde bıl na ıl merkezı ıle Ceyhan ılçesını ve mucadıklerımız çerçevesınde bu sorulara ce vır koylerı salladı bu satırların yazıldıgı sıv.ıp vermektır Ancak okuyucunun bu rada gelen en son haberlere gore de 145 yanda depremln özellikleri hakkınyurttaşımızm canına kıydı Pek çoklan yada verilen bilgilerin ön ve geçici bilralandı bazıları sevdıklerını, daha şanslı giler olduğunu unutmaması gerekir. olan dıgerlerı de yalnızca mallarını yıtırdı Sismik ve araziden derlenen veriler Deprem felâketı Turkıye'ye yabancı değıl toplanmaya devam ettikçe ve bu veriSadece bu yuzyılda pek çok buyuk dep ler sismologlar ve jeologlar tarafınrern yaşadı Turkıye, bınlerce yurttaşını dan detayü bir analize tâbi tutuldukkurban verdı, yatınmlan hebâ oldu Turkı ça, depremin özellikleri hakkmdaki ye'nm deprem bolgesı oldugu çok eskı bilgilerimiz artacak, ön raporlarda çaglardan ben bılınen bır gerçek Geçen verilen bilgiler daha detaylı hale geyuzyılın ortalaıından ıtıbaren yapılmağa leceklerdir. Depremııı beş yıldır l'UBl bdşlanılan depremsellık harıtalannın hepTAK Marmara Araşürma Merkezı Yerbısınde Turkıye .dunyanın en stsmık bolgelelımlerı Bolumu tarafından ışletılmekte olan rı arasında gostprılıyor modern bır sısmograf agının ortasına duş muş olması, yerbılımcıler açısından kuş Bu en yenı depremın oldugu yer de kusuz çok buyuk bır şanstır Cumhımyet depreme yabancı degü Haluk Eyıdogan Btlım Tbknık okurlaıı bu sayıda TUBITAK ve arkadaşlarının hazırladıklan Turkıye BuMAM Yerbılımlen Bolumu mensupları tn yuk Depremlen Makro Sısmık Rehben rafından yazılmış bır makalede en yetkılı (19001988)'nde 20 Mart 1945'de merkez elden, Adana depremının ılk veıüerını bu ussu 37 4K 35 4D olan 5,7 buyuklugundelacaklardır Aytıca tTU Maden Fakultesı kı AdanaMısıs depremı ıle 22 Ekım Genel Jeolojı Anabılım Dalı ogretım uyele 1952'de merkez ussu 35 4K, 35 8D mahal n Aykut Barka ıle Serdar Akyuz derhal lınde 5 3 buyuklugundekı Mısıs depremle deprem bolgesıne gıderek arazı gozlernrının kaydı varl Daha once, 1 Mayıs ler ı ydpmışlardır Bu sayıda onlann da je1925'de Şubat 1929'da da burada şıddetoloıık gozlemlerını ozetleyen yazüan bu lı depıemleı oldugu gıbı, 10 Aralık lunmaktadıı Ulkemızde bu tur sısmograf 1947'de ve 8 Nısan 1951'de de şıddetlı aglarının ve o agları bekleyen ustun kahte depremler olmuştur2 Hatla Adana bolge lı sısmologlann artmasıyla, jeolojık goz sı depremlen 1948 yüında lhsan Ketın'e lemlerı anmda yapabılecek vasıflı jeologTurkıye'nın guney bolgelerınde de Kuzey ların ve onlarm ırnkânlannın genışletıl mesıyle depremle rın ızlenmesı ve anla şılması daha kolay hale gelecek, Turk kamuoyu dogal afetlerın en acımasızı olan bu fecî tabıat olaylan hakkında da ha sagiıklı bügı sahı bı olabılecek, ondan daha ıyı korunabıleŞekil 1. Kıvnmlı yapı ömeği. 16 değifikkayaf cektır tabakalannı göttermektedir. A. M. C. Şengör* 2 Türkiye'nin genç jeolojık çatısı Honmtlttf Jeolojik çatı veya tektonik yapı tenmlerıyle bır alandaia kayaçların oluşturdugu dogal mımârı yapı anlaşüır Bu mımârıyı oluşturan başlıca KıUttrm* (ayt yapılar kayaç katmanlarmı et~ kıleyen kıvnmlar ve kınklardır (Şekil 1 ve 2) Kırıklar, Şekil 2'de goruldugu gıbı ıkıtNrf fjuui jfamlı (a ye ayrılırlar Şekil 2A'dakı kırıklar uzerınde hatıf bır açüma dışında onemlı bır hareket meydana gelmemışlır Bu tur 2C kmklara çatlak denır Burid Şekil 2. A. Tabaka yüzeyinde göhilen çatlaklar. karşılık Şekil 2B'de gorulen B. Bir normal fay. kırık boyunca usttekı kayaç kı C. Üç fay çefidl. Üıtten alta: normal, bindirme ve yanal ıık boyunca aşagıya dogru atım faylan kaymıştır Boyunca onemlı hao yapıya bolgenın eski mimâri yapu reketlerin meydana geldıgı bu tur kırıkJara veya teknık terımle paleotektonik yapı Tuıkçe'ye Fıansızca'dan geçmış bır terım•ı denır Yok eger mımârı yapı oluşmag 1P fay denır Uç tur fay vardır Şekil 2C'de devam edıyorsa o zaman ona bolgeru en ustte gorulen kuçuk blok dıyagıamda yeni mimârisi vpya neotektonigi denıı fayın 'ustunde duran blok aşagıya dogru Turkıye'de omegm Batı ve Orta Toro hareket etmıştır (Şekil 2B dekı gıbı) Bu daglarının ıç yapısını oluşturan olaylar e tur faylaıa Avrupa'dakı rnadenlerde en sık geç 15 mılyon yıl once sona ermıştır Tun ratlandığı ıçm madencıler bunlara darıa o yapı ulkenın paleotektonıgının bır par geçen yuzyılda normal fay adını vermışçasıdır Ama Guneydogu Toroslarda hare lerdı Normal faylar etkıledıklerı bolgenın ketler 6 Eylul 1975 Lıce depremının dı uzamasına neden olurlar Şekil 2C'dekı gosterdıgı gıbı henuz surmektedır Hen ortadakı ufak blok dıyagramda gosterılen Batı Toroslarda hem de daha kuzeyde Ba fayda fayın "ustunde" duran blok yukarıya tı Anadolu'da yerşekıllerıru Buyuk Mende dogru hareket etmıştır Bu tur faylara binres, Kuçuk Menderes, Gedız, Bakırçayı, Sı dirme fayı denır, zıra bir blok dıgermrn mav gıbı dogu batı uzanımlı buyuk, mc< ustune bındırmektedır Bındırme fayları uzun havzalar ve bunları bırbırınden ayı etkıledıklerı alanı daraltırlar Şekil 2C'de ran ınce uzun sırtlar tayin etmektedır Bı alttakı blok dıyagramda ıse bloklar yalnızyapılar genç ve faal normal faylarla sınır ca yatay hareket etmışlerdır Bu tur faylara landırılmış çokuntu havzalandır Tum Bat yanal ahmlı faylar denır Meselâ ulkeAnadolu'nun neotektonıgıru oluşturan ve mızdekı en buyuk fay olan Knzey Anadobolgeyı kuzeyguney yonde uzatan bu ya lu îfcyı hoyle yanal atımlı bır faydır Yanal pılar hâlâ faal olup buyuk depremlere ne atımlı faylar atımlanna gore bır bolgeyı den olmaktadırlar ve bolgenın eskı yan daraltabılırler de uzatabılırler de paleotektonik yapısını parçalamaktadırlar Dunyadakı tum tektonik harekeüer Fayların ve kıvnmların oluşturduklan yanı kıt'aların okyanusların, dagların haiB mımârı yapmın oluşumu bıtmışse, yanı bu ketleıı, buyuk fay sıstemlerının oluşumu yapıyı oluşturan harekeüer sona ermışse, 590/12