Katalog

altında kü 2). Bir diger tanımlama ile Adana yöresı geçmişte de belirli bu aktivıteye sahip olmuş ve hatta 1945 de yıkıcı bır deprem yaşamıştır. Bu, Adana Depremi önceden haber venlemez mıydı, sorusunu akla getirmektedır. Adana Depremi Önceden Haber Verilebilir miydi? Bu sorunun cevabı kesınlıkle HAYIR'dır. Depremlerın önceden haber verümesinı amaçlayan bılımsel çalışmalar çok uzun yıllardır ve buyuk kaynaklar ayrılarak surdurulmesıne karşın, depremlerin önceden haber verilmesi henuz mümkün degüdir. Ancak, bilimsel olarak yeterli bir şekılde araştınlan bolgelerde, zamaru ve buyuklügü bilınmese de, bir depremin meydana gelecegı soylenebilmektedir Yeterlı ayrıntıda araştırümamış olmasına ragmen Türkiye'nin çok büyük bir kesiminin gunün birınde yıkıcı bir deprerne maruz kalacagını soylemek mümkündür. Adana yöresinin de bu anlamda yuksek bir rısk taşıdığı bilim dünyası tararından büınmekteydı, Depremin önceden haber verilmesi mümkün olmadıgındarı, deprem riski yuksek olan Turkiye gıbi ulkelerin depremlerıyle yasamayı ögrenmelerı tek çıkar yoldur. Bir başka tanım ile bu yöndeki bilimsel çalışmalar, olması kaçınümaz olan bir depremin zararlarının en aza ındirılmesı ana amacına yöneltilmelidir. Bu baglamda daha sonra ayruıtılarıyla deginilecegi gibi, bilim adamlanna ve bilimsel kuruluşlara büyük görevler düşmekledır. Adana Yöresinde Gelecekte Deprem Olacak nu? Bu sorunun kesın cevabı maalesef EVET'dır Yukarıda kısaca deginildigi gibi Türkiye'nin büyük bir kesımi gıbi bu yöre de cıddı bir deprem rıskıne sahiptır ve 27 Haziran 1998 depremi bunu dogrulamıştır. Büyük depremler çok sık tekrarlanmamakla birlikte yeni bir yıkıcı depremin yarın meydana gelmeyeceğini soylemek mümkün degıldır Sonuç olarak Adana Depremi'ru yenılerının ızlemesi kaçınılmazdır. Bunların zaman ve buyukluklerınin önceden bilmmesi de mümkün degıldir. Bu durumda akla, zaman ve buyuklugü öngorülemeyen bir depreme karşı bilimsel araştırmalann yaran nedir sorusu mutlaka gelecektır. lımlerı gıbi temel büımlerm yanısıra, insaat muhendıslıgı gıbi uygulamalı bilimler ve psıkolojı, sosyoloji gıbi sosyal bilimlerin ugraş alarnrıa gırer. Ancak, aşagıda sadece deprem surecinin anlaşüması konusundaki hususlara yer verümiştır: a) Depremlerin güncel ve yuksek teknolojıyı kullanan bir altyapıyla, süreklı ve ayrıntılı olarak gözlenmesi b) Rısklı bolgelerde aktıf faylann jeolojik ve sısmolojik olarak ortaya konması c) Yerkabugunun sismik hız yapısıran belırlenmesi d) Yerel jeolojik ve zemin koşullarırun saptanması Bu baglamda %90'nı yuk sek bir deprem riskı taşıyan Turkıye'de de yukarıdakı çalışmalann yapılmasının gerektigı açıktır. Ancak konunun karmaşıklıgı ve ülkenin buyuklugu gozetüdiginde bu çalışmalara belirli yorelerden başlanması gerekmektedir, TUBITAK MAM Yerbüimleri Bölü mü, faliyetlerini 1993'den başlayarak Türkiye'nin sismotektonik açıdan son derece karmaşık olan Dogu Akdeniz yöresinde yogunlaştırmıştır. Özellikle Dogu Anadolu Fayı'nın batı uzantısını yakından incelemeyı saglayacak çok sayıda gözlem istas yonları kurulmuştur Bu ıstasyonlarda TUBITAK'ın kendı laboratuvarlarında gelıştırilen bu amaca uygun sıstemler kullanılmıştır. Gelıştirilmiş olan bu sistem, tümüyle sayısal ve uzaktan kontrollu oldugundan, agın denetımı Gebzedeia Mar mara Araştırma Merkezı'nden yürütülmektedır. Bu nedenle bir sismolojı merkezirun yapmak durumunda oldugu işlerin büyük bölümü, bilgisayar ortamında, az sayıda uzman tarafindan, tümüylo otomatık olarak yapılabılmektedır Bugün için Süıfke'den Gazıantep'e kadar uzanan bolgede 20 gozlem ıstasyorıu vardır. Bu ag, neredeyse tam ortasırıda meydana gelen Adana Depremi'nin bütün aynntılarıyla araştmlmasma olanak vermiştir. Bunun yanısıra, Akdeniz m önemli tektonık problemlermden birı olan Kıbrıs ve Girıt DalmaBatma Zonlan veya Akkuyu Nukleer Santral yerinın depremselligi gibi güncel konulan, saglam veriler ışıgında ele almak mümkün olacaktır SONUÇ 27 Haziran 1998 günü meydana gelen Adana Depremi ulkernizde bir ilk'e neden oluşuyla da anılacaktır. Çünkü, Türkiye'nin sısmoloji tarihinde ilk kez bir deprem modern ve yuksek teknolojiyle depremin oncesırıde, deprem sırasında ve deprem soruasında, bu kadar yakından izlenmiş ve incelenmıştir. Bunu olanaklı küan, TÜBITAKMAM Yerbüimleri Bölümunun 1993'den beri bu yörede oluşturdugu sayısal gözlem agıdır. Adana Depremi yukarda tanıtılan türden çaüşmaların Turkıye açısmdan oneminı gostermesı açısından çok krıtık bir mısyonu yerıne getirmiştır. % 90'a yakın bir kesüni deprem tehdıdı altındaki ülkemizde bu fur çalışmalann sayısınm hızla arttınlması kaçınılmaz bir zorunluluktur. * Istanbul Univ. ve TÜBITAK MAM Yerbilimlerı Bolumü Boğazıçı Üruversitesi ve TÜBITAK MAM Yer üımleri Bölümü Deprem yerinden gözlemler Baştaıafı 14. sayfada buyuk bu" deprem meydana gelebılır. 6 3 oldu, olay bıttı demek yalnış olur Üçtincü sorunun cevabı ıse deprem mühendısligini îlgilendırmektedır; eger evde çok hafıf veya hıç hasar yoksa evlere girilebilır Aksi taktirde evlere gırmek son derece tehlikelıdır. Özet olarak kim olursa olsun deprem konusunda uzman qlmayan bılım adamları veya polıtikacılar, kimse depremin ne kadar devam edeceginı veya daha buyuk deprem gelip gelmeyecegini bilemez. Eger bınleri bu konuda bılımsel bır nedene (depremle ilgili olçum. gozlem, hesaplama ve yorum) dayanmadan kesın konuşuyorsa buna ınanüması son derece yalnış olur. Bilimin bu gun geldıgı seviye, depremin bir yerden digerıne farklılık gosteren son derece karmaşık bir doga olayı oldugurıu gosterıyor ve bu nedenle kesın konuşmalar yalmştır ve daha buyuk can ve rnal kaybına sebeb olabüır. luıın karşüanması amacı ile dagıtılması sonucunda bızler yapacagız Tabii ki bunu hepimiz seve seve yapanz ancak sokaktakı herkes bu hesabın ilk once bu yıkımlara sebeb olan sorumsuzlardan sorulması gerektıgıne ınanmaktadır. (1): Hep yapüan yanlif: Bızim medya (gazete ve televızyonlar) yıllaıdıı deprem şidderi ve magnitudu arasındakı üişkiyi bu tuılu anlayamadı Magnitud (Buyukluk) ile şıddet ayrı ayrı deprem olçu bırımlerıdır Yanı bırısı elma bırısı armuttur Magitüd, depremin aletset kaydından elde edılen büyuklugudur ve 1 8.5 arasında değışır Logaritmık artış gosterır ve enerji bazında her bır bırim arasında yaklaşık30 kat ener]i aıtışı vardır Ornegınenerjibazmda 7 buyukluğunde bır deprem 6 buyukluğunde bır depremden 30 kat daha buyuktur. Veya 7 buyukluğunde bır depremde ortaya çıkan enerji 30 tane G buyukluğunde depreme karşılık gelmektedıı Şiddet ıse depremin meydana geldıgı alanda deprem sonrasında yapılan hasar çalışmalarından yanı gözlemlerden elde edılen bır birımdır ve farklı skalalara sahiptır, En yaygın olarak kullanılanı 'Degıştırıl Mısis çevresindekı fayların segment uzunluklarına ve fay turlerıne, tarıhsel ve aletsel donem depremlerrne bakıldıgında bu yorede magnıtudü 7 den buyuk depremlerm meydana gelme olasılıgının az oldugu ortaya çıkmaktadır Bununla beraber orta şıddettekı depremlerın meydana gelme olasılıgı daha fazladır. M<7 depremlenn Adana basenınde çok hasafe meydana getır dıgı daha oncekı depremlerden de bılmmektedır. Ornegın, Mısıs'teki hasar hiç bır malzeme ile tuttuı ulmarnış orme taş duvarlann Şekll 3: Maraş iiçlü ekleml avarının tektonik haritası ve M>4 çokmesı sonucunda depremlerinin dağıhmı meydana geldı. Buna 15 yuzyılda yapıldıgı sanılan ve deprem sırasında çöken ve altında 5 kişinin ölmesıne sebep olan camı de dahildir. Camınin kalan duvarlarına bakıldıgında duvarlann dış goıunuşunun guzel olmasına karşılık ıçlerının Dogu Anadolu'nun klasık duvar tıpıne benzer şekılde tutturulmamış taş dolgudan oluştugu gonıluyor Ceyhan'daki hasar ıse yine son 40 yıldır ulkenin heryerinde sıkça rastlanan sorumsuz ve bılgısız rnutalılııt, ucuz ışçı ve belkı muhendıs, yalnış pro]e, eksık malzeme ve denetım yapmayan yıne sonımsuz beledıyelerın sebep oldugu çok katlı binaların yıküması sonucunda meydana geldı Bunun bedelını ıse altında can veren ve çogunlugunu çocuk ve kadınlarm oluşturdugu masum ınsanlar odedıler Ikıncı odemeyi ıse devletin çalışanlardan topladıgı vergılerden sag kalanlara deprem hasarla Orta şiddette miş Mercalli" skalasıdıı ve 1 12 arasında degışıı, Medyanın yaptıgı yalnış ıse Kandıllı Rasathanesı'nın veya bır başka uluslararası kaynagın verdıgı magnitud değermi şıddet olarak vermesıdır, boylece elma ile armut birbirine karışmaktadır Bu yalnış o kadaı tekrarlanıyoı kı ve yeıleştı kı sonunda nerdeyse bılım adamları bıle medyanın yaptıgı yanlışa uyacak. (*) 1 U Maden Fakültesi Genel Jeoloji T Anabılim Dalı Dogal olarak bilimden beklenen tek şey, insanlıgın depremden en az zarar görmesını saglayacak bilgileri uretmesidır. Bugun için, bilim dunyasının faaliyetlerırıı ıkı ana başlık altında toplamak mumkunduı: 1. Bir doga olgusu olan deprem surecını anlamak 2 Depremin ınsan ve onun yarattığı kültürel varlıklar üzerındekı etkısını araştırmak Bu konular, fızık, matematık, yer bi fekll 2: Büyükgökvelioğlu köyü kuzeyindekl kademell uvılaşma çatlaklan. 590/19