Katalog

Haziran ayında gökyüzü Haziran ayında Ay. Güneş ve gezegen gözlemleri... Hasan H. Esenoğlu*, Adnan Okten** 1 998 yılının Haziran ayında, meydana gelebılecek gokyuzu olaylarına aıt astronomı bılgüprı ve Hazıran ayının gok atlası ozetle aşagıdakı gıbıdır 20 Mayıs 1998 tarıhınde Boga (Taurus) ta kım yıldızından aynlan Günes, gokyuzunde gunluk yaklaşık 1 derecelık büınerı hareketıyle 20 Hazııan 1998 tarıhıne kadar Dazler (Genunı) takım yıldızında kalıyor Guneş 1998 yılı ıçın Dunyamıza en yakın konu muna 4 Ocakta ulaşmıştı (147 mılyon km) en uzak konumuna ıse 4 Temmu7 da ulaşıyor (152 mılyon km) Bu rıa yore Guneş 1 Hazıran da Dunya rnıza 1516 mılyon km mesafede ıken ay sonuna kadar yaklaşık 0 4 mılyon km uzaklaşacak ve uzakhcji 15^ mılyon km ye çıkacak Ay'ın evreleri ve bu cvrele re karşılık gelen uzaklıgı şoyledır 2 Haziran da ılk dordun evre sındc 5 Haziran da Dunya ya 404 920 km ıle en uzak noktasında lOHazıranda 12 6 kadır parlaklı gı ıle dolunay evresmde 17 Haziran da son dordun evresınde 20 Haziran da Ay Dunya ya 366 630 km ıle en yakın noktasında olacaktır 23 Ha/ıranda yeru Ay evresınde olacak ve gorulemeyerek Haziran ayı ıçensınde hıçbır tutulmd olayı meyda na gelmoyecektır Ancak 2000 yılının son Tam Guneş tu tulması 11 Agustos 1999 yılındd gerçekleşecegınden ve bu tutulmdnın erı lyı gorunebılecek ulkelerden bırı de Turkıye olac agındaıı okuyucularımıza Guneş ıle ılgılı ha beılerı ve Guneş gözlemleri rapor edılecektır Guneş ın gorunen yuzeyıne fotosfer (ışık kure) td bakası denır Fotosferın uzerınde ıkı atrnosfer tabakası daha vardır kromosfer (renk kure) ve korona (taç) Bu üa tabaka sadece Guneş tutulmalarında ozel bır alete ıhtıyaç olmaksızın gozlenuler Ancak gunumuzde tutulma olma dan da ozel fıltreleıle ve koronograf adı verılen aletle bu tabakalar gozlenmektedır Fotosfer tabakasının goze çar pan en çarpıcı ozellıgı Guneş lekelendır Lekeleı dıst uzerınde gruplar halınde bulunurlar Grup oayılaıı donemsel olarak degışım gosterır Donemın peryodu 25 Haziran saat 21 00 ı ı ı t.ııno yakİHşık 11 yıldıı Buna Gu neş leke çcvıımı denır Bu çevrırrı suresınce fotobft'i uze rınde gorunen leke gruplarmın sayısı artma ve eksüme gosterır Mınımum donemde 3 5 leke grubu gozlennken bu sayı maksımum donemde 15 20 ye çıkar Her bır atmosfer tabdkasında oluşan bu olayların tumune Guneş dktıvıtesı denıı Guneş aktıvıtesını sadere Guneş lekeleı ı kaıakterıze etmez Lekeler fotosler tabakasının aktıvıtesı nı gosterır Dıger atmosfer tabakalannda da donemsel aktıf olaylar meydana gelır Ornegın kromosfer tabaka smda Guneş parlamalan (yaklaşık 10 dakıka ıle 3 saat su rer) koronada Xışın parlak noktaları en belırgın ornek lerdır Temmuz ayından ıtıbaren Guneş hakkında daha ayrmtılı bügı verılecek ve Guneş ın aylık leke aktıvıtesı duyurulacaktır Gezegenler, durbun veya teleskobu oldn okuyu cular Uranüs'u (parlaklıgı +5 7 kadır) ve Neptün u (parlaklıgı +7 9 kadır) Doğuda Oglak (Caprıcornus) takım yıldızında sabahları Guneş dogmadan once erken saatlerde gokyuzunde kolaylıkla gorebı lırler 13 Haziran da Neptun Ayın 2derece Guney ınde 14 Haziran da Uranus Ay ın 3 derece Guney ınde yer alıyorlar Hazıran ayında çıplak gozle kolay gorulebüe cek parlak gezegenlerın konumları aşagıda verılmıştır Merkür ayın başından ıtıbaren 3 Hazıran a kadar Dogu da sabahldrı erken saatte 1 4 kadır parlaklı gı ıle gorulebılıı Ancak Merkur bu tarıhlerde uflca çok yakın ola cagından gorulmesı zor olacak: tır 18 Hazıran dan ıtıbaren dkşamlan Guneş battıktan hemen sonra Batıda Öazler takım yddı zında 1 3 kadır parlaklıgı ıle uf ka çok yakın olarak gorunmeye başlayacaktır Ay sonuna dogru ufuktan bıraz daha yukselerek fakat parlaklıgı azdldrak (0 3 kadır) Yengeç (Cancer) tdkım yıldızında go rulecektır 25 Hazıranda Merkur Ay ın 5 derece Kuzey ınde yer alacak Venüs, Hazıran ayı boyunca sabahları Guneş dogmadan hemen once Dogu da ufka yakın olarak ydklaşık 3 9 kadıt paılaklıgı ıle ayın başlarında Balıklar (Pısces) takun yıldızında ayın ortalarında Koç (Arıes) takım yıldızında ve ay so nuna dogıu dd Boga takım yıldızında gokyuzunun en paılak gezegenı olarak goıulecek Venus 21 Hazırandd 3 derece Ay ın Kuzey ınde yer alıyor Duıbunu oldn oku yucular Venus u şışkırı a/ evresınde goıebılııleı Mars Nısdn ayında akşamlan goıulurken Hazıran ayında sabahJarı Guneş dogmadan hemen once erken saatlerde Doguda Boga takım yıldızında +1 5 kadır par laklıgı ıle gorunmeye başlayac aktır Geçtıgımız Mayıs ayında Mars gorulememıştı Ancak Hazıran ayında da uf ka çok yakın olacagınddn goıulebılmesı yıne de zoı ola caktır Jüpiter sabahları erken saatte Dogu da yaklaşık 2 4 kadır parlaklıgı ıle Balıklar (Pısces) takım yıldızında ufuktan 35 derece yukseklıkte gorulebılır Ay sonuna dogru Guneş ten gıttıkçe uzaklaştığmdan ufuktan 10 de rece kadar daha yukselecek ve gorunme suresı de artacaktır Satürn, sabahları Doguda ufka 20 derece yukseklıkte +0 5 kadır parlaklıgında Bahklar takım yıldızındd goruluyor Ay sonuna dogru Guneş ten gıttıkçe uzdklaş tıgından ufuktan yaklaşık 40 dereceye kadar yukselerek kolay gorulebılır bır konuma gelıyor 19 Hazııanda Sa turn Ay ın 2 derece Kuzey ınde yer alıyoı Hazıran ayı ıçerısınde Goktaşı Yagmurları gozlenmeyecektır 5 Hazıran sabahı saat 05 00 ve 25 Hazırdn dkşamı saat 21 00 ıtıbarıyle Guneş hattı (tutulum) cıvanndd go rulebılecek gezegenler ve tdkım yıldızlar resmedılıştır Aynca Hazıran aymda gorulecek takım yıldızların ko numları saat 22 00 ıçın verıldı (bu gokyuzu harıtası TUBI TAK Populer Bılım Kıtapları 47 den alınmıştır) Açık bır gokyuzu dılegıyle (*) Astronom Dr, Istanbul Unıversıtesı Fen Fakul tesı Astronomı ve Uzay Büımlerı Bolumu 35' Balıklar ' Jüpıter / ' Yengeç \ 0 Venüs ) Merkur •> Ufuk V îkızler 0" Uftdc 5 Hazıran saat 05 00 D 584/8