Katalog

Bu organlar ne işe yarıyor? Vücudumuzda 'son kullanım tarihleri' çoktan geçmiş olmalarına rağmen hâlâ taşıdığımız çok sayıdo organın gerekliliği tartışma konusu... Kuyruktan artakalanlar Evrım zaman ıçınde belkemıgının alt ucunda yer alan dıger bır gereksız or ganı daha ortadan kaldırmış Yanı kuyru gu Geçmışın bır donemınde kuyruk ku çule kuçulo koksıks (kuyıuksokumu ke mıgı) adı verılen uçgen şeklınde bır ust omura kaynamış kuçuk bır kemık parçasına donuşmuştur Bugun hıçbır ışlevı ol mayan bu organ uzerıne duşulmesı du rumunda şıddetlı acı verır Brıstol Unıver sıtesı Belkemıgı Yaralanınaları Araştırma Merkezı başkanı Mike Adams Koksıks hakkında şu bılgüerı verıyor koksıks çevresınde koıuyucu yumuşak doku bu I nsan vurudunda bcuı parçaların "son kullanma tarıhı"nın uzerınden uzun sure geçmestne karşırı varlıgı nı hâlâ surduırnesı tıp dunyasının bugu ne dek yanıtlayamadıgı soruların başın da gelıyoı Bu tur organlann pek çogu bdcak külaı ı veya ayak parmagı tırnakla rı gıbı yararsız olmakla bırlıkte bır zara n da dokunmuyot Oysa kuyruk uzantı.sı yırmı yaş dışı veya apandıs gıbı bazı or ganlar şıddetlı agrdara hatta bazı du rumlatda olumlere bıle yol aç abüıyor Oıneğın yırmı yaş dışı ya da akıl dışı denılen çene kemıgının en arkasında tum dışlerderı ^ok sonra ılerı yaşlaı da çıkaıı dışleı genellıkle dışçı mudaha lesı gerektırır DLŞ etını delıp çıkarken çogunlukla dayanılmaz agrüara yol açan bu dışler genç yaşlarda ortaya çıkması durumunda çene kemığı henuz sertleşmemış oldugundan kendıne yer açarak dığer dışlerı ıtmesıne gerek kalmaz Or ta yaşlarda çıkan yırmı yaş dışlerı genel lıkle çene kemıgıne kaynar Bu durumu duzeltmek ıçm yapılan mudahaleler çene kemıgı çatlaklan veya sınır zedelenmesı rıskı taşır Dışçıler bu komplıkas yonlara meydan vermemek ıçın yırmı yaş dışlennın çıkar çıkmaz çekılmesı onerısını getınyorlar Son yıllarda dış he kımlen şu uygulamada karar kıldılaı Gorunurde sorun çıkartmayan yırmı yaş dışlerı bırakılacak ancak en ufak bır so run duıumunda tedavı yoluna gıdılme yıp dış çekılecek Pekı bu dışler halâ nıçın çıkıyor9 Sorunun kokerıınde dış sayısı ve çene kemığının buyuklugu arasmdakı uyum suzluk yatıyor Antropologlar evrım ge çııen çene kemıCpnın gıderek kuçuldu gunu tespıt ederken dışlerın bu gelışı me ayak uydurarnadıgını ılerı suruyor 1970 lı yıllarda Lorıdıa Dış Hekımlıgı Fa kultesıden araştırmacı David Davies, kuvvetlı ve ırı çene kemıklerıne sahıp olan Eskımo kadmlannın kosele çıgne yerek çenelermı guçlendırdıklennı orta ya çıkartmıştı Oyba bugunun yumuşak modern yıyeceklerı çeno kemıgını <:oı lamıyor dolayısıyla çene gıdeıek kuçu luyoı rıne bınen mekanık yuke gore degışım gosterır York Uruversıtesı nden ortope dıst John Cnrrey bu konudakı goruşle rını şoyle dıle getırıyor Çene kıonık çıgneme alışkanlıgına baglı olarak gelı şır Tenıs oyuncusunun raket tutan kolu nun dıgerıne gore daha kalın ve guçlu ol ması bunu en açık kanıtıdır Bugun basıt bır yırmı yaş dışı çuru de bır bagırsak uzantısı olan apandısı ılk resmeden Leonardo da Vmcı du Ortala ma uzunlugu 9 santım olan apandıs ınce bagırsagın kalın bagırsakla bırleştıgı noktada korbagırsaga boşalır Apandısm gırışı tıkandıgı zaman sorunlar başlaı Buna yol açan genellıkle sertleşmış bır dışkı parçasıdır Salgısını rahat rahat boşaltamadıgı zaman apandıs şışmeye başlar ve kan dolaşımı durur Içerde kalan baklerı uıeyerek çoğalınca ıltıhabı durum daha vahım bır hale gelır Eğer cerrah zamanında mudahale etmez ıse ıltıhaplı organ patlar ıçındekı ıltıhap karm boşluguna yayılır Apandısın dunyanın en ışe yaramaz organı oldugunu soylemek ne denlı dog ru 9 Melbourne Uruversıtesı nden patolog Richard Williams a gore apandıs tu muyle yararsız degıl Apandıs ınsanlar da çok gelışmış bır organdıı Bu organ bır de bızım en yakın akrabamız olan kuyruksuz maymunlarda gorulur Sındı rım sı&temımız apandısıt olmadan da mukemmel bır şekılde çalışır ancak bu apandısın hıçbır yararı yok cmlamına gel mez VVıllıamstan once de apandısın yararlı olduğu ıddıa edüıyordu 1900'lu yılların başlannda apandısın bıtkısel besınlerın sındırımıne yardım ettıgı goruşu yaygındı Ne var kı sonrakı araştırmalar apandısın salgıladıgı enzımın tum sındırım sıstemı ıçınde kaybolup gıttıgını gosterıyor 1930'lu yıllarda ıse apandısın kabızlıflfi engelledıgı duşunuluyordu An cak apandısı alınmış kışılerde kabızlık sorununun apandısı alınmarruş kışıler den farklı bır yol ızlemedıgı goruluyor Son yapılan araştırmalara gore apandıs kalın bağırsaga yabancı madde lerın geçışını engellıyor Bu da apandısın antıkor ureten beyaz kan hucrelerı bakımından zengın oldugunu gosterıyor Cambrıdge Unıversıtesı Klınık Beslenme Unıtesı'nden gastroenterolog John Cummings Apandıs bagırsaklara an tıkor salgılayarak bagışıklıgı guçlendıren bır organdır Ancak yaşamsal bır ışlevı oldugu soylenemez" dıyor Brıstol Unıversıtesı anatomı kursusu ogretım gorevlılerınden Donal McNally, koksıksın de tumuyle yararsız bu organ olmadıgı kanısında Koksıks pelvıs tabanındakı kaslar ıçın bır baglantı noktasıdır" dıye konuşan McNally, Bu yararlı kaslar anusu kapataıak bagırsak ların dışarı çıkmasına erıgel oluı dıyor Hıçbır ışe yaramayan organlann evrım surecınde nıçın yok olmadıkları konusu büım adamlarının kafasını kaıış tırmaya devam edecege benzıyor Reyhan Oksay New Scıentıst 25 Nısan 1998 Gücünü yitiren çene Gunumuzde suıduıulen bılımsel çalışmalar Davies ın bu gozlenılpıını haklı çıkarlıyuı Insan dışlennın buyuk lugu ve sayısı genler tarahndan belırlenı yor' dıye konuşan Londra Doga Tarıhı Muzesı Insanın Koklen Bolumu Başkanı Chris Stringer, Ancak çene kernıgı nın boyutlan gelışme surecınde kullan ma 'şeklıne baglı olarak degışıyor dı yor Vucudumuzdakı kemıkleı uzerle 584/2 gu olume yol açabılıyor Dışçı sıkıntısı çe kılen bolgelerde dogal ayıklama en uy gun çozumu uretıyor ve gıderek yırmı yaş dışlerı tarıhe karışıyor Dogu Asya'nın bazı bolgelerınde akıl dışının hıç patlamaması ve burada yaşayan ınsanların uçte bırmde yalnızca ıkı adet yırmı yaş dışı kalması dogada duzenın ne denlı mukemmel ışledıgını gosterıyor lunmadığından kolayca zedelenır Ve ıyıleşmesı uzun zaman ahr ' Apandis ikilemi Ortopedıstler koksıks yaralanma larından ne kadar korkarsa cerrahlar da apandısten bır o kadar çekınırler Yalnızca Ingıltere de yılda 50 bın kışının apandısı amelıyatla çıkartılır Solucan şeklın Ayrıntüı bılgı Richard Wıllidms ve Paul Myersm Pathology ot the Appendıx Yayınevı Chapmdn and Hdll Medıcal Chrıs Stringer ve Robın McKıe Afrıran Exodus The orıgın of modprn humanıty Jonathan Cape yayınevı