Katalog

Dinozor mu kuştan çıktı, kuş mu dinozordan? Kuşlarm evrimi konusunda tezler yeni bulgular ışığında değişiyor. uijlarm evrımı uçma ye tenegının evrımıyle dog rudan ılışkılıdır Ilk ba kışta bu fıkır akla çok yatkın gorunuyor Çunku kuşlarm oyle bır andtomısı var kı ddeta uçmdnın turn zorluklarına gogus germek ıçın tdsdrlanmış ve neredeyse tum modern kuşlar uçabılıyor Ne vaı kı modern kuşlarm bır kıs mı uçma yeteneği olan atalarmdan tu remedı Natureda yayımlanan (19 Mart 1998) makalede dınozorlan andıran ye ru bu fosıl tanımlandı Ancak fosılın kafa tası uzerınde yapılan detaylı ınceleme ler bu fosılın modern kuşlara ılk kuş olarak bılınen Arkeopiteriksden daha yakın oldugunu ortaya çıkarttı Oysa bu yenı yaratıgın ve onun yakın akrabalaıı nınkanatlaııyoktu dolayısıyla uçamıyor lardı Ayrıca bu yaratıgın on uzuvları (kolları) normalden oldukça kısaydı ve guduk kalmıştı 1 um bu sonuçlar kuşların evrımının uçabüme yetenegının evrı mıyle dogrudan ılışküı oldugu fıkrme açıkça karşı gelıyordu Bu yaratığd Shuvuuia deserti adı verıldı Fosıl Mogolıstan Bılımler Akddp mısı ve New York Amerıka Doga Tdrıhı Muzesı nden (AMNH) bır araştırma gr u burıun uzerınde yedı yıldıı aıaştırmalaı yaptıgı Mogolıstan ın Gobı Çolu ndekı Kretase yaşlı (yaklaşık 75 mılyon yaşın dakı) çokellerın ıçmde bulundu VP ılk nlarak AMNHfİPn Luis M. Chiappe ta rrilıncidrı IdnırnldiKİı "Shuvuu" Mocjollı sarunda ku:? anldinuu yelıyoı Oyku 1987 yılmda bır Sovyet Mo gol ortak aıaştırma gezısmde hındı bo yutlnrında ıkı ayakh Veldrıraptor a ben zeyen bır fosılın kalırıtılannırı gun ışıguıa çıkdrtılmdsıyla başkdı Bunda şaşırtıcı bır taraf yoktu Gobı Çolu nde bu tuı ku çuk etobur dinozor fosıllerıne rastlamak oldukça sıradan bır olaydı 199? yılında Mogol Amerıkan draştırma grubu aynı hdyvana aıt başka kalıntılar da keşfedınce ışın boyutu tdnidmen degıştı Boylece hayvanın genel yapısı ortaya çıkarüla rak, fosılın eşsız bu hayvana aıt oldugu anlaşüdı 1993 yılmda Moğol Amerıkan araştırma grubu Nature dergısmde bu yaratıgı şoyle tanımladı uzun boyunlu u/ıırı yılan gıbı kuyruklu leylek gıbı u/uıı bacaklı kuçuk koşabüen turde bır dinozor Kolları ıse oldukça ügınç çok saglam yapılı olmalarına ragmen kısa ve guduk kalmış Her ıkı elının uzermde de dıken benzerı buyuk uzantıyla sona eren tek bır parmagı var Bu yuzden hayvana tek dıkenlı anlamma gelen Mononykus adı verıldı Mononykus acayıp gorunuşlu bır 584/20 Ülkemizde astım ve alerfi artıyor mu? Fuat Kalyoncu , B cc K dınozora benzese de daha kapsamlı ın celemeler bu canlının kuşlarla bırçok or tak ozellık taşıdıgını gosterdı Işın daha da ılgınç yonu Mononykus ım ayrmtüı anatomısınm modern kuşlara Archaeopteryx'xn benzedıgınden daha çok benzemesıydı Bavyerada gectıgımız 150 yü bo yunca 150 mılyon yaşınddkı 7 dyrı Arkeopiteriks fosılınm gun ışıgına çıkartılrna sı bu c anlmm en eskı kuş turu olarak un kazanmasmı sağladı Bu canlının surun genlerde bulunan turde bır kuyrugu ve uzerınde dışler bulunan bır çenesı bulu nuyor Ancak kolları zamanla kanatldrd donuşmuş ve bugunku modern kuşkr gıbı uzennde tuyleı bulunuyoı Arkeopiteriks ırı uzun bır suredır kusursuz uç rna yetenegının ve modern kuşlarm evrı mı sırasmda surungenlerle kuşlar drdsın daka kayıp bağlantı oldugu kabul edılı yordu e oranla daha yakın bır akraba olup ol madıgı soylenebılırdı Neyse kı, Ghıap pe ve arkadaşları bu sorunu Mononykus'a çok benzeyen Shuvuuia ya aıt eksıksız (kuşlarınkıne benzer) üa kafatası bulunca çozduler Shuvuuia nm gagası olmamasma ragmen, ınce ve uzun çenesının uzerınde kuçucuk dışler bulunuyordu ve kafatası ust çenenın yukarı dogru yukselebılme sme ızm verecek bıçımde hareket edebı lıyordu, tıpkı modern kuşlarda oldugu gıbı Bu çalışma bıze evrımın ızledıgı yolun sandıgımız kadar duzgun olmadı ronş astması gerek erışkm ve gerek çocuklarda en sık gorulen bırkaç hastahktan bırısıdır Nefes darlığı hınltıh solunum, oksuruk, gece bu nedenlerle uyuyamama, goğuste sıhşma hıssı efor yapamama gıbı nedenler hşıyı hayattan bezdırmekiedır Ulkemızde genelhkle bırkaç buyuk şehırde yapılan farkh metodlu farkh araşurmalarda astmanın genel olarak erışhnlerde 962 5 ve çocuklarda ıse %5 8 arasmda gorulduğu bulunmuştur Ancak ulke duzeymde, aynı metodla, bırçok şehırde kent ve kırsal yorede karşüaştırmah olarak araştırma sonuçlan olmaması nedemyle, 1996 yılmda başlaülan 50 000 çocuğun kronık hastahklannı mceleyen araştırmanm ılk sonuçlan alınmaya başlamıştır Roche ılaç ürmasının desteğıyle ulkemızde ılk kez gerçekleşen bu onemh çahşmanın sonuçlanna gore 146 araştırmacı 46 813 çocuğa ulaşmştır Çocuklarm 23 512'sı hz, 23 301 'ı erkek olup 30 89O'ı şehırlerde ve 15293'u kırsal bolgede oturmaktadır Ulke genelmde çocuklann %14 7'sı hayatlannın bır donemmde astım teşhısı ahrken, %2 8'ı ıse son bır yıl ıçmde aynı teşhısle yaşamaktadır Bolge ıübarıyle bahldığmda son bır yıl ıçm de astma sıklığma kuzeyde %4 7 batıda %3 8 doğuda 962 4 Orta Anadolu'da %0 2 ve guney de ıse %1 3 oranmda rastlanmışür Hastalık erkek çocuklarda şehırlerde, sahıl bolgelerm de batı ve kuzeyde aılesmde astımlı ve alerjı olanlarda ve ev ıçmde sıgara ıçılen aılelenn çocuklannda daha sık gorulmektedır Hastalık yaş buyudukçe azalma trendı gostermektedır Ankara'da bıtırüen bır dığer araştırmada ıse 1992 de yapılan çocukluk donemı astma ve alerjı hastahklan çalışması, aynı metodla 1997 yılmda tekrar edılmışür Boylehkle son beş yıl ıçmde dunyada artma eğılımı gosteren bu grup hastalığm ulkemızdeh hakkında bır onbılgı edmümesı amaçlanmışü Sonuçta hastalık gorulme oranlannda fark bulunmamakla bırhkte allerjık yapıyı ethleyen bazı rısk faktorlermde onemh değışıkhkler saptanmışur Mononykus un kanatları olmamdsı na ve hatta uçamamasına karşın bu cdn lının modern kuşlara Arkeopiteriks ten daha yakm oldugu ıddıası evıım bıyo loglan arasında buyuk bır gurultu ko partü 901ı yıllarm başlannda Mogolıs tan'da bulunan Mononykus a aıt kafatası orneklerı hıç de kdlıtelı degıldı Kuzey ve Guney Amerıkd dd bulunan Kretase Do nemıne aıt fosüler uçamayan kuşlar ve kuş benzerı dınozorlar olarak tanımlansa da burada da ışe yarar kdfatasları bulu namadı Oysa kuşların en ayırt edıcı ozellıklerı kafataslannda gızlıdır Mo nonykus un ya dd onun yakın bır akıaba sının kafatasında bu ozellıklere bakıla rak onun modern kuşlara Arkeopıtpnks gını gosterıyor Bazı kuşlar uçma yetene gını kazandıktan hemen sonra uçmaktan kurtuluşun yollarını buldular Shuruuia, Mononykus ve onların yakın akrabalan bugunku modern kuşlardan once evrım leşmış uçamayan uçma yetenegmı son raddn kaybetmış kuşlara guzel ornekler oluşturuyor Geçmışte yaşamış bu canlıların dınozorlara benzemesı tesaduf ese rı degıl aksıne dınozor ve kuşların yakın akraba olduklannın bır kanıtı Çalışma ılgınç soruları dd berabermde getırıyor Acaba her zaman karalarda yaşam surdugu duşunulen dinozor nesh uçma yetenegme sahıp atalarmdan mı turedı? Bazı dınozorlar yoksa dun yamıza duşen ejderhalar mP Turgut Cürer, Kaynak Nature Bunlar ev ıçmde hayvan besleme ahşkanlığmda %8'den %23'e artış ve ev ıçmde sıgara ıçme oranınm 9674'ten %64'e azalmasıdır Sıgara ıçme oranınm henuz azalmadığı ulkemızde bu sonuçlar antısıgara kampanyalann da desteklenmesı yonunden cesaret verıcıdır Anne babalaren azmdan Ankara'da sıgara ıçmeknnı azaltmasalar da, artık çocuklannın yanında ve evde eskısı gıbı sıgara ıçmemekiedır Evde beslenen hayvanlara gelmce, tercıhler hâlâ Batı ulkelennm tersme kedı ve kopek değü, kafes kuşu ve balık yonundedır