Katalog

Türkiye'de göktaşı kraterl Ülkemlzde göktaşlannın açtığı kraterler var mı? İlk araştırmalar, çeşitli bölgelerde çapları 450 metreden 20 km'ye kadar uzanan göktaşı krater adaylarını ortaya çıkardı. M.E.Ozel*, M. Dağa**, H. Yıldınm***, C Sezer**" aha once yıne bu sayfalarda çı kan aynı başlıklı bır yazıda (1) goktaşlarının dogası, dunyamıza ve ulkemıze çarpma olasılıkları uzerınde kısaca durulduktan sonra, ulkemızdekı goktaşı kraten adaylannm dunya çevre smdekı uzaktan aJgılama uydulan gorun tulerınden belırlenıp belırlenemeyecegı run araştırılması çalışmalarından bahse dılmıştı TUBITAK Tez Destek Programı çerçevesınde Marmara Araştırma Merkezı Uzay Teknolojı Bolumu Uzaktan Algı lama ve Goruntu Işleme Laboratuvarı (UZALGIL) Uydu Goruntu Arşıvınde mevcut LANDSAT goruntulerı uzerınde Ege Uruversıtesı ve MAM ortakhgında yapılan ılk çahşmada bazı aday kraterler belırlenmış olup bunlara aıt bılgüer Tablo 1 de verürnektedır Tabloda krater adayı koordınatları ve yerlerı yanında krater D boyutları ve dıger bazı fızıksel ozellıklerı ozetlenmektedır Agustos 1997 de yazarlarca yapüaıı bır ınceleme gezısınde bu lıstedekı aday lardan bır bolumu (1,2 3 9 no lar) yennde ıncelenmıştır Bu ıncelemelerde fotograf ve vıdeo çelomı yanında Kuresel Konum Belırleme (GPS) cıhazı ıle krater koordı natları denetlenmış bazı boyut olçumlen ve morfolojık ozellıklenn kaydı ıle yennümıştır Kesın krater ruru belırlemelerı ıçın krater yapı ve materyalı ıle jeolojık/jeofi zık/kımyasal olçum ve degerlendırmelere gerek vardır (Bu konuda ulkemız araştırıcılarını yardıma çagınyoruz) YunakYefllyoyla ve Akpınar krater aöayU fotoğrah Göktaşlarımn fiziksel özellikleri Büındıgı gıbı goktaşı halk arasında akan yıldız veya kayan yıldız dıye bı LANDSAT TM göhintülerlnde KonyaYunak dvanndaki krater adaylan lınen ışık olayını yaratan ve Guneş çevresındekı yorungesı bır şeküde dunyamız ıle kesışugı ıçın atmosferımıze hızla gıre rek yanan gok cısımlerıdır Bunlann bu yuklerı butunu ıle yanaınadan yeryuzune ulaşabılırler Bunlara bıhmsel adıyla meteoroıt denır Yeryuzune ulaşmadan yananlar ıse meteor lardır Ortalama ola rak bır kayan yıldız bızden lOOkmka dar yuksekte atmosfere gırış yapar ve at mosferde yaklaşık 30 kın/sn lık (saatte 100 bın km1) bır hızla hareket ederler Ka ranlık gecelerde saatte 4 5 meteor gozle nebılır Bazı donemlerde bu'hız 5 üa 20 kat artabılır Bunlara meteor yagmuru denır Her yıl aynı aylarda tekrarlanan bu yagmuılar penyodıküı (Bkz Gokyu zunu Tanıyalım TUBITAK Populer Bılım Kıtaplarıno47 1997 s 50 51) Yagmurla rırı nedenı aynı yorungedekı hareketlerı nı surdurmekte olan parçdlanmış meteor veya cskı kuyrukluyıldızlar olarak duşunulmektcdır şerek bıze ulaşan orneklenn taşıdıklaı bılgmm anlaşılması, bıze ozellıkle Gune sıstemıınız hakkında saglıklı bügıler ver mıştır Mesela, ıçerdıklerı kımyasal elp menler ve bunların radyoaktıf ızotoplaı yardımı ıle meteontlerın yaş tayınlerı ol dukça yuksek dogruluklarda yapılabü mektedır Yapılan tayınler goktaşlarınıı yaşı olarak 1 ıla 4 mılyar yıl arasında de ğerler vermektedır Bunlardan en yaşl olanlar Guneş sıstemını oluşturan bulut takı ılkel maddenın karışımı çeşıtlı atorr ve molekullerın oranları buluttakı sıcaklıl ve basınç dagılımldrı ve dıger ozellıkler hakkında degerlı bılgıler taşırlar Tarihsel perspektif Tarıhsel olarak bakıldıgında bugur goktaşı oldugunu bıldıgımız bazı olaylara aıt yazılı kımı kayıtlar VP bılgıler varsa da (bunların ulkemızle ılgılı 2 ornegı uzerın de aşagıda durulmaktadır) modeın bılı mın goktaşldrmm varlıgını resmen ka bulu 1803 yılındakı bır olaya dayanır O yıl Fransadd Laıgle kentı uzerınde bır goktaşınm pdtlamasından sonıa (olayı gozleyenler araaında Fransız Bılımler Akademısı uyelerı de vaıdı1) büım adaırı ları bu olay uzenne ılk kez cıddı olaıak egıldıler Bu patlamada 3000 kadar taş par^ası genı;? bır dlana dagıldı Bunldrın ıncelcnrnebi ve anldşılması ıle eskı tarıhlerde duşmuş veya vaılıgı hakkında çeşıtlı kaynaklardan mandıncı ıpuçları ta^ıyan olaylar ve ornpMer de toplanmaya vc da ha yakından ıncelenmeye başlandı Bu ta ı ıhleı sonrasında kdirıu ve ozel laboratuvar muze ve koleksıyorüarda bınleıce goktaşı bırıktı (*) Bunların fızıksel ve kımyasal yonlemlprlp mrelenmesı uzay dan gelen bu davelsı/ rrıifadfırlerın ne ol (*) Notlar ggezıldı ffotografı vur vvıdeo çekırnı o olçum yapıldı hharıta ktaokıvar gk qokta^ı kraterı adriyı o o b ı ık Oobıuklaı gruu ' s o n tanımda belırsızlılder ml mektup (Dr Sulayman Has) m2 Mekiup (Fıhz Kerem) Dıger taraftan goktaşlan yerotesı madde Tablo 1: TUrklye'dekl göktaşı ve dlğer krater adayları (Dağa, 1997) nın bıze ulaşan krater adayuun yeri coğrafi konumu notlaz çapı sıra ornekle adı enlem (N) boylam (E) (m) (ililçe) (*) no rıdırler 1 Yl Yeşılyayla Konya Yunak 38 51 13 31 38 05 450 gf vo.gk9 Ozellıkle 9 2 Y2 Akpınar Konya Yunak 38 52 18 3142 08 660 gf vogk Guneş Yunak3 Konya Yunak 2km 3 31 42 49 38 52 41 gfv sıstemı ? Kartdl Çukuru 37 4148 270 4 Malatya Darende 38 38 26 nın baş? Apd Tdhtdlı 32 24 24 270 5 KonyaMeram 37 17 22 1 angıç 9 Eber 180 31 21 26 6 AfyonBolvadın 38 47 44 donem '> Karakışla 3152 04 35km 7 Antalya Aksekı 37 11 02 lerınden t Çaltepe 31 14 20 20 km 8 Antalya Serık 37 18 45 berı hıç Meyıl Çıralı gfvO 9 33 22 çoklu yapı Konya Karapınar 37 58 d e g ış Kocaova 28 30 200' mlfhk' 10? Aydın Kuyucak 38 10 meyerek Kovanlı34 15 m2h' İP Içel Erdemlı 350' 36 35 veya çok az degı S84/12