Katalog

ri var mı? asıtler bulunmuştur Bulunan amıno asıt ler yeryuzundekı canlılardan farklı ola rak yaklaşık eşıt oranlarda ıçprdıklerı sagldk ve soldk rnolekuller nedenı üe (büındıgı gıbı yeryuzunde butun canlüar solak amıno asıtler ıçerırler) butunu üe yerotesı kokenlıdırler Aynca, bu mole kullerde yeryuzune gore çok yuksek orarüı doteryum (çekırdegınde fazladan bır notron ıçeren 'agır hıdrojen) bulun ması bunlarm yerotesı kokenını tekrar guçlendırmıştır Bu grup goktaşlan Gu neş Sıstemı başlangıcındakı buluttakı maddenın hayata gıden yoldakı ılk "adımlar ı ıçerdıgını gostermelerı nedenı üe aynca onemlıdırler Goktdşlarının kokenıne üışkın bır dıger ıpucu da Mars üe Jupıter arasmda bınlercesırun dolandıgını büdıgımız astroıt" (Ing asteroıd)lerdır Bu kuçuk gokcısımlerı ıçın daha uygun bır ısım gezegencık" (planetoıd) olabüırdı Çunku bunlar Guneş etrafında elıpuk yorunge lerde dolaşan gezegen olamamış çok ufak gezegencık 'lerdır Bu bolgede bulunan ılk ornek 1801de bulunan 1 Ceres'tır ve 1000 km lık çapı üe en buyuk astroıttır Bugune kadar bınlerce astroıt kataloglanmıştır Bulunma sıra numaralannı takıp eden ve başlangıçta Grek (Yunan) ve Roma mıtoloısını onlar tukerance bazı kadın kahramanları, onlar da tukenınce bulanın adını veya uygun gordugu adı üe anılır olmuşlardır Bugun, bu şeküde kataloglanmış onbıne yakm astroıt vardır Ornek olarak 2 Pallas 3 Juno, 4 Vesta 22 Kallıope 55 Pandora, 80 Sapho, 612 Veronıca, 904 Rockfellena, 1556 Icarus sayüabüır goktaşıydı Doğal hayatın ve yabanıc anlılann Tanrıçası ve başavcı Aıtemısm sembolu olan hılal şekkndekı yayı üe attığı oklardan bmnın ucu olarak algılanırdı' ("Broca's Bram C Sagan, Ballantme Bo oks New York, 1980, s 234) Efes kazılarında bu goktaşı henuz bulunmddı Taşın kendısım yeryuzune ulaştıran olaşın açtıgı kraterın Efes e ya kın bır yerlerde olması buyuk bır olasüık Sonuçlannı ozetledıgımız LANDSAT 5 goruntulerıne dayanan bu ılk taramada Efes'e en yakın krater adayımız KonyaYunak cıvarında Bızım tarafimızdakı en kuçuk kraterın 100 200 m çapmda oldu gu gozonune alınırsa daha yakm fakat daha kuçuk bır kraterın varlıgı gozden ırak tutulamaz (*) Ayrıca Menderes Gedık veya dıger ırmak yataklanna duşen bır goktaşı kratennın ızlennın ırmak se dıment taşıması nedenı üe hızla kapanmış olması da mumkundur Yıne aynı eserde, bızı de ügüendıren üancı bır goktaşı oykusu şoyle ozetlenıyor ' (Efes'teh goktaşı olaymdan) çok fazla yuzyu geçmeden belh de hemen hemen aynı tanhlerde, gokyuzunden Arab Yanmadası'na bır başka buyuk, sıyah taş duştu Oralarda Islamoncesı donemde, Mekke 'de bır tapınağa Kabe 'ye yerleştmlen bu taşa, tapınmaya yakın saygı gosterıhyordu Daha sonra, 7 ve 8 yuzyıllarda, Hz Muhammed m kurduğu Islam 'm olağanustu başarısı geldı Muhammed çocukluk ve gençhk gunlennın çoğunu bu buyuk sı yah taştan çok uzakta olmayan yerlerde geçırdı Bu taşm varhğının, O'nun kanyer ve gorevını behrlemede onemlı ethler yaptığı bıle duşunulebıhr, oyle h bu taşa gosterılen geleneksel ınanış ve saygı Islam'a da taşındı Bugun Mekke ye yapüan her hac zıyaretmm odak noktası, Kabe ya larının kısa sure ıçınde anlaşümasını lamıştır Bugun ıçerdıklerı element ve moıllerın karışım oranlarına gore yapüan flamalarda bellı başlı şu goktaşı grup kabul edılmektedır 1 Taşü (stony) goktaşlan Bunlar [amsayınınl/4 u oranındadırlar ıçerık ak %9(J sıhkatlar %10 demıı/nıkel /Nl) ıçerırler yeryuzune ulaştıktan ra, zamanla sert hava koşulldrında dı taşlaı gıbı erozyona ugıarlar duşme ısında gorulmezlerse olagan taşları ayırdedılmelerı 7or olabılır 2 Denür (iron) goktaşlan Buıüar ctdşldrırıın çogunlugunu toplamın unu oluşturuılar ıçerıklerı buyuk nlaıda Fe (%90) ve Nı (o,ol0)dır ero?ıa dayanıklıdırlar kolayca çevrelenrı ı ayıı tedılebılırler Tarıh orıcesı çaQ la metalık halde demırın en onemlı aıaklanndan bırı do bu derrnr ıçerıklı daşlanydı ve bunlara sık sık kutsal gorevler atfeddmekieydı1 3 Kanşık goktaşlan: Taşıl gok taşlaı mın bır bolumu daha yuksek oran larda (%50 cıvarında) Fe/Nı üe ve başka element ve bıleşıklerle kanşık olarak bulunmaktadır Bu grup goktaşlan toplamın %10 undan azını oluştururlar Bunlar yer yuzu atmosfer koşullarında kısa surede parçalanırlar hatta toz halme gelırler bu luntulardakı oranı bu nedenle daha da a7dır 4 Karbonlu goktaşlan: Kaıışık ve taşıl goktaşlaıının kuçuk bır bolumu (%1) ıse bazı organık bıleşıkler de ıçe ren karbonlu (carbonaceous) goktaşları dır Bunlann sayılan yuksek degıldır an cak taşıdıkları bılgüer yeryuzurıde haya tın başlangıcı üe ılgılı çok onemlı ıpuçları vermektedırler Mescla 1969 da Avust ralya ya duşmuş olan ve çok dıkkatlı vp guvenlı şekılde analı? edılen Murchıson meteontmde oldukça karmaşık molekul ler ve proteınlerırı yapı taşlaıı olan amıno Astroıtler aralanndakı çarpısmalar ve zaman zaman yakınlanndan geçtıklerı gezegenler (ozellıkle Jupıtere) etkısı üe parçalanırlar ve bır bolumu yeryuzune de duşecek olan goktaşlan aüesmı oluşturuılar Yapısal sırufldmaları goktaşlan ıçuı yapılan smıflamaya çok ıyı uyum gostenrler Mesela 16 Psyche ve 22 KaUıope demır 3 Juno 12 Vıctorıa 433 Eros kanşık astroıtler ıken 1 Ceres ? Pallas 19 Fortuna 324 Bamberga karborüu astroıtlerdır Ast roıtlenn spektıal (renk Efesteki Artemis Tapınağı dif göritnitf. Bütünü ile mermerkompozısyonu) olarak ın den olan yapının 194 sütunu vardı... celenmesı ve goktaşı analızlerı IIP karşılaştınlması üe bazen hangı nı o taşı saklayan kup şeklındeh yapıdır ' goktdşının hangı astroıt ten kopnıuş bır (BB yage s234) parça oldugu çıkarıldbılmektedıı Efes teh Dıana mabedı butunu ıle Mitolojik notlar Carl Sagan, Brocas Braın ( 19 yy Fransı? antropologu Broca nın Beynı) adlı kıtabında tarıhsel olarak Anadolu üe ılgılı bır goktaşını şoyle betımlıyoı Antık dunyanm 7 harıkasından bırı olan Efes tch Dıana (Artemıs) Mabedı es h Grck mımarhğınm on ?arü orneklermden bırı sayıhr Bu tapınaktakı en kutsal troit İda'nın yakınından geçen bir bir uzay araa tarafından çekilmif fotoğrafı. Astoit nesne goklcrÜMi tannlann bır ışarctı ola şağının uyelerinden olan ve taşlıdemir (karifik) yapıda olduğu belirlenen 1 km çaplı bu rak gondcrıldıgme manılan sıyah rcnklı muhtcmckn metalık (ıçerıklı) buyukçe bır im, milyonlarca ton demir içeriyor. yerle bır oldu Ancak Kabe dıkkatle koıunarak gunurnuzv kadar geldı fakat (taşm) bıhmselbırmcelemesıyapümadı Gorunu şe gore (Taş) sıyah renkh metalık ten çok taşıl bır yapıya sahıp Bazı Muslu man yazarlar ıse 7kş ın rengınm başlangıçta beyaz olduğu şımdıh rengını sureklı dokunulması sonucu kazandığı mancmda dır Kara Taş'ın koruyuculannın (ve Is lam m) resmı goruşu ıie şımdıh konumuna Peygamber Israhım tarafından konuldıı Yazının devamı 21. sayfada 584/13