Katalog

davranışlar Buraya kadar tum sonuçlar klasık ko şullanma aşamdldrırid ııygun gelışıyor An cak dışı kuş anldmı taşıyan maket dışıkuş tan bdtjımsız olarak tekbaşına gosterüdıgın de cınsel bılqı ıçerıgını yıtırmıyor Uç ay boyunca maket tek başına gosterılse büe bır grup büdırcın yıne de uremeye yonelık hıç bu değer taşımayan bu makete cınsel dav ranış gosterıyor gerçek bır dışı kuşun ıse onlar ıçın deÇferı kalmıyor Deneyın sonucun dan da anlaşüacagı gıbı cınsel davranış sısternının beyın duzeyınde duzeltme sıstemı bulunmuyor Işte Falıh Koksal ın uç senedır kanıtla maya çalıştıgı ve bunu da başardıgı kurarru bu Araştırmacı buldukları sonuçları ıçeren makalenın yayıma hazırlandıgını belırtıyor Bugune kadar yapüan klasık koşullan ma deneylerının oı taya koydugu çok onem lı bır nokta daha var Vucut kendı bıyolojık fonksıyonlarmı kendı gerı besleme (feed back) sısterrüenyle denetlerken koşullanma sayesınde çevresel uyarılar kontrolu ele geçırebüıyor Koksal bu olayı klasık koşullanma de neylerının oncusu sayılan Ivan Pavlov un yuzyılımızın başlarında yaptıgı çalışmaldra degınerek açıklıyor Pavlov saruldıgının ak sıne bır psıkolog değıl fızyologtu Nobel odulunu de fîzyolojı dalında kazanmıştır Onun esas uzerınde çalıştıgı konu fizıksel uyanlarla (ornegın dıle çeşıtlı besınler deg dırüdıgınde) mıde asıdrnrn hangı oranda salgüandıgını hesaplamaktı Bunu hesaplamak amacıyla uzermde çalıştıgı kopeklenn mıde lerıne olçum aletlerı yprlpştırmıştı Ancak çok ılgırıç bır şeym farkına var dr Pavlov daha laboratuvara gırer gırmez hayvanlarda salgılama başlıyordu Bu da onun olçumlerı açısından buyuk sonınyaratıyordu Bununnedenınıkeşfetmekıçm ken dı araştırmalannı bırakarak tamamen farklı bır alana kaydı koşullanmaya yonelık araş trrmalanna başladıt Kopeklerde salgüama nın (bıyolojık fonksıyonlarm) bır çevresel et kıye de (sese) baglı olabüecegıru keşfettı Araştırmacırun laboratuvara gınşı kopekler ıçın yemek anlamı taşıyordu Yemekle salgüama arasmda bryolojık baglantüar var beyvnden kısmen büınçten tamamon bagımsız bır sureç (2) Tek basına verılen ses uyansı da temporal loba (beyın de ışıtme merkezımn bulunduğu odaga) ulaştığandd sdlyılama olmuyor Ses uyansı ypmpk' bügısı ıçermeye başladığında ıse temporal loba gıdcn ses salgı bezını aktıve etmeye başlıyor beyınde yenı bır sırıır baglantı yolu oluşuyor Bu da beynın ogrenme sonucunda veya çevresel etkılere baglı ola rak fizıksel degışıme (noronal plastısıte) uğ rayabılecegını gostprıyor Koksal son araştırmalara gore ınsan larda ınsulrn salgılarımasının büe koşullu ha le getırüebılecegı îbpatlanmıştır dıyor Ogrenmenırı fı/yolojısı ve oğrenmenın norokım yası konu başlıklan altında yıllardır farklı awş tu maldr surduruluyor Ornegın Eric Kandelvearkadaşları Aplysıa adlı bır yumuşak ça uzermde ogrerımp mekdnızmasını kım yasalvefızü<seloldrak açıklarnayıbaşarmış lardır Bu tur sonuçlar ınsanlarda da ogren menın fizıksel bır kokeru oldugunu ışaret edı yor ve çevrenın çocugun zıhvn gelışımmde ne kadar onemlı olabüecegmı gosterıyor el bette ınsanın ogrenme surecı çok daha kar maşık Aylak Bilgi M. Emin Ceylan Beden Dili Gunumüz dunyastndaki onemli noktayı, ilişki, bzellikle de medyatik ilişki oluşturuyor. Bireyselleşme ve profesyonelleşme en ü$t noktada. Buna bağlı olarak insanı ve söylemek istediklerini yalnızca sozel olarak değil, goruntusel olarak da tanımak onemli olmaya başladı. Cöruntuye dayalı ıletışim, olduğu gibi Iletişımdir. Dile dayalı çarpıtmalar orada olmaz. Bu nedenle daha yanuz, daha doğrudan ve daha pratik ilişki, beden diline dayalı ilişkidir. Beden dıli aslında gunluk ilişkiler içinde her birimizin kullandığı ve de anladığı bir d'ıldlr. Karşılıklı konuştuğumuz blr kişinin ellerini kavuşturmasının bize biraz mesafeli davranmak Istediğlni; ya da ellerini açarak hitap eden bir kişinin açık yurekli bir tavır sergilemeye çabaladığını hepımiz bilinz. Ancak yine de beden diline dayalı ilişkinin pratik oğrenimi için yapılandırılmış bir rehbere gereksinimimiz vardır. bzellikle kadın erkek ilişkilerinde, her iki tarafta da beden diline ilifkin lyi bir rehber olmadığı takdirde arada olumlu bir ilişki kurulamayacaktır Çunkü kadın erkek ilişkilerinde hergun rastladığımızın dışında "ek" hareketler sık olur. Gunluk ilişki sırasında rastlanılmayan bu ek hareketlerin yeterince tantnmaması kişiyi yanlış yorumlara iter. Onun için iyi bir beden dili rehberi karşılıklı olarak ilişkilerin rasyonel biçimde duzenlenmesinde iyı bir araçtır. Diğer taraftan polltikacıların çoğu zaman sozel olarak ilettiklerlnden, davranışsal olarak İlettikleri farklılıklar gösterir. Böyle durumlarda toplumun her zaman sozel olmayan iletilere dikkat kesilmesi ve politikaanın gerçekte ne demek istediğini sezmeye çalışması yerinde olur. Örneğ'm eğer politikaa, ileriye çıkık çenesini avucunun içine almış ovalıyorsa mutlaka karşıdakiyle ilgili bir kritik yapmaktadır. Ya da eğerkonuşurken sık sık ellnln tersiyle gomlek yakasının içinden boynunu kaşıyorsa kafasının içinden geçenle soyledikleri aynı şey olmayabilir. Eğer konuşurken omzunuza kolunu atmış sizi surükluyorsa, sizi ve sizinle ilgili bir konuyu mutlaka kontrolune almak istiyordur Eğer konuşurken iki de bir parmağını ileri sallıyorsa sözleri ne olursa olsun içinde size karşı bir tehdit vardır. Yok eğer ellerini bnünde kavuşturmuşsa, size karşı içsel bir savunma taşıyordur. Ellerini sürekli başının arkasında bağlıyor ya da çelinmiş bacağını sallıyorsa içinde dışarıya vurmasını engelleyemediği yuksek dereceden blr bunaltının esiri olmuştur. Gorsel reklamtar da beden dilini sık kullanır. Reklamanın ve hatta sinemacının da beden dilini bilmesi şüphesiz ona onemli yararlar getlrlr. Ama beden dilinin gerçek ustatları bana göre çizgi Fılmcilerdir. Bedenin her devinimini kare kare çizen, her duyguya göre yüzü yeniden ve yeniden şekillendiren gerçek ustalar onlardır. Çizgi filmle uğraşmış kişiler, beden dilinde sözel dile rakip olabilecek derecede bedensel kelime olabileceğini anlamışlardır. Özellikle yüzsel ifadeler sayılamayacak kadar çoktur diyebiliriz. özellikle yüz kaslarının ne kadar çok oldugunu duşunduğumüzde bu söylenenleri anlamamız çok daha ko lay olmaktadır. Bedenin dili duygusal karakterli bir dildir içimizdeki korkulan, sevinçleri,tizüntüyü,pişmanlığı, ait olmayı, bağlanmayı, saygıyı, nefretl, dnsel dtirtulmuşluğu, hırsı, bedenin kendinden başka ele verebilecek bir yapı olamaz Sözel dilse daha çok düşunceye ait bir dildir. 0 nedenle hiçbir zaman insanın kendlsini doğrudan yansıtan değildir Çoğunlukla yalan soyleyendir. Sozel dilde soylediğimiz yalanlardan başka insanlar sıklıkla kuşku duyarlar. Çunku yalan esnasında sozel olarak soyledıklerimiz, beden olarak soylediklerimize uymaz ve bu durumda bizi ele verir. Ama bazı durumlarda, işi profesyonel olarak yalan söylemek olan politikacılarla, başkasını oynayan tiyatrocularda beden dılı sozel olarak söylenenlere uytnak konusunda bir eğitim görmüş ya da pratik kazanmıştır Onlar yalan soylese de, beden dilleri yalanlamayabilir! Evet, sonuçta bedenin kullandığı dil evrenseldır ve yeryuzundeki bütün insanların ve hatta hayvanların ortak dilidir. llginç yorumlar Koksal bılduunlanncınsel davranışla rıyla ılgılı bulduklan sonuçlann, Freud un ılerı suıdugu cınsel durtunun objesı degışebı lır ıddıasını destekledıgını belırtıyor Bunun yanı sıra kendı çalışması ve ben zer çalışma sonuçldrına dayanarak her ne kadar spekulatıf oldugunu duşunse de Gen ler kontrolu kaybedebüıyor" açıklamasını yapıyor Bu RichardDawkinsın Gen Ben cüdır (Selfısh Gene) adlı kıtabındakı Bız genlerımızın gelıştırdıgı yaşam kalım makı nelenyız sozuyle ozdpş bır açıklama Daw kıns genlerın organızmaların (dolayısıyla kendılerının) hayattakalabümelerı ıçın çok kompleks sıstemler oluştuıdugunu hdtta ın san beynmın de bu amaçla gehşmış kompleks bır organ oldugunu ıddıa edıyor Şartlar ne olursa olsun hayatta kalmanın bır yolunu bul1 Koksal bu duşunce tdrzını kullanarak bellı bır sure sonra genlerın kontrolu kaybet tıgını ve organızmanın (ya da beynm) kendı kurallarını koymayabaşladıgını üerı suruyor Organızmayı yanlış yola saptırmak da mumkun Araştırmacı Koksal bu olguyu fareler uzerınde yapüan bır derıeyle açık lıyor Aç bır farenın, hayatta kalmasını sag layacak şekerlı suya ulaşması ıçın labırentı aşması gerekıyor Ancak labırentı aştıktan sonra onune konulan bırıncısı sakarınlı dıgerı ıse şekerlı (ghkoz) su kabmdan ükını terrüı edıyor Oysa sakarm carüının hayatta kalmasını sağlayan bır madde degü canlıya enerjı saglamıyor Bunu tercıh etme nedenı yalruzcasuyundahatatlıolmdbi başkadeyış le sakarın konsantrasyonunun ük kapta dıgerıne oranla ddha fazla olması Sakarın yalnızca dıldekı reseptorlerı harekete geçırenvetatlıhıssıyaratanbırbüeşık Insanldrrn glıkoz ve sakarını doğrudan ayırt ede memek zaaflan sakarınrn yapay tdtldndırıcı olarak kullanümasrnı sdğlamışhr, oysa, or negın arılar bu konuda bızden daha başarüıdır sakarını ayırt edebüır ve ona ılgı gostermezler Koksal ve arkadaşları bır sonrakı aşamada gelışımını tamamlamamış bıldn cınlar uzerınde bulduklan sonuçlann geçer lı olup olmadıgını srnayacak (1) Dmoıorknn SCKIZ Gec^sı Kıtap4 S 84 6i Hounaı Von Dıtfurth (2) Bu knnuda Aknon psıkıya tr Gamper m buyuk beynı oluşmadan doğmuş bır çocuk u/ennde yaptıty ınceleıne bunun en çarpın or neklermdcn bındır Gampu boylc bırçocuğıın dıhne pamuk aracıhğıyla bu ştker cnyığı damlatuğmda çocuk yalanıp ağzırn $apırdıtrı\dktan qcn kdlmamış yutkunma hareketlen büe yapmıştı Doktor aynı şcyı dtıh enyıklcrk yopm v/a laUaşhtfındd dudaklar ve dhl vcnkn maddeyı kabul etmeme hdrekeüeııgoslenyoı Ijııiı Bümçh bır hayat ıçm gtıt.klı beyın bolgehnn den yoksun olan çocuktd bıle dıhn uzenndekı resep torler norrml olardk bız ıns mlann hayatlannda qorulcn ıstemc vc gen jenrmo davranışlanm bıhnçsız rcflek, ler olarak var etmcye yehyoıüu DSC KıtapS bSZ 5? Özellikle kadın erkek ilişkilerinde, her iki tarafta da beden diline ilişkin iyi bir rehber olmadığı takdirde arada olumlu bir ilişki kurulamayacaktır. 572/9