Katalog

'Gençlik iksiri' melatonin: Endişeler artıyor Büyük reklamlar sonucu milyonlarca insanın tükettiği bu doğal hormon üzerinde yeni araştırmalann sonuçtarı endişe veriyor. matematik olimpiyatları köşesi 34'ÜNCÜ UMO SORULARINDAN ÖRNEKLER (I) Nurettin Ergun Temel büım dallarında uluslararası ohmpıyatlar neden yapılır? Nedır amaçlanan? Doğal olarak çok sık sorulur bu soru Once lıkle ulkelenn' "Temel büımlerde benım ustun yeteneklı gençlerım sızınküerden daha fazladır, daha ıyıdır" dıye ovunç payı çıkartacakları, uluslararası bır kulturel, eğıtsel (ve elbette sıyasal) guç gosterısıdır bu yarışmalar Ama asü amaç, kuşkusuz, çok az gozlenebılen ustun yeteneklerı (dort yapraklı yoncaları) bulup ortaya çıkartmaktır, bır tur eleme ve ayıklama ışlemıdır bu Matematik ve Fızık olımpıyatlarmda tam puan (42 puan) olan gençlenn Eayısı, genellıkle, tum yarışmacüar araaında olağanustüduşuktur, bkz aşagıdakı.sayüar (Unutulmasın ama, ]urı çoğu kez, salt tam puan alanlard degü, puan dağüımınd bakarak 34 gıderek 30'un ustunde puan alan tum yarışmacüara altın madalya verümesını kararlaştırır) Bu ustun yeteneklı tam puan almış gençlerı genellıkle, bırın cı sınıf (Prınceton, Harvard, Berkeley gıbı) unıversıteler ve Steklov gıbı araştırma merkezlerının matematik ve fızık bolumlerınde, onlarca yıldır çozulempmış çozum bekleyen çptın OPVIZ açık sorularld (Amerıkalıların "open questıons" dedığı, doğruluklaı ı ve kanıtldnmaları apaçüc olan soru anlamında değü, tam tersıne, henuz kesın ve sağlıkh kanıtlamaları yapüamamış çozume kavuşturulama mış kapatüamamış soru anlamında anlaşümalıdu) uğraşıp çozen saygın bırer büım ınsanma donuşturecek bır eğıtım ve gelecek beklemektedır Sozgelımı Rusya'mn seçkın pek çok büım adamınrn çalıştıgı, Petersburgddkı (Lemrıyrad) Steklov Ardştırınd Merkezı'nde çalışabümek ıçın aranan koşullardan bırısı olımpıyat altın madalyası sahüoı olmaktır Evet dort yapraklı yoncalar kendı baş larına bırakümamalı seçüıp belırlenmelı ve olası bır büım dahıaı ne donuşturulmelıdır Ya bu yeteneklı gençler ıçın9 Onlar ıçınse amaç çoğu kez, tutkun ve yeteneklı oldukları büım dalındd saycjın ve başarüı bırer büım ınsanı olabümektır Onlar ıçın bıı meslekten ote, sıkça soylendığı gıbı, zevk aldıkları bır yaşam bıçımıdır boy lesı bır yol, gıderek Nobel ya da Fıelds odulune ulaşmaktır B azı araştırmacüara gore dıyetlen destekleyıcı olarak, uykuguzluk tedavısınde ve profılaktık olarak yaygın kullanımı olan melalonın maddesırnn eksıklığı, fazla kullanımı ya da kullanımda zamanlamaya üışkın kesın verüerın saptanması gerekıyor Kımüerıne gore melatonin yaşlan mayı yavaşlatıyor ve hatta kanser tedavısıne büe yardımcı olabılecek nıtelıklere sahıp Sleep dergısinde ydyımlanan uç raporda meldtonımn varsayımsal mucızevı elkılen ve meldtom nuı etkıleme bıçımıne üışkın son savlaı anlatümak ta Raporların belb de en onemlı noktası, dıyet yar dımcısı olarak pazarlanan ve hıçbır tıt>fc>ı denetım olmaksızın her gun müyonlarca kışı tarafından kulla nılan bu maddeye üışkın alınması gereken cıddı onlemlerın vurgulanması Melatonın beynın urettığı doğal bu hormon Genelhkle gece uretümesının yanı sıra gun boyu da az mıktarda uıetüır Dolayısıyla uyku deneüeyıcı ış leve sahıp olduguna ınanüıyor Ancak bu üacın lı sans alması ıçın gereken katı deneylerden geçmeden doğal hormon nıtelıgı nedenıyle denetımsız olarak satılan melatonmın kımı ulkelerde buyuk olçude reklamı yapılıyor ve serbestçe satüıyor Massarhusetts Teknolojı Enstıtusu'nden trina V. Zhdanova ve arkadaşlan, bu reklamların, mü yonlarca ınsanı hormon duzeylerını ıhtıyacın çok ustune çıkaracak kadar bu maddeyı tuketmeye cesaretlendırdığını belırtıyorlar Beden saatini olumsuz etkiliyor Bu hormonun fazladan kullanımının bedende üa yonde etkısi olmakta Melatonin, optık sınırlerin beyne doğru yolculuk ettüderı bolgenın hemen ustunde bulunan ve suprakıasmatık çekırdekler (SCN) adı venlen üa bolgeyı etküer SCN gunluk rıtmımızı belırleyen beden saatierı gıbıdır Fazladan alınan melatonin dozu bu saah bozacağı gıbı SCN'nın etkı mekanızmasının da değışmesıne neden olur Bu da gunduz alınan melatonmın yogun bır uyku halıne yol açmasını saglar Raporların tumu de, dogal bır hormonun aşın duzeyde kullanımının guverüı oldugu anlamına gelmedığını vurguluyor Zdanova ve arkadaşlanna gore melatorunın etkılerıne üışkın var olan sınırlı bü gı büe, aşırı kıülanıma üışkın endışelerın dogması ıçın yeterlı lnsarıdd gorulen uremeye üışkın rahatsızlık ldrddn bazüannın, melatonin uıetımmdekı artma darı kaynaklandığı bümmekte Onerüen farmakolo jık dozlar, çok az bır araştırmaya ve kısa surelı bır yan etkıye rastianmamasma dayanıyor Araştırmacılara gore cıddı yan etküerın ortaya çıkması ıçın yılların geçmesı gerekebüır Oregon Sağlık Büımlerı Uruversıtesı Uyku ve Ruhı Bozukluklar Laboratuvarı'ndan Roberte L Sack, 26 yülık bır ıncelemenın ardından büe mela tonının uykuduzenleyıcı etküerının tartışmaya açü< oldugunu belırnyor Pek çok araşürmanın, uykusuzluk sorunu olması çok dogal olan ogrencüer ustunde yapüdığını vurgulamakta Dıger çalışmalar ıse melatonının yanı sıra bırçok üaç kullanan daha yaşlı kışüerle gerçekleştırümış Yararlı etküerının de abartüdıgını belırten Sack ve arkadaşlanna gore dozlar yanlış zamarüarda verüdığınde uyku duzenının daha da bozulmasına yol açabüırler İllınoıs, Chıcago Unıversıtesı Uyku Araştırma Laboratuvan'ndan Wallace B. Mendelton da bu goruşu destekleyerek, uyku sorunu olan kışüerde doğal uyku duzenını ıyüeşürıcı ozellığe sahıp olduguna üışkın çok az ven bulunduğunu belırüyor. Peza Akça Türkiye 24'üncü Bugun, düersenız 1993 Temmuz'unda lstanbıü'da yapılan 7? ulkeden toplam 413 yanşmacının kdtüdığı 34'üncü Uluslararası Matematik Olimpiyatı'ndan (UMO) soz açalım bıraz Gonderüen aday problemlenn duzenlenmesınden, sınavlarm gerçekleştırüışıne ve yuzlerce konuğun ağırlanmasına değm tum aşama ların kıvanç vencı ve ovulesı bır başanyla yaşandığı bu olımpıyatta, kanımca oncelüdı ovgu, ışlerın ağırhklı kısmını başanyla ustlenen, Duzerüeme Komıtesı Yurutme Kurulu'nun dort çalışkan uyesıne sayın O. Çelebi, A. Erkip, S. Koray ve A. Topuzoğln'na gıtmehdır 43ulkeden, 15Nısanl993'edegınqonderüenll8aday problem, daha sonra Ptoblem Seçme Komitesi tarafından 26ya ındırüdı Katüımcı ulkeleruı takım lıderlerımn oluşturduğu jurının son toplantısında ıse 18 ve 19 Temmuz gunlerı gerçekleştırılen (üa aşamab) sınavlarda sorulacak toplam 6 soru bebrlendı 34'uncu UMO'da, yalnızca Çın Halk Cumhunyetı'nden üa yanşmacı, toplam 42 (tam) puana erışme ustun başansını gosterdı, evet 413 ya rışmacı arasında 2 ustun yetenek1 Ulke sıralamasında Çin, 6 alün 215 puanla bırıncı, Federal Almanya (o donemde üa Almanya vardı, büıyorsunuz) 3 altın 198 puanla üoncı ve Bnlgaristan 2 altın 178 puanla uçuncu oldular Rusya dorduncu, ABD yedıncı ve 1 gumuş 2 bronz kazandn Türkiye ıse ttalya'nın ardından 24'uncu oldu Evet, şımdı aruk gerçek bır UMO sorusuyla yuzleşme zamanı geldı1 Istanbul Olımpı yatı'nda bırıncı gun sorulan ve Irlanda tarafindan onerüdığı ıçın İr landa sorusu dıye anüan aşağıdakı cebır sorusuna dückat Ne ya lın ve ne guzel1 Bu guç olmayan soruyla uğraşın, polınom bılgısı yeterlı, çozumu haftaya Irlanda Sorusu: n> 1 doğal sayısı ve p(x) = x n + 5x n1 + 3 polınomu verüsm Derecelerı en a? bır ve tum katsayüarı bırer tam sayı olan ve p(x) = f(x) g(x) gerçekleyen f(x) ve g(x) polı nomlarının asla var olamayacağını kanıüayınız Çozumler ve olımpıyattan başka soruldr haftaya, ıyı çalış malar sevgüı okurlar Kayndk NatureWeb Deprem olasılığı Alman reaktörünü kapattırdı A 572/10 lmanyd'nrn en yuksek ıdarı mahkemesı Koblenz yakırüarrnda Rhıne vadısındekı MulheımKarlıch Nukleer Reaktoru'nun deprem rıskı soz konusu oldugu ıçın kdpatılması kararıru verdı 7 müyar DM'lık tesıs 1980 yıllannın başında kurulmuş ve yalnızca 1986 ve 1988 yüları arasında 13 ay sureyle çalışmışü Mahkeme, deprem rıskrnın ıyıce araştırü madan bu tur bır tesısın yapümasına karşı çıkan protestoculann lehıne karar verdı Tesısı çalıştıran RWE şırketmın karan temyız hakkı bulunmuyor Yıküması ıçın 1 müyar DM'ye gerek ol dugunu belırten RWE, 1975 yılında reaktorun yapümasına ızın veren Rheınland Pfalz eyaletı aleyhıne 9 müyar I)M lü< tazmınat davası açmaya karar verdıler