Katalog

*'«»' 4 ILK SOLUKTAKI MUCIZE Bebek doğum anında ilk soluğunu alır ve o anda sanki mucize gibi 2 olay gerçekleşir. Zümrüt'ten akisler A. M. C. Şengör Bilim ve din: Çin'de Cizvit deneyi Bilimle dinin işbirliği, hiçbir yer ve dönemde 17. yüzyılda Çin 'de Cizvit tarikatının misyonlarında oldugu kadar içten ve verimli olmamıştır. Güney Çin'de Cuangdong eyaletinin o zamanki başkenti Zhaoqing'de 1582 yılında ilk defa küçük bir kılise ile işe başlayan Peder Matteo Ricci (15521610) uzun, yorucu ve tehlikeli uğraşlar sonucu 1601 yılında nihayet MingHaneda'nın 14. imparatoru olan Wanli imparatoruna (15631620) hediyeler sunarak, Pekin'de Cizvit misyonuna kalıcı bir konak sağlayabildi. Daha Zhaoqing'deyken Ricci kültürlerinin eskiliği ve ihtişamıyla mağrur olan Çinlileri batı uygarlığının bilimiyle etkilemeyi kafasına koymuştu. Orada kendilerine türlü güçlükler çıkaran mandarine meşhur kartograf Abraham Ortelius'un (15271598) dünya haritasını gösterdi. Böyle bir haritayı hayatmda ilk defa gören Çinli memur Ricci'ye niçin Merkezi Ülke'nin (Çin'in Çince adı: Zhonghua) dünyanın ortasında olmadığını sordu. Ricci, haritanın bir küre yüzeyinin düzlem üzerindeki projeksiyonu olduğunu anlattı. Çinli bu haritadan bir lane kendisine Çin karakterleh ile yapmasını istedi. Ricci mandarinin ricasını yerine getirdi, ama bu sefer orta meridiyeni Çin'den seçerek Çin'i haritanın ortasına yerleştirdi. Imparatora giden hediyeler arasında dinsel eşya yanında Ortelius'un Theatrum Orbis Terrarum adlı atlası, muhtelif saatler, iki cam Yayilmak İÇİn bİlİIVİ prizma, sekizaynaveçeşitliboyutCİZVİtlerİn k u j , a n a n larda şışeler de vardı. Hediyeler, hele Çin 'de daha önce görülmemiş satrajedİSİ ÜZerİne... atler ve atlas imparatoru pek memnun etmişti. Ricci Pekin'de kendisine verılen mekânda derhal faaliyete başladı: din propagandası ve bilim eğitimi kol kola gidiyordu. Ricci'nin Çin 'de yazdığı 19 kitabın dokuzu matematik, coğıafya ve astronomi üzerineydi. Ricci'den sonra Pekin'e gelen Peder johann Adam Schall von Bell (15911666) hatırı sayılır bir astronom ve matematikçiydi. Çinli yönelkilere Çin'deki Budist ve Müsümun astronomların ytintemlerinin hatalı olduğunu ısbat ederek büyük otorite kazandı, Çin'in Astronomi Bürosunun (chin tien chien) üyeliğine kabul edildi, bir yabananın hayal dahi edemeyeceği büyük nişan ve rütbelerle donattldı. Schall'in halefi Belçikalı Peder Ferdinand Verbiest (16231688) imparatorun otoritesini temsil eden takvimin yanlış hesaplandığını işaret etti ve lakvimin toplatılmasını sağlayarak Çin'de o güne kadar görülmemiş bir otorite kazandı. Qing Hanedanı'ndan aydın Kang Xi imparatorunun (16541722) desteği ile ilk defa modern yöntemlerle Çin'in jeodezisi yapıldı, meşhur Cizvit Atlası yayınlandı (1737). Bütün bu bilimsel faaliyet yanında Hristiyanlık propagandası da yavaş fakat emin adımlarla ilerliyordu. Bizzat Imparator ailesinden dine kazanılanlar vardı. Ancak tam Cizvitler Çin'de zafere ulaşacak iken, yıllardır gizli gizli Papalık ile sürdürülen savaş su üstüne çıktı: Dominikan ve Fransikan misyonerleri Cizvitleri Çinlilerin putperest âdetlerine göz yummak, hattâ bunları Hristiyan tapınımıyla karıştırmaya izin vermek suçuyla, yani küfre hoşgöru ile itham ediyorlardı. Cizvit misyonerleri ise, Çinlilerin kendi atalarına ve Konfuçyüs'e duydukları saygının bir tapınma değil, bir unmadan ibaret olduğunu savunuyorlardı. Aslında Cizvitler de yaptıklarının tam doğru olmadığını biliyorlardı. Bu yüzden dinden çok, bilim yoluyla gönülleri fethe yeltenmişlerdi. Umitleri Hristiyanlığın bilimin arkasından Çin'e sızmasıydı. Ama Papalık, dine akıldan sonra yer veren bu yöntemi tasdik edemezdi. Cizvitler birkaç defa sertçe uyarıldılar. Ama iki yüzyıldır ektikleri hasadı almadan toprağı çevirmeğe Cizvitlerin gönülleri el vermedi. Sonuçta, Cizvit Cemiyeti 1773'de kapatıldı ve yasaklandı. Çin'deki büyük başan vâdeden misyon parca parça oldu ve Hristiyanlık Çin'e bir daha giremedi. Cizvitlerin, her gördüğünü sorgulayan, her doğruyu sahiplenen ve her adımda yeni görüş üreten bilimle, kendi dışındaki doğulara ve yanlışlara bakmadan önceden saptanmış belirli kalıplar içinde kalmak zorunda olan dini harmanlayarak, din ve kültür propagandasında ve eğitiminde kullanma deneyleri, tüm geçmişteki pek çok benzeri gibi, hem savunulan din, hem bilim, hem de uluslararası ilişkiler açısından feci bir trajediyle noktalandı. 568/5 Y eni dogan her 10,000 bebekten biri PDA (Patency of Ductus ArteriosusDuctus atardamarınm açık kalması) olarak bılınen bır dolaşım bozukluğn hastalıgı ıle dunyaya gelıyor, Bu hastalık tedavı edılmez ise olume yol açıyor. ABD'de North Carolina Üniversitesi ögretim üyesi biyolog Beverly Koller ve çalışma arkadaşlan, son yaptıklan bir çalışmarım sonunda PDA'ya yol açan mole külü bularak tedavi yolunu açtılar. Insanlar yaşamlarınm ılk 9 ayını su içinde geçırır; bır başka deyişle amniyotik sıvınm içinde yaşarlar Ancak dünyaya gelır gelmez ınsanoglu bır anda kaıa yaşamına geçış yapmak zorunda kalır. İlk solukla bırlikte bebek artık oksıjenını annesınin kanından degıl, kendı cıgerlen yardı rrııyla alır. Aıiıi kamırıdakı ernbı lyuııuıı kalbıııırı sağ taralınddiı yola çıkan kanm büyük bır kısmı Ductus Arterıosııs adı verılen bir kan damarı ile cıgerleri bypass eder. Oysa bebek dogar doğmaz oksijen ihtiyacını gıdermek için kanının akcigerlere gitmesi gerekır. Dolayısıyla doğum anında Ductus Arterıosus'un kapanması şarttıt. Koller ve ekibi, Ductus Arteriosus'u doğum sırasında kapanmadığı için ölen fareleri inceleyerek hastalıga neym yol açtıgını bulmaya çalıştılar. Bu farelerde EP4 adı verılen bır molekülün eksik oldugıınu saptadılar. FP4, kanda pro.staylarıdınlerdRiı (PGK) yayılatı Kirıyallere yore hareket ederı bir ırıulekul. EP4 eksıkliginde, faıeleı proalaylarıdın duzeyindekı degısikliklerı fark edenıez ve bunurı sorıucunda Ductus Arteriosus kapanmaz. PDA'lı bebeklerde Ductus Arterıosus'un kapanmanıasını gerıetık bozukluklara baglayarı araştııırıacılar, bu soruna buyuk bır olasılıkla EP4 vc PGE genlerındekı bozukluklann yol açügını ılerı sürüyor. Bu bulguların ışıgı altında prostaglandınlerın dogum surecındekı önemi ortaya çıkıyor. Harika iki olay Koller'in çalışması, PGE'lerin dogum sırasında pek çok işlerni yorüendirdigini gösterme si açısından onem taşıyor PG1! duzpyı yuksek oldugıı zaman annede doğum sancıları başlar ve bebnkte Duclu.s AIIHIIUSU.S açılır. Dogumurı sorıa HiniH.sıylo bıılıktf: PGE duzeymde buyuk l)iı duşus, izloıuı ve Ductus yaşam boyu açılmamak uzcrc kapanır. Ductus ıkı aşamalı bır ışlem sonucunda kapanır Bebegın ük solugu ıle bırlikte kanın dakı oksijen duzeyı yukselir. Bu da Dııctus'un ıstern dışı buzulmesini saglaı ve katun akcığerlen by pass etrnesini engelleı. Doğunıddiı bir ya da ıkı yuıı soııru Ductus'un girişı, herhangı biı yaraıım iyileşme surecınde oldugu gıbı taze doku ile kapanır. Reyhan Oksay, Natuıe, 6 Kasırn 1997 Beyin: İki dile yer yok Iki dil konuşulaıı tıvlerde büyüyen çocuklar, her iki dili de aynı rahatlıkla konuşurken, okulda ya da başka nedenlerle ikinci bir dil ögrenmek oldukça zordur. Dil yeteneği, beynin Broca alanı adı verüen alın lobunun bir kesiminden kanaklanır. New York Cornell Üniversitesi Tıp Fakültesı'nden Dr. Joy Hirsch ve arkadaşlan, iki dil örgenerek yetişen bebeklerin Broca alanını, bu üa anadılin paylaştıgını buldular. Beyin her iki dilde de ifade edilen düşünceleri aynı kolaylıkla işliyor. Anadilinden farklı olarak sonraki yıllarda ikinci bir dil öğrenerılerde ise durum farklıdır. Kişı başka bır düı de çok 1yi oranda ogrense bile, her dil, anadilin kullandıgı Bronca alanı kesitinden farklı bir bölumü kullanır. Broca alanı arıadil tarafındarı işgal edilmiş oluyor ve sonradan gelen dile yer kalmıyor. Bu da gerçekten üa anadil konusarı kişinin dilleıi kadaı aınıoni içinde olunmamasına yol açar. (FA)