Katalog

Tıbbi görüntülemenin yarını Dijital görüntüleme, arşivleme sistemleriyle tıp pahalı bir döngünün içine girdi. Oğuz Dicle (*) 000 lı yıllara yaklaşırken ınsan sağlı gırıa ılışkııı gorurıtuleme yontemlen çok buyuk bır gclışım ıçme gırdı Rontgen ışınlarının bulunuşundan bu yana geçen 100 yıh aşkm surede tıpta goruntuleme bılımı kendrnı sureklı aşarak farklı enerjı kaynaklarının yardırnıyla tni>an vu cudunun en bılınmez noktalannı adeta canlı bir otopsi yapaıcasına goruntule meyı ba^aıdı Yaşamı boyunca bu tanı araçlaıından yararlanmamış herhangı bır kışıye rastlamak nerpdeyse olanaksız 2 Tıp dldiunda goıuntunun ışlenmesı taşınması baklanması ve paylaşılması aşamdlarında karşüasüan sorunların ço zumu ıçın son 10 yıl ıçmde onemlı gelış meler yaşandı Bılgısayarların ve dıjıtal bügı kullarumırun yagınlaşması üe paralpl olaıak bu alanda konvansıyonel sıstemlerc alternatıt bır sıstemın gelı^lırılrnebi ıçın onemlı adırrılar alıldı Ba gereksınımlerı kar'?ılaya( dk uygulamalaıın başında PACS (Pıcture archıvıng and communıca tion system) kısaltması üe tarumlanan ve 2000 lı yıllarda goruntuleme bılımırun gelışımı hakkmda onemlı ıpuçlarıru veren yem bır sıstern gelıyor PACS sısterrıırnrı 4 ana unsuru var run ctküedığı radyografık fılm vıdeo alı cısı gıbı algılayıcılar uzerınde oluşur Gorunluyu bır butun olarak oluştur mak yerırıe bnüerce kuçuk dortgenden oluşarı goruntu bııımlerıyle elde etmek goıuntuyu kodlamak dijital goruntule menın esasmı oluşturur Bu nedenle goruntu algılayıcı olarak, her goıuntu bırı mınden sorurnlu detektoıleı devreye so kulmuştur Bu detektorleıden alman uya rılar ortalanaıak dıjıtal bır bılgının ham rnaddesı oluştuı ulur Dıjıtal goruntu almak ıçın rontgen fılmı kullanılmasına gerek yoktuı Gorun tu bılgısayarın bellegınde tutulur ve ısten dıgınde bır monıtoı ya da lazeı kamera aracılıgı ıle tadyogıafı fılmlerıne dokule büır Dogrudan dıjıtal bır goruntu alabümek buyuk bır yatırırrı gcrektırır ve oldukça paha lıdır Arıeak çok yaygırı ola rak konvansıyonel analog gotuntu elde eden sıstem leı kullanüdıgından tumuylc dıjıtal bır duzene geçebıl menın ara basamagı sayıları çevırım sısteınlen de gelış tııılmıştır Bu sıstemler ana log goruntulerı dıjıtal go luntuye donuştururler Dıjıtal radyografı üe elde edılmış goruntuler henuz kusursuz goruntuler degü Bu yolla elde edılen gorun tuletde çozurıurluk duzeyı konvansıyonel goruntulerdekı başarıya ulaşmamıştır Çozunurlugu arttumaya yonelık tum kat küaı yuksek bır malıyet anlamma gelıyor tııen arşivleme ışlemmm çozumlenmesı zorunludur Gunumuzde goruntunun taşınması ve arşıvlenmesınde yaşanan en büyük sorun dıjıtal goruntunun her fiı mada tarklı yazılımlarla ışlenebüıyor ol masıdır Bır başka deyışle her goruntu bırınıı adına kodlanan verı bır goruntu holıne getııüuken kullanılan matematıksel ışlemler ve bu ışlemlerın tanmması farklı hrmalarda farklı formullerı ıle ger çekleşpbılmektedır Ekonomıde rekabet sıstemırnn bır sonucu olarak ortaya çıkan bu çeşıtlüık son yülarda saglanmaya çalı şüan bıı standardızasyonla çozume ka vuşmaya başlamıştır D1COM (dıgıtal ımagmg and communıratıon ın rnedıcıne) adı verılen bır standardızasyon sıste mı üe tum uretıcı firmaların dıjıtal çıktüa ıının okunabüır tarunabılır ve kuüanüabı lıı olması artık soz konusudur DICOM standaıtlan kendı ıçerısınrie gelışmeyı surdurmektedır Ankara'da aleriik u nezıe A Fuat Kalyoncu* Ulkemızdc astmahlan ctkıleyen en onemlı alerjenle ve tozu akarlan ve çeşıtlı polenlerdır Daha once yapılan araştırmalarla sahıl kesımlerındefo ast mahlarda akar alerjısı ıç ve doğu bolgelenne gore ıh mıslı sık olarak bulun du Ulkemude alerjık nezle konusunda ıse aynnülı dokuman yoktur 1995 yıhnda Haccttepe Unıversıtesı nde yem kaydolan 4331 oğrencı arasmda saman nezlesı olarak da bılmpn mevsımsel alerjıknezleye (MAN) %64veyılboyu suren devamh nezleye ıse (YSN) % 1 6 orarunda rastlandı Astmahlann ıse ka baca yanya yahnı sureklı nezlehdır Hacettepc Hastanesı Goğus Hastahklan ABD Erışkın Alerjı Unıtesı'ne son 7 yılda başvuran 145Salerjıknezleh hastanm genel dokumu çıkanldığında, bu konuddh bırçok eksık bılgı saptandı Mevsımsel nezlelılerın alerjısı Nı san ve Eylul arasmda oluyor ve ortalama 3 5 ay suruyor Hastahğm başlama yaşı ortalama 25 cıvannda Hastaknn % 4 4'unde egıama % 15 4 unde çeşıtlı meyve ve sebzelere karsı alerjı ve % 28 7'smde ıse astma bulunuyor Astma ve MAN'sı bırlıkte olan hastalarm yansı sadece bu surede astmahdır Bu durum polen dstıridsı olarak dd bılınır Yılboyu nezlesı olan lann sadece % 41 mde testlerlc alcrjık neden bulundu Yanı YSN lı hastalarda alerjı dışı nezle daha sıktır Hastalığın başlama yaşı ortalama 30 cıvannda Nezleyl olufturan etkenler • 4Görüntünün saklanması Dıjıtal radyografı alanında goruntu saklanmasma üışkrn çok sayıda çozum uretılmış olmasma karşın ıdeal bır sısternırı varhgından henuz soz odemıyoıuz Dıjıtal goruntuler sabıtdısk uzerınde saklanabüdıgı gıbı manyetık bantlar ve optık dıskleı uzeııne kaydedılerek korurıabüır VP ıstenıldıgınde yenıden ulenebılıı kop yalanabılırler PACS sıstemm başarısını etkıleyen bır başka nokta sıstemın hastane ve ulu sal y.ı da uluslararası bılgı agları ıle olan üışkılerdır Dıjıtal goruntulerm once has tanenm bügı agına sonra da ınternet gıbı evrensel aglara sunulması murnkun ola büıyor HIS adı verılen hastane bügı ışlcm sıstemlerı goruntu yanı sııa hasta üe ügılı yazılı ya da sayısal bılgının bırlıkte kul lanımını ongormekte HIS ıçınde hasta tedavı masrafları da ışlenebılmekte Gunumuzde yaşanan sorun, goruntuleme sıstemlerı ıle HIS atasında tam bır ıletışım kurulabılmesıdır Bu noktada hız ve kusursuz bılgı transferı gıbı sorunlar çozum beklemcktedır Sonuç olarak geleceğin tıp uygulamalarında fıhnsı/ bu ladyolojı bolumunun olacagıru ongoımek hıç zor olmasa gerek Celışmeler, evrnde ınternet baglantılı bu bügısayarı olan radyolojı hekımınm hastanede elde edılen herhangı bır goruntuyu anında degerlendırerek rapor edecegı ve raporunun anında bır amelıyathane ortamında monıtorlerden goruntu üe brrhkte okun abıleregı uygulamaların pek yakmda ol dugunu gosterıyor Tedavı olmak pahalı Masraflan azaltmak ıçın kısa surede ışlem ve tedavrnın bıtırümesı zorunlu Bunu başarmak ıçın dıjıtal goruntuleme sıstemlerıne ve bılgı aglarına gerek var bu sıstemlere sahıp olmak ıse oldukça pahalı Bunun adı pahalı bir döngtt. (*) Doç Dr Dokuz Eylul Ura Radyodıagnostık Ana Bıl'm Dalı MAN YSN 2Görüntünün ekrana getirilmesi: Tıpta goıuntu elde Ptmenm yanı sııa goruntunun degışık kaderrıelerde kul lanıcıya takdımı de onem taşır Goruntu çekım mekânında oluşturulduktan sonra once degerlerıdırıoı radyolojı uzmanma daha sonra ügılı klınısyene ve sonunda da hditdrun kendısırie sunulmak dunımun dadır Goruntunun sunumu dıjıtal ortam larda monıtorler aracılıgı ıle gerçekleşır Bu monıtorlen kullanım amacına gore tarklı ço/unuılulukteolmalıdu Gunumuz de radyologların degerlendırmeye yone lık kullanımları ıçın 2048 x 2048 goruntu bu ımınden oluşan monıtorler gelıştırıldı Hayvan KUf mantan 1Görüntünün eldesi Alışılmış goruntuleme sıstemlerı bır radyoqıafı ya da smema fılmı ornegınde oldugu gıbı anolog bır bılgı şeklınde elde edılırler Sıze aıt bır akcığer grafısı çe hldıgınde tetkıkm yapıldıgı anda cıhazın teknık kapasıtesı seçılmış tetkık paramet relerı kullanılan füme aıt faktorler ve ban yo şartları gıbı bıı dızı etkenın kontrolu al tında sabıt bır goruntuye ulaşüır Nokta cıklann dızılımı olarak tanımlanan her goruntu aıacında oldugu gıbı bu tur goruntulcıde de objenın goruntudekı ızduşumu bir bütün olarak deger taşır ve nokta cıklann tek tek ışlemderı geçırılebümesı ne olanak yoktuı Analog goruntuler has tadan geçen x ışını vb cnerjı kaynaklan 568/18 3Görüntünün dağıtımı Goruntunun dıjıtal hale donuştuıul mesmde en onemlı etkenın goruntu naklı paylaşımı ve arşivleme geıeksınımleıı ol dugunu belırtmıştık Bu aşamada ozellık le haslane ışletmcsınde verımm yukseltıl rnesı olaganustu hacım ve ışguru gerek olup hastalann % 3 6'sında egzama ve % 56 6'sında astma var Yanı bu tıp nezle mevsımsel olanla S yıl daha geç başhyor ve astma ıle olan bırlıktelığı ıse ıh mısh daha sık bulunuyor Burada en onemlı alerjık neden "evtozu akarlan"dır Bazı antıbıyotık ve agn kesıcı üaç alerjılen, bu gmp hastalarda daha sık goruluyor Hamamboceğı, kuf mantarlan veya kedıkopek gıbı ev hayvanlanna karşı alerjı ıse daha azdır Muhtemelen ıkhm ozellıklen, harumlanmızm tıtızhğı ve ev ıçmde hayvan besleme ahşkanhğmın henuz çok yaygın olmaması olumlu faktorlerdır Ancak sosyal yaşamımız hızla değışıyor ve evde hayvan besleme oranı her geçen gun artıyor Ankarada beş yıl once yaklaşık % 8 olan bu oran, gunumuzde % 20'lenn uzerme çıktı Alerjık nezle ve astmayı ethleyen alerjı dışı en onemlı neden ıse, sigaradır * Doç Dr Hacettepe Tıp Fak