Katalog

Doğumu anne değil, bebek belirliyor Anneye ise sadece bebeğin emirlerine uymak kalıyor. Bebek, anne karnmdaki beslenmesi yetersizleşmeye başlayınca huzursuzlaşıyor ve dışarı çıkışı başlatıyor. S on yapılan araştırmakr doğum zarnanını annerun doğıl letusun bplırlpdığmı ortaya çıkarttı Bu du rumda anneye yalnızra doğmarnış bebeğının prnırlprıne uymak kalıyor Avustr üya da Adelaıde Unı versıtesı nden fızyolog Caroline McMillen yonetırnın de bu aıaştııma ekobı sanal bır dıktatore bpnzettıkleıı fetusu anne kammdakı beleş yaşamı terketmeye ıten koşullan ınceledıler Ietusun dışarı çıkma saatmı hıçbır zaman ^akın sa kın oturup bpkİPimPdığmı bphrtpn MrMılİpn harnılelığın soıı bırkaç haftasırıda letusun gıderek hu/ursu/ ve sabır sı/ bu evıeye gırdığırıı ve anrıpnırı t>ağladığı besırı ve ot sıjen mıkiarının yetersızlığınden duyduğu hoşnutsuzlu<pı, rahuııden bııan once çıkıp kuıtulma çabalaııyl ı ıfa de ettıgmı ooyluyoı i\uıde bulunduğu memnunıyetsızlık gıdoıck doruk noktasına ulaşmra bebeğın beynı bır çpşıt hotmon = ılgılamaya bışlıyor Plasentayı haıpkete • geçıren bu hormon dogumla sonuçlanarak olaylar zın < ırını başlatıyor MrMıllen doğumu dışarı ^ıkrna aızu suyla yaınp tutuşan fetusun nıhaı eylemı olarak yoıumlu yor : ta once doğmamış koyurıun hıpolalamusıı ı>ıııbır (^alış ma temposu ıçıne gırer Bu yolla uyarılan hıpofı/ bezı adrenokortıkotrop hormonu veya ACTH balgılamaya başlar Bu hormon kan yoluyla fetusun bobrekustu bez lerıne ulaşarak hıdrokortızon uretımını tetıkler Bu aşa mada hıdrokortızon kan yoluyla annenın denetımındekj bolgelere yanı plasentaya sızar Plasenta da ostıojen uıeten enzımİPiı haıekete ge çııır ve ostrojenler dal^ıa sonra larume ula şarak doğuma yol açarı ıstemdışı kasüma ları başlatır Koyunlarda ızlenen bu suıe rın ınsanhrda da aynı çekılde ışleyıp ışle rnedığı kesın olarak bıhnmıyor anrak bu ıkı sıstern bııka^ Kif uk f irklılık dısında te melde bırleşıyor Hipotalamusu ne tetikliyor? Bu aıad ı '/jk onerrılı bır soru hala yanıt beklıyor lnsan letusurıda hıpotala musu haıekete geçuen nedıı' Bu konuda bırbııı ıle çelışen pek çok tez oıtaya atılı yor Bazı bılım adamlan doğmamış bebe ğın hıpotalamusunun olgunlaşmasıyla do ğumun başladığını ılerı surpılen Corrıell Unıversıtesı nden fızyolog Peter Nathanielsz başta olmak uzeıe bazı bılım adımlaıı da bu aşamada bırden fazla et menm devreye gırdıgını ıddıa edıyor Nat hanıelS7 P gore doğumu ikrığerlprm kalbm hıpotalamusıın bobrpkustu be/le rırıırı olgunl ısrrıası telıklıyor Sayıları a/ olrnakla bırlıktc bazı bılım adamldiı doğum zamanuun hala aıuıerun kontrolunda olduğu konusunda ısraılılar Bunlaı ı goıe plasentanın hormonlan fetu sun hıpotaJamusunu harekete geçırıyor Oysa doğumun kesınlıkJp bebeğm kontro lurıda başladığını soyleyen M Mıllerı fetusun glukoz aç < lığı ve dığeı metabolık geıeksınuııltıınuı bu oureçte et kılı olduğunu belırtıyor ve koyunlarda doğumu başlatan etmenın de stres olduğunu savunuyoı Reyhan Oksay Kaynak New Snentıst 10 O< ak 1908 Bilgi kaynakları Bugun doğum zamanı uzerıne elde edılen bılgıleı ınsanlaıdakı vc koyunlardakı anormal doğum vakaları c nın ınrelcnmcsı onur u elde Pdıldı 19J1 yılında lngılı dogum ıızm ını Percy Malpas beyınlerının bır bolıımu geh'jmpmiîj olaıak doğan bebeklerın norrnal bebekleıe orarıli bırWı<, halta daha geç doğduğunu saptddı Mal pas bu bulgurıun ı9ığında doğumu başlatan olaylar zm cıımı amıcıun ıçındt, bulunduğu koşullann degıl noı mal bır fctu&un gehşmış beynının başlattığıru ortaya çı kartmış oldu Aynı şekıldp 19S0 h yıllarda Idahoda bır go7iı o?urlu olarak doğan koyunları ınceleyen bılım adarnları bu koyurılaıı sakat bırakan etrnenın yedıklen bu çeşıt zehıılı Idhdiıa olduqu.nu keşfettı Gomıt ozuılu koyunla ıın noı mal koyunlara oıanla anne karnında daha uzun suıe kaldıkları ve normal zamarunda doğan koyunlara oıanla daha ırı olduklan goruldu 1 skıden rahmın belırlı bır genışleme kapasıtesı olduğuna ve bu kapasıterun ust smırına gelındığmde do ğum saııc ılaıının başladığına manılırdı Ancak tek gozlu koyun orneğı bu ınancı çuruttu Idaho lu bılım adamlan rahınıdekı ycı darlığının doğum ıçın geıekçe oluştuıma dığını soyluyor Bpyınlerının bır kısmı gelışmenuş bebpkler ıle tek gozlu koyunların geç doğurndan başka bır dığer ortak ozellıkJerının daha olduğu saptandı Norrrıal yetı<?kınleı de ve yenı doğan hayvanlaıda beynın alt kısmuıdakı hı potalamus bolgesınde bu grup noron vucudun endok rırı sibtemmm salgıladığı hormonlaıı dcnetım altında tu tar Sakdt doğan bebekJerde ve koyunlaıdd ıse beyın ıle hormon salgısı arasmdakı bağlantımn kesık olduğu anla şıldı Bu ıkısı ansındakı ıletışım kopukluğunun geç do ğumların en onerrılı netienı olduğu duşunuluyor Bu vaısayunlar nıhayet 1960 yüuıda kesm kanıta kavuştu Aucland Ulusal Kadın ve Doğum Hastane sı nden fızyoloq Mont Ldggins, doğmamış bır koyun fetusu uzprınde yaptığı amelıyatın doğumu gp( ıktırdığı nı keşfettı Amelıyat srrasmda ya hıpofız bezıne ya da bobrekustu be/lerınp zarar vprmış olabıleceğını duşu 568/4 nen Lıggms sonuçta doğumu sezaryprıle gerçpkleştırdı Koyunlarda doğum Butun bu orneklerın ışığında doğum zamanuun fe tusun kontıolunda olduğu anlaşıldı Koyunlaıda bu suıeç şoyle ışleı Noı mal doğum zamdnından ıkı ya da uç haf DOĞUMU ETKILEYEN STRES Ml? Bır maraton koşucusunun bıtır me çızgısıne yaklaşması gıbı, fetus do ğuma yaklaştıkça metabolık strese gı rer 1980 yılında McMillen ın çalışma arkadaşlanndan leva Ozolım doktora tezınde, beyın ıle hormonlar arasmdakı bağlantıyı ınceledı Hıdrokortızon duzeyı, gerek ınsanda gerekse koyun da, fızıksel ve ruhsal stres ıle yukselır Hıdrokortızonun gorevı yağ ve amıno asıtlerı serbest bırakarak stresle muca deleyı kolaylaştırmaktır Hıdrokortızon, aynı zamanda, hormonlann aşırı yukselmesını engel ler Kanda belırlı bır duzeye ulaşan hıdrokortızon, htpotalamus ve hıpofız bezının musluklannı kapar Ancak doğmamış kuzular bu konuda bır ıs tısna oluşturur Hamılelık donemının son haftalarında, fetusun hıdrokortızon duzeyı yukselmeye devam ederek stres altındakı yetışkın bır koyundakı duzeye ulaşır Bu tuhaf fenomen soyle acıklanabılır Hıdrokortızon bılınmeyen bır nedenle geçıcı olarak hıpotalamus ve hıpofız bezlerı uzerındekı kontrolunu yıtırmektedır Koyun fetusuna normal duzeyın uzerınde hıdrokortızon en/ek te eden Ozolıns, hıpofız bezının ACTH salgısını kıstığını gordu Ozolıns, hıdrokortızon mıktarınm yukseklığıne I karsın, hıpofız bezının ACTH uretmesını sağlayan daha kuvvetlı başka bır unsurun devrede olduğunu ortaya koydu Bu unsurun peşıne duşen McMillen ve Ozolıns Kalıfornıya Unıversıtesı'nden fızyolog Mary Dallman ın çalışmalarında aradıkları yanı tı buldular Dallman, stres altındakı farelerın tepkılen uzerınde çalışıyordu Dallman'ın bulgulannın ışığında, ha mılelığın son donemını yaşayan kuzularla stres altındakı farelerın ortak noktaları olduğu ortaya <,ıktı Ikısının de bobrekustu bezlerı normalden bu yuktu ve yuksek hıdrokortızon duzeyı ne karşın ACTH duzeyı de yuksektı Bu sonuç McMillen'ı tatmın etmeye yettı Koyun fetusunun kronık stres altında olduğu doğrultusundakı ıddıalarına destek bulan McMillen, doğumu başlatan etmenın de stres ol duğunu savundu Stresın doğumu tetıkledığı var sayımının başka endıkasyonları da bulunuyor Orneğın, yeterlı besın alamayan hamıle koyunların erken doğum yapması, Hınllı kadınlarda hamı lelık donemının kısa surmesı ve streslı ortamlarda çalışan kadınların erken doğurması bu tezı desteklıyor