Katalog

Bilimde 3. dünya ülkeleri arasında Türkiye nerede? Mustafa Ilhan* ılımsel yayınlann degerlendırümesınde nıcebksel vc nıtelıksel parametreler kullanılır Yayın sayısı gı bı nıcelıksel parametrelerın kullanüması ıle elde edılen sonuçlara gore yatay ve dıkey kıyaslamalar yapüa bıhr Ornegın, 19901994 donemındekı yayın sayısma gorp Turkıye ıle dıger ulkeler kıyaslanabüdıgı gıbı bu donemle Turkıye'rım 1985 1989 donemrndekı performdnsı da karşüaşuıüabüır. Aynı donem ıçensınde atıf (sıtasyon) sayısı veya ımpakt faktoru gıbı nıtelıksel parametrelerle ulkelcr karşüaştırılabılırler Nıtelıksel parametrelerın da ha çok atıfa dayanan parametreler olması ve bır yayına atıf gelışının devamlılık gostermesı nederuyle ardışık ıkı zaman suresı ıçındekı performansı bu parametreler ıle kıyaslamak her zaman doğnı olmayabüır Bılımsel bır toplulugun performansmı dpgerlendırmede kullanılan nıtelıksel parametreler, nıcehksel parametrelerden daha onemlıdırler Nıtelıksel parametreleı kullanılarak yapüanlara gore daha zor, ddha masraflı ve daha uzun sure alan çalışmalar oldugundan boyle çalış malara sık rastlanmıyor Son zamanlarda ıçensınde Turkı ye hakkında bılgılerın de yer aldıgı Avustralya'da Osareh ve VVılslon tarfmdan nılelıksel parametreler kullanılarak yapılan bır çalışmdnın sonuçları Scıentometncs dergısınde yayımlandı Osareh ve VVılson'un Uçuncu Dunya Ulkelen'nı (UDU) kapsayan bu çalışmasında SCI ve SSCI verılerm den yararlanüarak 19851989 donemındekı yayınlara 1985 1993 donemındp verılen dtıflar ıncelendı Kullanılan parametre atıf veren dokuman sayısıdır 1985 1993 donemınde en az 20 dokumandan atıf alan 42 UDU çalışma kapsamına alındı 1SI (Instıtude for Scıontılıc lntoımatıon) tarafından kuUanüdn 128 bılımsel alan aşağıdakı yedı ko nu kdtegorısınde toplanmış ve atıf veren kayndklann bu kategorüeıe dağüımı şoyle 1 Tıp ve Bıyokımya (%57 6) 2 Fızık ve Muhendıslık (%18 4) 3Kımya(%ll 4) 4 Tarım Büımlerı (%6 6) 5 Ynr Bılımlerı (%3 7) 6 Mdlenıatık ve Bügısayar Büımlerı (%1 6) 2 Sosyal ve Davranış Büımlerı (%0 8) 42 UDU yayınlarına 1985 1993 donemınde 15 771 kayndktan atıf geldı Atıl veren kayndklann %40'ı ABD'ne, %80'ı ıse katkı sırasına gore ABD, Ingütere, Brezüya, Ar jantm, FVansa Almanya, Jdponya, Meksıka, Kanada, Gu ney Kore ve Şılı'den oluşnn 11 ulkeye aıtür \b UDUnın verdıgı atıtların çıktıgı kaynaklann hepsı kendı ulkelerınde çıkarı ydyınlaıdır (100% country self cıters) UDU ydyınlarma tıp alanında dtıt veren kdyndklaım çogu, bu ulkelenn agulüdı sorunu enfeksıyon hastalık laıı oldugundan enfeksıyon üe ılgılı dergılerde (Lancet, Trans Roy Soc Trop Med 1 lyg , J Infect Dıs gıbı) yayın lanan dokumanlardır B rada, Fızık ve muhendıslıkte 46 atıf üe 9 sırada, kımyada 80 atıf ıle 8 sırada, yer büımlerınde 19 atıf üe 7 sırada, sosyal ve davranış büımlerınde 2 atıf ıle 9 sırada yer alıyor Çalışmaya gore 42 UDU ıçınde fızık ve muhendıslık te 15 , kımyada 15, tarım büımlerınde 12, yer büımlerınde 24, matematık ve bılgısayar büımlerınde 32 sosyal ve davranış büımlerınde 30 ulkenın yayınlanna hıç atıf yapılmadı Her konu kategorısınde atıf alan yalnız 6 ulke vardır ve bıınlardan bırısı de Turkıye'dır ÇaUşmada konu kategorüerınde ük beş sıraya gıren ulkelerın venleıı daha detaylı ıncelendı (nufus ve gayrı safı mıllı hasüa vd ıle ıhşküerı gıbı), Turkıye bır konu ka tegorısınde ük beş arasına gıreırıpdıgı ıçın ulkemız hak kında daha detaylı bılgı verılrnedı Ancak dort konu kate gorısınde Turkıye' nın beklenen degen aştıgı belırtüıyor Ulkemızın aldıgı atıfın 7 kategorıdekı dagılımı ıncelendıgınde kımya alanındakı atıflarm agırhgının %25 8 ol duğu gorulur Bu oran bızım onumuzde yer alan ulkeler ıçensınde Guney Kore (%39 6) ve Mısır (%34 2) dışmda kalan ulkelerınkınden yuksektır Turkıye'nın beklpnpn değerı aştıgı konu kategorilennden bırısı kımyadır Goruluyor kd ulkemızde kımya alanındakı çalışmalar atıf getınsı balamından agırlıklı çalışmalardır Araştırma sonuçlarında dıkkatı çeken bır ozelük, tum ulkeler ıçın %57 6 olan tıp alanındakı çalışmalann atıf agırhgı genelde UDU'nın saglık sorunlan üe üışkılı gıbı gorunuyor Ornegın, Kenya'nın altığı atıflann tıp alanındakı agırlıgı %86 4 ücen, bu oran Guney Korp ıçın %31 8, Turkıye ıçın ıse %41 6'dır Kaynak: Osareh, F Wılson C S Thırd VVorld Countrıes (TWC) rosearch publıcatıons by dıscıplınes A countıy by country cıtatıon analysıs Scıentometncs, 39, 253266, 1997 * Prof Dr, (TUBA Uyesı Hacettepe Unıv Tıp Fak Farmakolojı Anabılım Dalı) Batı ve Önyargı Türkiyeye 310 atıf Tutkıye adresh yayınlard 310 kaynaktan atıf yapüdı BudegeıleulkemızUDU arasında 10 sııadayer aldı Tur kıye'nın onunde olan dokuz ulke ve bunların yayınlarına atıf veren kaynak sayıları sırası üe şoyle Brezüya (3321) Meksıka (2441), Arjantın (1544), Şılı (1287) Guney Kore (1269), Kenya (1105), Suudı Arabıstan (574), Mısır (4b5), Venezuelld (360) Coıuldugu gıbı ılk dort sırayı Ldtm Amerıka ulkelcn alıyoı Turhyo Tıp ve Bıyokımya dldnıruid 129 atıf ıle 16 sı 571/16 hemen hemen hıç ılgı gosterüme"Yoksulluk ıçmdeh ulkeler us tun nıtehklı bılımsel araştırmapeşınde dıgı anlaşüıyor Araştırmayı gerçekleştıren koşacaklarına, daha farklı şcylerle ü Arızorıa Unıveısıtesı Tıp Fakultesı güensmler Bu ulkelerde bılımden soz uyelerınden Timothy Fagan, ana etmek abes olur" dılı Ingüızce olmayan ulkelerın çalışBu sozcukler 1995 yılında kerımalarına şımdüerdp daha sık yer vedısıne yoksul ulkelerp bılımsel derrılmekle bırlıkte, dil farkhlığı, gılerde neden yer verılmedıgı soru haksız önyargılar ve tıp alanındalan "The NPW Engfond Jnurnal ofMe kı kımı konuldiın Batılı okurları ügı dıcme' dprgısının genel yaymyonet lendırmedıgı kamsıyla bu ulkelenn menı Jerozne Kassirer'ın goıuşle şırrıdı büe seslerını yeterınce duyurını yan.sıtıyoı Cunumuzdp sozu rdmadıkldrmı belırtıyor edılen dergıdo yayınlanan yazıların yalnızcd yüzde ikisi Uçuncu Durıya ulkelerınden gelıyor Uluslararası dergi Daha yoksul ya da ana dılı Irı niteliği gılızce olmayan ulkelenn bılım The Natıonal Medıcal Journal adamları bu tur ıstatıstıkletııı yoksul of Indıa" dergısının eskı genel yayın ulkelere karşı seıgılenen olumsuz tuturrıu açıkça goz Üçüncü Dünya ülkelerinin araştırler onune serdıgım üerı su Gelışmekte olan ulkelenn ruyorlar Geçen tiylul malarına önde gelen bilim dergilerin büım adamları çalışmdldrı Prag'da gerçekleştırüen ve de fazla yer verilmediğinden, gözden nı kendı ulkelennın yaygın dunyanm onde gelen tıp organlarına sunabılıyorlar dergüerınden yuzlercp yakaçan önemli konular var. Ne var kı, dunyanın heı yazann bır araya gpldıgı lop nından draştıtmacılaıın kendı alanlanndakı en son yenüıkle lantı da bu tur kaygüaıın yersız ol yonetmenı Samiran Nundy, "Yalrı ıncelemek ve alıntı yapmak ama madığıru bır kez daha kanıtlıyor nızca kendı ulkelermm araştırmalarınyla başvuıdukları seçkm büım ya 'The New England Joumal of Medına yeı veren dergılerın uluslaıarası yınlarını ıçeren verıtabanlarında bu cıne", "Jouınal of the Amencan Medergı nıtehgını taşımaldrı nasü duşu deıgüerm çok azına yer verılıyor ) dıcal Assocıatıon", Arrhıvps of In nulebılır'' dıyor Gelışmış ulkeleı ternal Medıcme" ve "Annals of Inter Dunyanın en tanınrnış verıtaden çok sayıda yazaı da Nundy nın nal Medıcıne' gıbı Amenka' nın bellı banlarından sayılan Medline ve bu goruşune katılıyoı 'Brıtısh Medı başlı tıp dergılermde 20 yıldu yaScience Citation Index lıslekıııı cal Journdl deıgısı yazarlarmdan yımnlanan araştırmalar yenıden goz de yaklaşık 3000 dergıde yayınüa Richard Saith ıse Pragdakı konfe den gpçırıldıgınde, bu dergılerde nan rnakalelere yer veıüıyor bu sayı ransta, '30 faıklı yazıışlcn kurulunun yayımlanrrid olasüıQınırı on yuksek bır uyesı olarak, benı en çok sıkıntıya tum dunyada yayımlanan deıgılenn oldugu ydzılaı ın ABD kaynaklı yaduşuren şcy, Avrupa da gprçeklpştın ydlıuzcd yirmide birini oluşturu yot zılaı okiıı^u quzf çaıpıyoı Bu yazı hn bu buluşun on yıl sonra ABD de ları aıid dılı IııgılıZLe olan otekı ulkpLısteye alınan yazıkınn ISP yalyvnıdcn bulunması Amerıkdh dergı leıın yazüan ızlıyor Ann dılı lngılı/cv yazarlarma başka ulkelenn buluşlaımı nızca % 2 sı gelışmekte olan ulkelerolmayan ulkoleıo dahd az yeı ver den gelıyor Bu oıan u/mdrıldrın da yahndan ızlemeyı ve bu buluşlaıa ge ılırken uçuncu durıya ıılkelenrıe ıso Devamı 21. sayfada roken \ayqıyı gosteımcyı bırbıçımde oğretmck gerekıyor," dıyordu Amenkan kokenlı yaym organlannda gozlenen dar goruşlu ve onyargılı tutum Amerıkan Gastroenterolojı Dernegı tarafından gerçekleş tırılen bır başka araştırma sonuçla rında da kendısını bellı edıyor Kendı yayın organı "Gastroenterolojı" dergısınde 1995 ve 1996 yılında yayımlanan yazüan yenıden go/den geçıren dernek yayın kapsamına alınan ABD kokenlı yazüann başka ulkplerın yazıldrına oıanla % 12 daha fazld oldugurıa tanık oldu Araştırmaya onculuk eden Anne Link, onyargüı davranma egılımının dslında çok daha cıddı boyutlarda okiugunu belırtıyor Dernek, Uçuncu Dunya ulkelerınden gelen yazüarın kaçta kdçı nın kabul edıldıgı yolunda bu hesaplamaya gıtmemekle bırlıkte, bu ora nın çok duşuk olduguna manıyor