Katalog

Mimarlık nasıl oluş Insanoğlu'nun çevresini düzenleme etkinliği, 1.8 milyon yıl öncesine kadar gidiyor. İnsanlarm yapı etkinlikleri, yaşadıkları toplumun ortak duyuş ve sezişlerini, bilgi ve düşünce birikimini, inanç ve kaygılarını yansıtıyor. Ustun Alsaç (*) vıenın başka bır yerınden dunyamıza akıllı yaratıklar gelse, buyuk bır olasılıkla ırısanları yapı kuran bır canlı olardk nıtolondırrrlordı Oyle ya, yapılarm ıçınde yaşıyoruz, çevremızde hep onlar var, hcm ıçlen ılo hcm djşları ıİG bızı kamı zaman dolaylı çogu kez âe dogrudan etküıyor Bır yapıyla ılışkısı olmayan çok az ınsan etkınııgı var Yapılarımız buyuk bır çeşıtlılık gosterıyor, tek katlı evleıden gokdelenlere az sayıda ın san banndnan kulubeleıden bınlerce kı şının toplandbüeceğı buyuk salonlara, al çakgonullu bez çadırlardan en ılerı teknolojı urunu yapı gereçlerını kullanan yapılara kadar çok çeşıflı tur sayrnak olası Bunlarda kulldrırridk uzere yapı yereçleı ı gelıştırmışız onldrı bır drada, yapıları da ayaktd tutacak yapım yontemlen, taşıyıcı dızgeler bulmuşuz^Her yapının kcndıne ozgu bır bıçımı, bır ışlevı oluyor Hatta ya pı yapmayı bır sanatsal etlanlık olarak goruyoruz, ona mimarlık adını vermışız Pekı de, bu nasıl başlamış, bugunku duzeyıne nasıl gelmış, kokenınde ne tuı bu durtu gereksınım var? E benzorlıklerıne degrnmıştık Anlaşılıyor kı koıunmak, bır barınak sahıbı olmak gıbı qoreksınımler ınsanları da yapılar kurmaya yoneltmış Insanın kendısını çevre koşullarından, duşmanlardan koruyacak dogaJ savunrrıa aıaçları, yaru kalın kurklerı, tuylerı, kabukları, dıkenlerı dışlerı, tıı rıakları yok 0 da çevresıru duzen leyorek kendısı ıçın daha uygun yaşama koşulları saglamaya çalışmış Başka bır deyışle yapay fızıksel çevreler kurmuş llk yapım etkmuklerının bu dogrultuda oldugu anlaşılıyor İnsanlarm ilk yapı etkinlikleri v " Bu oncokı yazımızda (Cumhurıyet Büım Teknık, sayı 566) hayvan yapıların dan soz Ptımış bunların ınsan yapılarıyla Insanın yeryuzundeki macerasını oldukça eskı çaglaıa kaddr ızlemek olası llk uı.sanlaıın mağaralardd otuıduklannı duşunuyoı uz ama bu tur geçıcı barmak laı çok sınırlı topluluklar ıçın soz konusu olmuş olmalı bunun çok da ıı/un surmpmış oldugu anlaşılıyor Insan (.pvınsını duzenlemeye oldukça erken bır donem de bdşlamış Toplu yaşayaıı bır canlı ol dugu ıçın de bu tur ctkınlıklorı daha ko lay qeıçekleştıımış Kazıbılım bulgııları bunların 1 8 milyon yıl oncesme kadar gıttıgını gosterıyor llk yapı Ptkınlıklprmp ılışkın bılgılprımızoldukçasınıılı yalnı/ca bunların oldukça kaba çevre duzenlemelerı du/eyınde olduklaıına ılışkın kımı ıpuçlaıı vaı Daha sornut omekleı daha yakuı zamanlardan kalma Guney tran sa'da Nıcc kcntı yakınlarmdakı Terra Amata'da bulunan bır kamp yerı ka/ıbı lımsel en eskı ornek, gunumuzden 300 bin yıl kadar once yapılmış oldugu du şurıuluyor Terra Amata bırı 21 oteh de 11 ku lubedon oluşan bır yeıleşme Oval planlı kulubolcrın çcvrosınde yere yan yana yaklaşık 3 cm çapmda ahşap çubuklar dıkılerek dış duvarlar oluşturulmuş Bu çubuklar ıçe dogru egrılerek kuluberun ortasındakı dıkmelere yaslanıyorlaı Dıkmeler ı bubıı me bdQldyan bır kırışın olup oünadıgı ıse büınnııyoı Duvarlaı dıştan dıplerıne yerleştu"üen taşlarla desteklen nıışler Kulubelerm ıçınde ocaklar var Kazıbılımcıler bu yapılarm her yıl burayd gelen goçebeavcı kabıleler tarafınddn onarılıp yenıleştırılerek kullanıldığını du şunuyorlar Yukardan aşağı: 1. Rusya'da Pufkari ve Meflriç'de bulunan mamut kemikleriyle yapılm kulübeler ile Siblrya'da bulunan kemik ve postlardan yapılmif kulübe. yanmıyorlar dogal olarak daha yakın donemlere ılışkın bulgıılaı dalıa sık Rusya'da 1O 20 bın ıle 8 bın arasındd yapıldı ğı duşunulen evleı bulunmuş Bunlar mamut kemikleri ıle yapılmışlar ustleıı hayvan postlarıyla kaplıymış Evler enı 5 boyu 8 m olan oval bır plana oturuyorlar Çekoslovakya rıın Moravya bolgesındekı Dolni Vestonice evleı ı de aşağı yukarı aynı çagdan kalrrid, oıada da yapı gerecı olaidk nidmut kemıkleıı kullanılmış Ev leım oıtdsmdakı ocaklar ıse çevreden topldnmış kıreç taşlarıyla yapılmış \ skı Yugoslavya sınırları ıçındekı Lepenski Vir yerleşmesmde bulunan evler de bıra7 Terra Amata'dakı kulubelere benzı yorlaı Ydlnız onlarırı duvarlaıını oluştura ahşap çubukldi ıkı bdşldkı dydkldr tdiafıı dan taşuıan bır kırışc yaslanıyorlar Bu y^ pıların IO 8 bın ıle 5 bm yılları arasınd yapılrnış oldugu sanılıyoı Kımı bulguln bu yapıları uzunlamasına bolerı ara dı varlaıın olabılecegını duşunduruyoı Başka yerlerdeki yapılar Ydpı etkinlikleri Avrupa ıle sınır degıl başka yeılerdede var hatta bunla çok daha ılerı duzeydeleı Avrupa'da bı lunmuş olanlann daha çok bılınmesı (v onemlenylp ozpllıklprmın abartılması onların daha ıyı ıncplenmış olrnasında kayridkldnıyoı Oınegm Doğii Akdenı havzasında, Mezc potamya'da, Mı sır'da IO 9 bın ıle bın arasında yerle şık yaşama geçıldıf bılınıyor îsraıl'det Hulen Golu yakınırı da yer alan Aiı Mallaha adlı yeı loşmede bulunaı ellı kadar yapıd gereç olarak taş kul lanılmış bunlar kun olarak, yanıaraların da onları baglaya cak harç olmaddi orulmuşler. Ur dun'un guneyınde d < Lepenskl Vır kulübesl 571/12 Butun ornekler bu kadoı eskıye da Buzdan yapılmif blr Esfclmo Iglusu