Katalog

Bitki resmi çizen kaplumbağa Bitkilerin de dilleri var. Hatta bitkilerle kaplumbağları bir araya getirip konuşturabilirsiniz bile... Ergun Akleman(*) itkilerin dıllerı olur mu demeyın Bıtküerın gramerlerını duzelten bır Şiar Yalçın lan ya da bır Hakkı Devrimlerı var mı bılmıyorum ama, bıtkı dıllerı olduğu gıbı, bıtia dülerınm son dercce ıyı tarumlanmış bır gramerı bıle var "Acaba ıkı maydonoz konuşurken bır uçuncu maydonozun onlann konuş masırıd maydonoz olmasına maydonozcada ne denır'", "Acaba bır suru hıyar aynı anda konuşursa çıkan gurultuye hıyarcada ne ad verüır9' gıbı sorular hemen akhnıza gelmış olabılır Ne yazık kı bahsetoğım bıtkı dıllerının konuşmakla bır ılgısı yok Bu bıtkı dıllerı sadece bıtkı resımlerı çızmekte, bıtküerın şekülerını modellemekte kullanılıyor Lındemayer Sıstemlerı ya da kısaca Lsıstemlerı dıye bılınen bıtkı dıllerı Unı versıty Utrech'dekı Teorık Bıyolojı Gru bu'nun yonebcısı Aristide Lindemayer tarafından 1974'te ortaya atüdı Kanada'dakı Unıversıty of Regına Bügısayar grafık bolumunun yonetıcısı Przemyslaw PruBİnkiewicz Lsıstemlerı gelıştı rıp bügısayar grafığıne uyguladı Ozellık le Prusınkıevvıcz'ın katkılan sonucunda Lsıstemlen bıtkıler gıbı zaman ıçmde değısen organık cısımlerm şelallerıru modellemek ıçın kullanılan en onemlı matematık araçlardan bırı oldular Bıtkı dıllerı ya da L sıstemlerını an ldtmadan once goruntu bıhmlermdekı başka bır ügmç fıkırden, kaplumbağa geornetrısınden bahsetmem gerekıyor "Bıth dıllerınden sonra başımıza bır de kaplumbağalann geornetrısı mı çıktı? Bı raz sonra karşımıza bır de aslanlann ceb rı çıkarsa hıç şaşmam" dıye duşunuyor olahılırsırnz Kaplumbağa geometrisi gerçekten var, ve "Ben Matematık ten nefret edenm" dıyenlenn dahı kolayca anlayacaklan kadar basıt bır geometn Kaplumbağa geometrisi MIT'dekı yapay zekâ laboratuvannda 7O'lı yıllarda bılgısaydr yardımıyla geometrıyı geometrı yardımıyla da bılgısaydr programlannı oğretmek ıçm gelıştırıldı Bu geometrı Harold Abelson ve Andrea di SesBa'ın 1980'de yazdıgı "Turtle Ge ometry The computer as a Medıum for Explormg Mathematıcs" adlı kıtapla yayınlıga kavuştu Kıtabı kanştınrsdnız başka hıçbır makale, bıldırı ya da kıtaba referans verılmedığını gorursunuz metre olan kare çızdırır Kaplumbağa ge ometrısı, bügısayar programı üe kontrol edüebüen boyle bır kaplumbağanın harekeüerını ve kontrolunu ınceler Kaplumbağa geornetrısının esas amacı geometrıyı programlama yoluyla çok kolay anlaşüır kümak olduğu ıçın programlarda kısıtlı sayıda komut olmasına karşın herkesm kolayca anlayabümesı ıçın bu komutlar Ingüızcede anlaşüabüır kelımelerdı Bu komutlar sadece bızımle kaplumbağa arasındakı üetısım ıçın kul lanüdığına gore aslında bu komutlann Ingüızce ya da Turkçe gıbı ınsanlar arasındakı üetışım ıçın kullanüan bır düde yazılması gerekmez Pekala kaplumbağa üe aramızda anlaşabüeceğımız Ingüızce ya da Turkçe olmayan ama basıt yenı kelı B den Y metre ynru, çazerek Y metre yuru yazan dort duğme ve X ve Y'nın değerle rını verebüecegımız ıkı de ek duğme olsun Mesela X değennı 60 yapıp sağa X derece don duğmesıne basınca kaplumbağa kendı etrannda 60 derece sağa don sun, ya da Y değerını 2 yapıp çızerek Y metre yuru duğmesıne basınca ıse kaplumbağa ıkı metre gıdıp, gıtuğı yolu sıyah çını murekkeple boyasın Boyle bır kaplumbağanız olsal duğmelere basarak ne guzel şeküler çızersmız değü mı' Mesela ve ) gorduğu zaman ıse hafızasına attıgı yer ve konuma gerı donecekü Yanı bu üa yenı ışaret kaplumbağalann hafızası olması anlamına gelıyordu Hafizalanrun olması ıse kaplumbağalar bıtkı resmı çızmesıne olanak tanıdı Başka bır deyışle Prusırüaewıcz'ın kaplumbağaları Kaplumbağa Geometrısının kaplumbağala nndan çok daha guçluydu Lındenmayer'ın onerdığı bıtkı dülen halüıazırda F,i,+ ,(,) den oluşan bır alfabe kıülanarak bıtküerın yapısını veren kelımeler uretıyordu Lsıstemler kaplum bağa geometrisi üe bırleşınce bulunan kelımelere karşı duşen bıtküerı bügısayarda çızmek mumkun oldu Prusınkıewıcz bu yolla pek çok değışüc tur bıtkının ve bıtkı davranısının Lsıstemlerle mo Arîstîde Kaplumbağa adı, bellı konulan ye rıne getıren kuçuk robotlara MTT'ının ya pay zekâ laboratuvdrında venlen ısım Elınızdekı bır kumanda aletı üe hareketını kontrol edebüdığınız kaplumbağa gıbı ufak robotlar duşunun Elınızdekı kontrol aletmde de sadece uzerlerınde sağa X derece don, sola X derece don, çızme X değerı 60, Y değen 2 ıken sırasıyla çızerek 'ı metre yuru, sağa X derece don, çızerek Y metre yuru duğmelerıne basarsanız kaplumbağa bır kenan 2 metre olan bır eşkenar uçgen çızer Tabu kaplumba ğanın altına kocaman bır kâğıt koymayı unutmamanız lazım Ben karıkatur çızer ken sıyah çını murekkebıru bırkaç defa halırun uzerıne doktuğum ıçın acısını büırım Kaplumbağaya kumanda etmek ıçın kumanda aletının duğmelerıne kendımız basacak yerde, kuçuk bır program yazarak bügısayann kaplumbağaya komutlar vermesını sağlayabüırız Boyle bır prog ramlamd düınde çok fazla komut olması gerekmez Çız, yuru, don gıbı komutlara ek olarak tekrar dıye bır komut olsa yeter Mesela Aşağıdakılen 4 defa tekrar et. Çını murekkebıyle çızgı çızerek 3 metre yuru Sağa 90 derece don Prograrru kaplumbağaya kenarlan 3 meler uretebüınz Kumanda aletının uzerıne her duğme ıçın uzun uzun çızerek yuru, sağa don yazacak yerde bır harf ya da ışaret koyabüırız Mesela don yerıne +, sağa don yenne , çızmeden yuru ye rıne f, çızerek yuru yerıne F kullanırsak bır eşkenar uçgen çızmek ıçın kontrol aletımızle kısaca F F F kelımesını yazmamız yetecekür Dıkkat ederseruz komutlar yerıne harfler yazarak kontrol aleümı zı dort tuşu olan bır ddktüoya benzetmış olduk Işın ügınç tarafı daktüoda yazaca ğımız her kelıme bır çızıme karşüüc gelıyor Kaplumbağa geometrısının komutlan üe ügınç çızımler yapüabüır ama bu komutlar ne yazık kı bıtkı resmı çızmek ıçın yetmez Prusınkıewıcz bıtkı resmı çızmek ıçın bıraz evvel elde etüğımız daktüoya aç pardntez (ve kapa parantez) ışaretlerını de ekledı Eğer bır kaplumbağd (ışaretını gorurse o anda bulunduğu yen ve konumunu hauzasına atacakü dellenmesının mumkun oldugunu qoster dı 1990yüındaLmdenmayer vePrusırüa ewıcz bırlüde neredeyse butun goruntu bılımcılerın başucu kıtaplanndan bırı olan 'Algorithmic Beauty of Plants" (Bıtküerın Algorıtmüc Guzellığı)'nı yayın ladüar Ben de onlarla ügüı yukandakı ka nkaturu yaptım Lındenmayer ve Prusınkıewıcz "Bıtküerın Algorıtmık Guzellıklen" adlı kıtaplannı hazırlarken ışten uzaklaşıp dınlenmek ıçın unıversıtenın yakınındakı parka gıdıp doldşıyorlardı Lındnemayer 1989 yılında Bıtküerın Algorıt rruk Guzeüığının yayımlanrndsından bır yü oldu. Prusınkıewıcz şu anda, Kanada'da, Unıversıty of Calgary'de, oğretım uyesı Bu sene organık cısımlerm modellenmesıne yapüğı katkılardan dolayı Bügısayar Grafığının en buyuk odulunu aldı Bıtküerın gerçekten dıllerı olsaydı üasıne de teşekkur ederlerdı herhalde * (ergun vız tamu edu) 561/17