Katalog

Amansız merak peşinde... Celal Şengör: Bilimin hangi dalı olursa olsun içeriği, yöntemi, felsefesi, herşeyin onda tatmin edilmesi imkânsız sosyolojisi, siyaseti, kısacası bilimle ilgili b'tr merak uyandırdığı bir bilimcimiz... Arif Çağlar ları Faydüh Eserler 12sayfa 11 bıbhyograhk not' Tank Inozu ve Ingüız oğretmen Gibb hse ogrencüerını arazıye gotururlermış Ük cıddı büımsel denoyımler bunldr arazıde notlar ahnıyor, gorulen nesneler ıncelenıyor, uzerlerınde tartışüıyor Celdl Şengor'un ükokul ve ortaogretım donemı urııversıte sınavını kazanma yarışı ıçınde geçmemış anlaşüdiı Tam tersıne hseyı bıtırınce annesı unıversıteye gırmesıne engel olmuş "zıyanı yok gıt once Almancam pehştır" demış Bır Alman murebbıyenın ehnde buyumuş olmasma rağmen, kı Celal Şengor'de bunun ızlerını gormemek olanaksız, konuşabıhyor olmasını yeterh gormemış, Almdncayı okuyup yazabüsm ıstemış annesı Almanca ogrenırken Munıh tekı Deutschea Museum'dan Alexander von Humboldt'un 125 mektubunun kopyasını ahnış, Almanya'da belkı yıne harp çıkar, muzedekı mektuplar yok olur, hıç degüse kopyalan Turkıye'de bulunsun gıbı tuhaf bır duşunceyle ve mektupları okuyabümek ıçın Murah'te yaşlı Alman avukat Dr.Zinkeden onun en az babası kadar ydşh kızına Ingüızce ogıetmek karşıhgında eskı Alman elyazısı Prakturschrıft ogrenmış Huston'da başladıgı ve New York'da surdurdugu jeolojı ogrenımının daha başmda elınde ü<ı yayını var Celal Şengor'un Boğazıçı Uraversıtesı'nde Nüzhet Dalfea ın kurdugu ve yonettıgı Magracüık Kulubu'nun 1 numaralı yayını 'Turk Karstı'nın Ana Hatldrı", dığerı ıse Munchner Vereırı fur Hoh lenkunde tarafından yıne Turk Karstı uzerıne Konuşurken ABD'de unıversıte ders notlarını gosterıyor Prof Buttler'm fızücsel jeolojı derslerı Celdl Şengor'un ders notldrı yayma hazırlanmış bır kıtdp gıbı duruyor Buttler'ın el yazısı ue bırıncı sayfada 'umanm sen de benden benım senden ogrerıdıgım kadar çok şey oğrenmışsındır' yazıyor A dresı bellı ama ulaşüması zor bır yerde oturuyor Bogaz kıyısından ınce dık bır yolu sonuna kadar çıkıp dehlıze benzer tuhaf yerlerden geçtıkten ve bır suru basamaktan sonra ıçı tatap, onu manzara dolu devasa bır odaya ulaşıyorum Frtuısız Bilimlet Akademisi nm odu lunu almak ıçın gıttıgı Parıs'ten yenı donmuş, bır hafta sonra ıse bır başka odul almdk ıçın Ankara'ya gıdecek Kendısıyle bırlıkte aynı hstede Hasan Âli Yttcel'e de odul verüdıgını ogrenınce bır hafla ıçmde Hasan Âh'run bulunur bulunmaz ne kadar kıtabı varsa toplamış, odul torenınde okurnak uze re o efsanevı Maarıf Veküı hakında uzun bır yazı hdzulamış Konu büım olunca büımın hangı dah olursa olsun ıçerıgı, yontemı, felsefesı, sosyolojisi, sıyasetı, kısacası bılımle ılgüı herşeyın onda tatmın edılmesı ımkansız bır merak uyandırdıgını büıyordum Celal Şengor'u bırkaç yıldan berı taruyordum ve nıhayet bu dmansız merakın kaynagının ne oldugunu sormak fırsdtı çıkmıştı Hemen Jules Verne'nın "Arzın Merkezıne Seyahafınden, 'Denızler Altında Yırmı Bm Fersah"mdan anlatmaya başlıyor Sesırun tonundan, anlatışındakı heyecandan, roman kahramanlarından soz ederken sık sık ayaga kalkıp oturu şundan dahd ılkokul bırıncı sınıftayken okumuş oldugu bu ro manların onun butun bır yaşam çızgısını belırlerruş oldugu anlaşüıyor 12 bın cütlık kıtaplıklar ve doga tarıhı muzelerını andıran mekanlarda oruran Kaptan Nemo'nun denızaltısındakı Prof Anorax ya da "Arzın Merkezıne Seyahat'tekı Hamburg'lu Prof Lindenbrock gıbı "Fransız tarıhmden coğrafyaya her konuda bılgı sahıbı ve çok sayıda dü bılen bu msanlar benı çok ethledı" dıyor Şengor, daha o zamanlaı "olacaksan boyle bır adam ol" dıye dusunmuş Annesınm Karakoy'den satın aldığı hayvanlarla ılgdı o kıtaptan, ılkokul 4 sınıfta edırıdıgı Gokkuşağı Ansıklopedısı'nden zamanla karalarm şekıl degıştırdıgını ve bununla bırlıkte bıtkı ortusu ve hayvan turlerının de degıştıgını ogrenmesı, buyuyunce ne olacağı şek lmdekı o her çocuga soruldiı klasık soruya' ben kemıklcrle ve taşlarla uğraşmak ısüyorum" yamtını vermış ve babasının verdıgı yanıttan da meslegının adını ogrenmış "onlara jeolog denır" tlkokulda ogretmenı ıle Timuı uzerme yaptıgı bır tar tışma yuzunden ogullannın okulunu degıştırmek zorunda kalmış annesı ve babası "Işte bu da bır şans oldu benım ıçın" dıyor Şengor, "Beyazıt Deneme llkokulu'na verdüer Deneme ılkokulu oldugu ıçın unıforma yok, sıralar bııbırı ardma değıl bır daıre oluşturacak şefolde dızıh ve arkamızda bır kutuphane duruyor" Duşunmenın ve tartışmanın ne oldugunu ogrenmek ıçın hazırlanmış bu basıt mekân duzenının Turkıye'nın unıversıtelerınde büe aransa zor bulunacak bır şey oldugunu duşunmeden edemıyorunı Konuşmada Şengor'u jeolog, hayır sadece jeolog degıl gerçek bır büım addinı yapan mayaya dokundugumuz anlaşüıyor Işık Lısesı'nde ortaokula başladıgı zaman kaışısına çıkan tabıat bügısı ogrptmenını anlatıyor 'Odessa doğum lu, mre uzun Nurıye Guney sdbahlan okula derse gehr, oğle den sonralan Istanbul Unıveısıtesı'ne AüfŞengım ıle kclebek ler uzerme çalışmaya gıderüı Bıze kelebek, bocek yokalayıp mcelemekıçm kepçe, lup vs getmrdı Işık Lıscsı'ndc şahane bır bıyotoji laboratuvan vardı Ortaokul bırıncı sınıfta Nurıye Hanım m hse uçuncu sınıfa verdığı bır odevı oğrencılerın bdna muracat elmelerı uzerme ben hazırlanuşum Yakalandık tabu h" Nıçın bu ışlerle ügüendıgını sormuş kendısıne Nurıye Hdrıım başkalarının odevını hazırlamanın dogru bır şey ol mddı^ı gıbı bırtakım sozleıden sonra heyecanlandrak ayaga kalkmış ve "bak burada taşlar var", "senınle bırlıte laboratuvaıda bunlan sıraya sokalım" demış Bır anda dunyalar o kuçuk çocugun olmuş "Gunduzlen laboratuvarda tasnıfyapıyordum Yatıhydım ve gecelerı de Jdes Verne okuyordum" dıye anırnsıyor o gunlerı Şengor Aıüattıklarmdan, kendısıne o ük büım formasyonunu veren, onun daha sonrakı karıyerınde temel olacak yapıyı hazırlayan Nurıye Hanım'm basıt tesadufler m yarattıgı bır ırısan olmadıgı anlaşüıyor Nazı Almanya'sından kaçtıktan sonra Turkıye'ye sığınma olanagı buldn ve Ataturk'un umversıte reformunda gorev alan unlu büımcı lerden Prof Kosswig ın tstdiıbul Unıversıtesı'ndekı ogrencılerınden bırı Nurıye Hanım "Tahtaya bır solucan çızerdı, bır orumcek anlatırdı h rnukemmel Merak, duşunme dısıphnı, dıkkat ve ayrmüya olan saygıyı bıze o oğrettı Daha sonra ABD'det unıversıtede okurken sıstematık htabmı açhğımı haürlamıyorum" dıyor Şengor, "Nurıye Hanım bıze zaten hepsını anlatmışü Ama anlatüklannuı aıkasmda Kossmg duruyordu Konuşmada Celdl Şengor'u hareket ettırıcı noktayı bıraz olsun anlamış oluyorum, ama nıçın buralarda durdugunu hâlâ kavramış değüım Hep kafdmı kurcalayan soruyu, bu denlı merak ve büım tutkusuyla ve butun bu çalışmalan çok daha rahat yapabüecegı gelışmış ulkelercip olabılmek ıçın herşey hazırken, nıçın yülardır ısrarla Turkıye'de oturdugunu dogrudan dogruya kendısıne soru yorum Ketin dedı ki' dıyor Celal Şengor, "Sen dışarda kalırsan onlardan bın olursun Oysa burada olursan Istanbul adresı herkesı şaşırtır ve dıkkat çeker Ustehk burada yapudcak çok ış var Aynca bu romantık Is Celal Şengör, Fransız Blllmler Akademlıl'nln yerblllmleıi alanındakl en bilyük tanbul'u başka nerede bulacaksm7' ödUlU olan Lutaud ÖdUlü'nü, Cumhurbafkanı'nın da katıldığı törende aldı. Turkıye'de büım yapmanın en onem h koşullanndan bırı eksık, Turkıye'de kutuphane yok ama ve bız Kossmg'ı dmlıyorduk Nurıye Hanım konuşuıken" Celal Şengor hemen hemen ıstedıgı her zaman yurtdışma çalışmaya gıdebılıyor ilk ciddi yayını Robert Lısesı bırıncı sınıfta fızıkçı olmak ıstedıgını anımsıyor Şengor ama ogretmenı Vecihe Hanım, Istanbul Maarıf Mufettışı Âli Yalkııtı m kansı "bak' demış, "bızde ü zık, matemaük gıbı soyut bıhmlerde çok adam çıkmışür ama muşdhedeh bıhmlerde bır tek adam çıkmamışür, onemh olan da budur sen jeolog ol' Lasede cografya ogretmenının sınıfta dagıttıgı JPOIOJI notlaıını okuduktan sonra yazarm o oldugunu bılmeden yukaıı sınıflann cografya ogretmenı Tarık Inozu'ye "bunlann hepsı yanlış" dedıgını haürhyor Şengor "O zaman sen bırşeyler hazırla' demış Tarık Inozu derslere resmı elbı se üe gıren tuhaf bır albay Kendısıne verüen bu gorevm urunu Şengor'un ük yayını "Robert Akademisi Lıse 1 Jeolojı Not Ustehk Avrupa ve Anıerıka'da onemlı bırtakım sohaf ve kıtaplan da kendısıne baglamış durumda ve bu alışverış lerın hıç de azımsanmayacak masrafını da karşılayabüıyor "Aynca" dıyor, "1TU benı her konuda serbest bırahyor Benı burada ıdarı kurallann tutsağı yapmadüar Hep destekledüer ITU'nun geleneğmde sıvnlmış msanlan serbest hırakmak vc desteklemek gıbı, dunyanm bdşka unıversıtelerınde az bulu nur onemh bır dustur var Ben bu olanagı başka nerede bula buırım ÎTUnun bu esneklığı benım burada kalabılmenvn tc melını oluşturuyor Buradah çalışma arkadaşlarmv belt tek tekBah'nm bırçok unıversıtesınde bulabıhrım Ama hepsmı bı Devarru 21. sayfada 561/11