Katalog

Piyasa serbest ama bilimci serbest değil.. Mehmet Emın Karaaslan* ılgının uretümesı ve dagıtüması surecı ıçınde yeraldıkları bolgesel gerçeklerın ışıgında ve dogrultusurıda daha aktıf roller ustlenen unı versıteler yeru anlamlar kazanıyor Unıversıteler toplumu ve onun kurumlarım fıldışı kulelermden seyretmenın gı deıek guçleştıgını farkedıyorlar 6u alıntı Sabancı ÜniversiteBİ nın sponsorlugunda gerçekleştırüecek olan Unıversıtelpr ve Egıtımın Geleceğı ısımlı Fred Emery Konferansı run duyurusun dan Bu ıfaderun uyandırdıgı bazı kaygılar, büım/büım ın sanı ve piyasa ılışküerı uzerıne bazı gozlemler bu yazının konusunu oluşturuyor Bügının uretımı dagüımı ve tuketımı surecını piyasa ıle ılışkılendırmeye ve bılımle ugraşan ınsanların bu su reçte oynadıkları ve oynamalan gereken rol uzerıne yazı lacak bır yazıyd ölçüm •orunuyla başlamak herhalde yeruıde olur Ölçmek, geleneksel anlamda pozıtıvıst bı lımın yaygırı pratıgı olduguna gore bügı uretım ve boluşu munun ekonomık olçumu ve bu olçumun uzun donemlı problemlerıne degınmek de yerınde olur Geçerüerde Makroekonomıye Gırış dersı sınavında sordugum bır soruyla başlayayım Bır muhendıslık ogrencısmın aldıgı burb Gayrı Safı Mıllı Hasüa ya (GSMH) dahü mı değü mı' Neden ? Yanıt Dahıl degıl1 Çunku bırıncısı geçmıştekı başarısı ıçın verılıyor bu yılın etkınlıklen ıçın degü flancısı bu ogrencının bdşarısı ve çalışkanhgı sadece kendısı ne yararlı bu odemenın karşüıgında kımseye mal veya hızmet saglamamış Once GSMH tanutuıu hatırlatayım O yıl ıçınde mıllı sınırlar ıçınde ureülen tum rahaı mal ve hızmetlerın toplamı Sorudakı burslu ogrencı sonuçta bılımsel bır ugraş ıçınde bulunmuş bılıme belkı bır katkı saglamamış ama gelecekte saglayabılır GSMH tanımında ara mallar harıç tutulur çunku kulla nıldıkları nıhaı GSMH ye kat kıları zaten olçulmuş oluyor Dahıl edılmelen ıkı defa say ma ( double countıng ) problemı yaratırdı Bunun bır ıstısnası henuz kullanılmamış satışı gerçekleşmemış stoklarda bekle yen ara mallarıdır Onlar GDP ye yatınmlar kategorısı ıçıne dahıl edılır İki ayak üstünde Ispanyol araştırmacılar, 8 mılyon yıl once yaşamış olan bır maymunun ıkı ayak ustunde yuruyebıldığını belırtıyor Ikı ayak ustunde yurumenın yalnızca ınsanlara ozgu olduguna ınanılmaktaydı Sabadell'dekı Paleontoloji Enstıtusu'nden Meıke Kohler ve Salvador MoyaSola, Oreopıthecus bambolıı cınsı maymuna aıt yuzlerce fosılı ınceledı Bu kalıntılar kırk yıl once Italya'da bulunmuştu Proceedıngs of the Natıonal Academy of Scıence'ın son sayısında, araştırmaalar, yaklaşık bır metre bo yundakı bu maymunun bacak anatomısının, onun ıkı ayak ustunde yurumesını sağlayacak yapıda olduğunu belırtmekteler Cambndge Unıversıtesı'nden prımatbılıma Phyllıs Lee'ye gore maymun, hep ıkı ayak ustunde yurumemıştır Burada yanıtlanması gereken soru, Oreopıthe cus'un zamanının ne kadarını yerde, ne kadarını ağaçlar ustunde geçırdığıdır Lee, yasamlannı ağaçlarda geçıren maymunların ınsanlargıbı doğuştan ıkı ayak ustunde yurume alıskanlığına sahıp olduguna ınanmaktadır £ B de gorulecek başka yenı nesülere aktanp onlarda başka turlu sentezlerle yenı fıkırler duşunce kıvılcımları uyandı racak ve ıhtımal pıyasaya bır gun nıhaı mal veya hızmet olarak yansıyacak alınıp satılacak Kısacası eder tespıtı piyasa tarafindan yapüabılecek Bu kadar uzun donemlı ve behrsız yatırımı kım ya par ? Temel büımlerdekı çogu araşürma ve hatta entelek tuel ve estetık amaçla yapılan somut maddı bır ışe yara mayacak ama yme yapılmaya deger buldugumuz şeyler pıyasası oluşmayacak veya şımdılık pıyasası oluşmamış aramalı anlamında büe oluşmamış faalıyetler Yanı bu fa alıyetler ıçm para olarak odeme yapmıyor ama yıne de uretıyor ve tuketıyoruz Ornegın gazetelere dergüere elektronık bulterüere amatorce yazmak veya başkalannın yazdıklarını okumak Oysa okumanın da yazmanın da bır 'fırsat maliyeti' var Başka bır ışı bır kenara bırabyoruz Ornegın ben berber olsam ve bu yazıyı yazacagım surede üa traş daha yapabüsem ıh traşm bana kazancı 10 do lar olsa bu yazının bana mahyetı/fıyatı odur Bır piyasa fa alıyetı uzerınden olçut (benchmark) oluşturabüıyorum Bu olçut herkes ıçın başka olurdu Bır karıkatunst aynı sure de bır karıkatur çızebüse ve o karıkatur ıçın alabüecegı en yuksek telıf neyse yıne piyasa temehnde bır olçut saglamış olurdu Ozel ve kamu unıversıtelerının (yanı piyasa ıçı ve pıyasa dışı olanın) bır arada varolması aşagıda tartışacagım gıbı ayn bır olçum sorunu yaratıyor gıbı gorunuyor Şoyle kı Koç veya Bilkent'tekı bır ogrencı sadece egıtım harcaması olarak ortalama 5000 dolar harçla GKMH ye adam başına GSMH nın ıkı mıslıne eşıt bır katkıda bulunur gorunurken bır dığen ODTÜ, İTÜ, Marmara ve Boğaziçi nde cuzı bır harçla çok az katkıda bulunur gorunuyor Ortalama dort yıllık egıümlerı boyunca bu kurumlardakı ortalama bır og rencıye yatınlmış bulunan be şerı sermaye bınbınnden hıç de farklı degü Ozel bır kamunun bırlıktelıgı en azından egıtım ve bılımsel faalıyet'ın kısa donemde (odeyebüen) tu ketıcı ıçın ederını gosterıyor ol ması nedenıyle mıllı geür muhdsebesmdekı eksüdıge de ışaret edıyor Egıtım ve büımsel faalıyetle beşen sermayeye ayrılan kamu kaynaklannın piyasa olçutu uzennden degerı kamuya malıyetının çok uzenndedır Bu sermaye neredeyse bır aramalı olarak kullanıla cagı toplumsal yaşamın kalıtesını artıracak uretıcı bırey ler olarak GSMH ye katkısının ölçülecegi günleri beklıyor O gunler ya gehr ya gelmez gelmez de beklerız gehr de duymayız, duyar da takmayız pıyasadan ücmale kalmışoluruz Yıne de bır şeyler ogrenırız NasreddınHo ca gole yogurt çalmasaydı kımbüır kaç kışı daha nafile deneme yapacak kaynak ısraf edecektı Piyasa bu sorulara tatmın edıcı yanıtlar vermekten çok uzakta, ancak elımızde başka olçu bınmlerı de yok Alternatıf gıbı gorunen hakemlı büımsel yayınlar yapma surecının lonca duzeru ışleyışınden pek de farklı olmadı gını ıçınde bulunanlar teslım edebüırler Bu konuyu haftaya surdurecegız * Dr Alfred Unıversıty Saxon Drıve Alfred NY 14802 Kanser şalteri Hucre sımyası yardımıyla, araştırmacılar, bır tur bağtşıklık hucresını, bedenın kanserle savaşmasına yardım edecek bır baska hucreye donuşturmeyı başardılar Phıladelphıa'dakı Pennsylvanıa Unıversıtesı Tıp Merkezı araştırmaaları, lournal of Immunology'nın son sayısında (c 159, s 3823), bedenımızde çok mıktar da bulunan beyaz kan hucrelen olan monosıtlere, sıtokın adı venlen kımyasallar ve kalsıyum ekleyerek, bunlrı az bulunan dendıtık hucrelere donuşturebılmelerını belırtmekteler Bu hucreler kanserlı hucre parçaaklarını ve yayılan bakterıyı çığneyerek, zariannın çevresınde parçacıkların toplanmasına neden olurlar Bu parçalar ya da antı/enler, dığer bağışıklık hucrelerını surekleyerek tumorlen ve saldırganlan yok etmelennı sağlarlar Araştırma grubu, kanserlı hastalardan monosıt alarak bunlan dendrıtık hucrelere donuşturmeyı ve tumor hucresı antıjenlenyle bır araya getırerek oluşturulan aktıve edılmış hucrelen, ası olarak hastalara uygulamayı amaçlamakta Gzernıeckı'ye gore bahara doğru 40 adet melanomalı hasta ustunde klınık deneyler başlatılması planlanıyor On yıl ıçınde, kanser tedavısınde ılerleme kaydedeceklerıne ınanıyorlar Eş bulma çılgmlığı Kansas Unıversıtesı bılım adamlarına gore, kurbağa ve ararboceklen korosunun senkronıze rıtmının nedenı, eş bulmak ıçın çılgın bır rekabet ıçınde oluşlan Eş bulmak ıçın bağıran hayvanların avalan çekme rıskı olduğundan, bılım adamlarına gore, yem olmamak ıçın hep bır ağızdan tek bır ses çıkaracak bıçımde bağırmaktalar Mıchael Greenfıeld ve araştırma ekıbı bır erkeğın bır başkasının çağrısını duyduğu zaman bağırışları arasındakı duraklamayı kısalttığını saptamış bulunuyor Greenfıeld'e gore dışı, sesler arasındakı sure sanıye nın de altında olsa bıle ılk bağıran erkeğe yanıt verıyor Erkekler ıse, dışıden yanıtın ne zaman geleceğını bılmedıklerınden olabıldığınce sık bıçımde bağırmayı surduruyorlar Sonuçta tum bağırışlar senkronıze hale gelıyor Araştırma grubu kurbağalar ve çekırgeler ustunde deneyler yaparak savlarını kanıtladılar Feza Akça N Saentıst 25 11 97 Öğrenciye yatırım Ydnılmıyorsdm rdhrnetlı Prof Demir Demirgil bu nu envantere yatırım olarak Turkçeleştirmıştı Yukandakı sorudah ogrencı de bır anlamda yatınm yapıyor veya toplumca o ogrencıye yatınm yapılıyor He nuz kullanılmamış bır beşerı sermaye bınkımı egıüm ve bılımsel ugraş ıle saglanıyor Bu sermaye bır ara malı ola rak nıhaı bır mal/hızmette kullanüacagı GSMH ye katkıda bulunacagı zamanı beklıyor Ama şu anda piyasa faalıyetı olarak kabul edılmedıgı ıçın mıllı gelır hesaplannın dışın da tutuluyor çunku ortada bır olçme problemı var Pıyasaya ulaşmış mallarda olçum sorunu buyuk olçude çozulebılıyor sonuçtan her zaman memnun kalmasak büe Çogu bılımsel faalıyetı şu anda aramalı olarak büe olçme ımkanına sahıp degüız mıllı gebr hesapları ıçınde Olçsek bıle çok ucuza büım ddamı/araştırmacı maaşına denk gıdıyor ederı Halbukı bu faalıyetlerle bınken (ara malı) beşerı sermaye etkılerı çok dolaylı ve uzun donem561/10