Katalog

ÜNİVERSİTE Elit üi üniversiteden kitle iii iinivensitesine Üniversitenin amacı, toplumun değişen gereksinimlerine üst düzeyde çözümler getirecek insan yetiştirmek olmalıdır. Gül Batuş * rabılen, kısacası toplumda belıren yenı sorunlara çozumler getırebılecek kadroları yetıştıremeyeceklerı anlaşılmaktadır Kitle üniversitesine doğru Bugun tum dunyada kıtle unıversıtelerıne geçış yaşanmaktadır Örneğın Roma Unıversıtesı'nde 140 bın kayıtlı öğrencı vardır, Isveç'te 1947'de 14 bın olan unıversıte oğrencı sayısı 1960'ta ıkı katına 35 bıne çıkarken, Fransa'da beş yılda (19601965) 200 bınden 400 bıne ulaşmış, Danımarka'da 1960'ta 19 bın olan sayı 1966'da 34 bıne yaklaşmıştır (4) Bu alanda yapılan araştırmalar, kıtleselleşmenın sadece öğrencı sayısının artışı ıle gerçekleştığını, aynı hızlı değışımın üniversitenin temel ışlevı olan bılımsel, sosyal ve kulturel faahyetlerınde elde edılemedığını gostermektedır Yatakhane, yemekhane, laboratuvar, kutuphane, sınıf gıbı altyapı eksıklıklerı tamamlandığı surece bu unıversıteler tıpkı eskı seçkıncı unıversıtelerde olduğu gıbı, maddı durumu yeterlı, yurt sorunu olmayan, kalabalık sınıflarda hoca ıle dıyaloğa gırebılecek kadar sosyal ılışkılen kuvvetlı, temel eğıtımı sağlam gençlerın yararlanabıleceklerı kurumlar olmaktan oteye geçemeyeceklerdır İ nsan toplumlarının en belırgın ozellıklerınden bırı maddı ve manevı değerlerını kuşaktan kuşağa aktararak belırlı bır kulturel zengınlığı oluşturabılmelerıdır Bu zengınlıklerın toplamı ıse evrensel bır nıtelık taşıyan uygarhkları belırler Kultur ve uygarlığın oluşumuna baktığımızda zaman ve mekân boyutunda bırçok ıçsel ve dışsal faktorden etkılendıklerı görulur örneğın en ılkel kabılelerın kısıtlı olanakları ıle gerçekleştırdıklen urunler o doneme gore buyuk bır buluş ve yenılıkken bızım ıçın, bınlerce yıl oncekı atalarımızın kullandıkları, ınsanlık tarıhının ılk basamaklarını oluşturan basıt bırer araç durumundadır ancak Burada onemh olan yaratıcılık ve kalıcılık olduğuna gore, tarıhte yer edınebılmenın başlıca koşulunun ınsanın akıl ve zekâsını çalıştırarak ortaya bır urun koyması olduğu anlaşılmaktadır Sayısız ınsandan oluşan toplumun yaşamı, yapısı ve ozellıklerı ona egemen olan guçlerın nıtelıklerını yansıtır Sosyal, sıyasal ve ekonomık erkın ozellıklerı, olaylara bakış açıları, tepkı bıçımlerı doğrultusunda bıçımlenen davranış modellerı zamanla toplumun tum uyelerınce benımsenmesı gereken kurallara donuşmektedır Bu açıdan bakıldığında ozellıkle her yaş, cıns ve statuden ınsanları ılgılendıren genel sosyo kulturel ve sıyasal alandakı karar alma mekanızmalarının sorumluluklarının ağırlığı anlaşılmaktadır Sosyal ve sıyasal çalkantıların özellıkle gelışmekte olan ya da az gelışmış ulkelerde çok daha fazla hıssedılmesının başlıca nedenı, daha önce sözu edılen guçlerın henuz belırgın olarak tanımlanmamış olmasından kaynaklanır Iktıdarın sureklı el değıştırdığı, polıtık goruşlerın sadece sıyası alanda değıl sosyo kulturel alanda da çok yaygın bıçımde hıssedıldığı toplumlarda genel ve kalıcı bır duzenın oluşması son derece zordur Zıra ınsanların eğıtımınden tıcarete, sanattan polıtıkaya kadar tum yaşamsal sorunlarını kapsayan degerler sıstemının oluşması çok uzun bır surecı gereklı kılarken, sık değişen ve zaman zaman tamamen farklı goruşlerı ılerı m suren (değışımın başlıca nedenı) yaklaşımlar bu geçış dönemını kesıntıye uğratmakta ve sosyal yaşam bır ılkesızlık yumağı halıne gelmektedır Bu olumsuz durumdan en fazla etkılenen kesım ıse gelecekte ulkelerınde soz sahıbı olabılecek kışılerın yetıştırılmesınden sorumlu olan eğıtım kurumlarıdır Bır toplumun gelışmışlık duzeyı nufusunun eğıtım durumu ıle orantılıdır. Sanatla, mımarı ıle edebıyat ve estetıkle beslenmeyen bır sosyal gucun ve onun denetımındekı toplumun en 1yı koşullarda, dışlılerı 1yı ışleyen bır makıneden farkı olmayacaktır Oysa toplum yaşayan, dınamtk bır varlıktır, ona ruhunu ve canlılığını ınsanların bırbırınden farklı renklı dene yımlerı ve bakış açıları verebılır ve boyle bır yaklaşım evrensel duşunebılen, farklı kulturlerın bır sentezını yapabılen ve belırlı bır sonuca ulaşabılen kışılerın katkısı ıle olabılır ancak. Sonuç olarak gunumuz toplumlarının yonetımını ellennde bulunduranların ışı, geçmış yıllardakı meslekdaşlarına gore çok daha zordur denılebılır Zıra kıtle ıletışım araçları ıle sınırlar kalkmış, toplumlar karışmış, kulturlerarası etkıleşım en ust sevıyeye çıkmıştır Artık sadece yerel değıl, evrensel duşunce zamanıdır ve bu da belırlı bır eğıtım ve bılgı bırıkımını gereklı kılmaktadır Tarıhsel sureç ıçınde eğıtım her toplumun başlıca sorunlarından bırı olmuştur Okulların kurulması, ılkelerı, yetkı ve etkılerı ıktıdarları sureklı meşgul etmış, ıdarı ve malı ozerkhk her zaman gundemde kalan bır mucadele olmuştur Tarım toplumunun durağan yapısı sanayıleşme ıle aşılmış, buyuk bır hızla gelışen uretım teknolojısının egemenlığı altındakı sosyoekonomık ve polıtık yapı ıçınde unıversıteler de zorunlu olarak değışıme ayak uydurmak zorunda kalmışlardır Artık dıdaktık, toplumdan uzak, seçkıncı bır yaklaşımla yapılan eğıtımın yetersız olduğu, katı ve değışmez ılkelerın, zamanın gereksınımlerını kavrayıp toplum ıle kulturlerarası ılışkıyı ku Sonuç Unıversıtenın amacı toplumun değişen gereksinimlerine ust duzeyde çozumler getırebılecek insan yetiştirmek olmalıdır Gunumuzde yaşanan çarpıklığın nedenı, degışımın belırlı bır plan çerçevesınde değıl sosyopolıtık zorunluluklar sonucunda ortaya çıkmasından kaynaklanmaktadır Bu sorun sıyası kaygılardan uzak tutulmadığı surece ne unıversıtenın ne de unıversıte mezunlarının, saygınlıklarının değışmez ve evrensel gostergesı olan bılımsel bırıkımı ve akılcı uretıme ulaşmaları mumkun değıldır Herkesın unıversıte eğıtımı almasını ıstemek gerçekte herkesı bu ayrıcalıktan mahrum etmekle eş anlamlıdır dıyebılırız Gelecekte bu konuda araştırma yapacak olanları en fazla hayrete duşurecek nokta ıse, örneğın Turkıye gıbı okuma yazma oranının hâlâ duşuk olduğu bır ulkede, 1015 yıl ıçınde bınlerce unıversıte mezunu ancak ışsız ınsanın ortaya çıkabılmış olması olacaktır * Yardımcı Doç.Dr. I.Ü.Hetişim Fakültesl Dipnotlar: (1) Costıglıanı Marıottı, II Vocabolorıo della Lıngua Latına, Loescher Edıtore, Torıno 1974 (2) Jacques Le Goff, Ortaçağda Entelektueller, Çevıren Mehmet Alı Kılıçbay, Ayrıntı Yayınları, Istanbul, 1994, s 86 (3) Le Goff, a g e , s 99 (4) Franco Ferrarottı, Manuale dı Socıologıa, Edıtorı Laterza Roma 1984, s. 147 Loncaların özelliliği her ülkeden öğretmen ve öğrencilerdi Kiliseden doğan laik üniversite Bır toplumun en ust duzeydekı eğıtım kurumu olan unıversıtenın temelı 12 yy'da atılmıştır Latınce unıversıtas sozcuğu Ortaçağ'da Lonca anlamında kullanılmaktaydı (1) Aşağı yukarı 1000 yıl suren Avrupa Ortaçağı'nın ortalarında başlayan yenıleşme, kıtaba ve insan aklına duyulan ılgı, toplumlarca yepyenı bır sosyal tabakanın entelektuellerınoluşmasına olanak sağlamış, maddı ve manevı alanda tum yetkılen ellennde bulunduranların cehaletlerı ortaya çıkmış ve tek guç odakları olamayacakları anlaşılmıştır, "bugun okuma yazması olmayan rahıpler tıpkı savaşçı yeteneklerı olmayan soylular gıbıdır Çocuklar ıçın yazılmış bır kıtabı görunce tıpkı anıden bır tıyatro gosterısı ıle karşılaşmışçasına apışıp kalmaktadırlar " (2) gıbı ağır eleştırıler getırebılen entelektueller, zamanla bılımsel faalıyetlerıne . başlamışlardır Bu loncanın en belırgın ozellıgı her ulkeden hoca ve ogrencı barındırması (ılk sıstemlı posta teşkılatının unıversıtelerde kurulmasının da nedenı budur), mezun olanların her yerde ders verebılme hakkına sahıp olabılmelerıdır Boylece unıversıte, kuruluşundan ıtıbaren dığer loncalar gıbı yerel değıl uluslararası bır nıtelık taşımıştır Bır unıversıtenın ışleyışı, eğıtım ve yapılanmasına bakarak ıçınde şekıllendığı toplum hakkında genel bır goruşe ulaşmak mumkundur örneğın, 12 ve 13 yy 'larda butun karşı çıkışlara rağmen egemenlığını surduren bır kılıse despotızmı ıçınde unıversıte loncaları "laıklığe yonelık bır hareketten doğmalarına rağmen kılısenın ıçındedırler ve hatta kuramsal olarak onun dışında kalmaya çalıştıklarında bıle bu boyle olmaktadır" (3) Ortaçağ'dan sonra gelen ve tarım ıle zanaatın on planda olduğu toplum modelınde ıse unıversıteden beklenen tek şey yuksek duzeyde bır entelektuel bırıkımle donatılmış ışgucu uretımı ıle toplumun gereksınım duyduğu doktor, muhendıs, avukat, öğretmen gıbı sosyal sınıfları yaratabılmesıdır Bu toplumlarda unıversıteler elıt bır nıtelık taşırken mezunlarının da sosyal yaşamdakı statulerı mesleklerıe duyulan saygı nedenı ıle hep yuksek olmuştur 44572