Katalog

BİLİM DÜNYASINDAN Sanal gepçeklikle korkularınıza son Ekrana yansıtılan zahiri görüntülerle en korktuğunuz nesnelere dokunarak korkunuzu yenebilirsiniz. fi ngiltere'de televizyon kanallarından I birinde yayımlanan bir araba reklamı, I yılan fobisi olan kişilerce protesto edildi. Reklamda koskocaman bir yılanın yakın plan çekimleri yer alıyordu. Yılandan ölesiye korkan insanlar, bu tür reklamların yasaklanması gerektiğini iddia ederek, şirket aleyhinde dava açtılar. Ne var ki, davanın açılmasıyla soz konusu marka arabanın satışları arttı. sanlar kalabalıktan o kadar rahatsız olurlar ki, alışveriş yapmak veya kamu ulaşım araçlarına binmek gibi günlük işleri bile yapamazlar. Bu korkunun büyümesiyle sokaga çıkamaz hale gelip münzeviler gibi yasamaya başlarlar. Fobilerin diğer psikolojik hastalıklardan farkı tedavi edilebilmesidir. Hastanın tedavlyl kabul etmesi durumunda iyileşmeme gibi bir olasılık söz konusu değildir. Tedavinin temeli, korkulan nesne veya duruma o kişiyi yavaş yavaş alıştırmaya dayanır. Agora fobisi olanlann korkulan durumdan kaçmak yerine, o durumların üzerine sistemli bir şekilde gitmesi istenir. Yavaş yavaş arttırılan sürelerde kalabalığa alıştınlan hasta, bir müddet sonra kalabalıktan eskisi gibi rahatsız olmaz. Bu alıştırma yöntemleri çeşitlidir. ömeğin kedi fobisi olan insanlara önce kedi resimleri gösterilir. Sonradan içinde kedi olan bir odada kalabilmesi telkin edilir. Son aşamada kediye dokunması, okşaması sağlanır. Tedavinin ilkeleri basit olmakla birlikte, tedavi programını düzenlerken büyük oranda yaratı , , cılık gerekir. Nottingham Üniversitesi lletişim Araştırma Grubu ve Psikiyatri Enstitüsü, fobi tedavisinde virtual realityVRsanal gerçeklik tekniğinden yararlanmaya başladı. VR tekniği Kaç ve karşı koy Fobi, bir nesne veya durum karşısında duyulan büyük korku olarak tanımlanır. Bu korku, o nesne veya durumdan uzaklaşma arzusunu da beraberinde getirir. Normal bir insanın canlı bir yılan karşısında korkması son derece sağlıklı bir tepkidir. Korku anında salgılanan adrenalin kişlye "kaç veya karşı koy" komutunu verir ve sonuçta büyük bir enerji patlaması ortaya çıkar. Bu olağanüstü enerjinin yardımı ile kişi duruma göre ya kaçar ya da korku kaynağının üzerine gider. Ne var ki korkulan nesnenin yalnızca görüntüsü karşısında bile benzer duyguları yaşamak normal sayılmaz, çünkü bu gibi durumlarda "kaç veya karşı koy" komutu gereksizdir. Tipik bir yılan fobisi çok rahatsız edici bir fobi değildir. Yılan fobisinden muzdarip olanlar, aynı korkuyu yaşamamak için yılanlı reklamları bir daha seyretmemek gibi önlemler alabilirler. Ancak, diğer fobiler insanın psikolojik ve fıziksel işlevlerini bozar. Korkuyu yenme çalışmaları Fobiler tedavi edilebilir Agora fobisi (kalabalık korkusu) olan in ile bilglsayarda kurgulanan görüntü, gerçekle o denli benzeşir ki, beyin ikisi arasındaki farkı algılayamaz. Bilgisayarın yarattığı görüntü, kafaya takılan bir gerecin içine yerleştirilen gözlük biçimindeki ekrana yansıtılır. Psikologlar bu ekranlara yansıtılan görüntüler aracılığı ile hastayı korkulan nesneye alıştırır. Ekrana gelen görüntülerin dozunu, hasta psikoloğu olmadan da ayarlıyabilir. Çeviren: Reyhan Oksay/14 Ağustos 1994 New Scientıst Vahşi şempanze çeteleri kendi ırkını avlıyop anzanya'da 10 yıl boyunca vahşi şempanzeleri inceleyen Amerikalı zoologlar, bu hayvanlann maymunları ve diğer memeli hayvanları avlayıp yediğini ortaya çıkarttı. Gombe Ulusal Parkı'nda 1982 ile 1991 yılları arasında üç arkadaşı ile birlikte şempanzeleri inceleyen CraIg Stanford, Güney Kaliiorniya Üniversitesi Zooloji Bölümü'nde öğretim görevlisi. Bölgede dağınık olarak yaşayan şempanzelerin yaşamında avlanmanın çok büyük bir yeri olduğunu ortaya çıkartan çalışma, bundan önce Fildişi Sahili'nde yürütülen araştırmayı destekler nitelikte. Crakj Stanford'dan önce Fildişi Sahili'nde Tai Ulusal Parkı'nda incelemelerini tamamlayan Christoph* ve Hedwige Boesch, şempanzelerin tek bir cinsin peşine düştüğünü ve ava hiçbir zaman tek başlanna çıkmadıklannı ortaya cıkartrnıştı. Bugune dek şempanzelerin ormanın tehlıkelerıne karşı güç kazanmak için ışbirliği yaptığı sanılıyordu. Şimdi, Batı ve Doğu Afrıka şempanzelerinin benzer şekıllerde avlandığı bilıniyor. T Gombe şempanzeleri, Tai'deki kuzenleri gibi, başlıca kırmızı kolobus maymunlannı (Colobus badius tephrosceles) avtıyor. 10 yıl boyunca şempanzeleri izleyen Stanford ve ekibi, kırmızı kolobus maymunlannın bu şempanzelerin avının yüzde 82'sini oluşturduğunu, maymun bulunmadığı durumlarda domuzlann avladığını belirtiyoriar. Zoologlar, söz konusu çalışma süresince Gombe şempanzelerinin 350 maymun avladığını saptıyor. Ancak gerçek sayının daha yüksek olması gerektiğini söyluyortar. Bu kadar büyük bir hızla öldürulen kırmızı kolobus maymunlannın yok olma sınınna gelmesi beklenirken sayılarında belırgin bir azalma olmaması bılim adamlarının dıkkatini çekiyor. Oysa doğa bu kıyıma da da bir çözüm getiriyor. Doğu Afrika'da kırmızı kolobuslar yıl boyunca ürüyor; diğer hayvanlar gibi kolobuslann üreme mevsimlerı yok. Çocuğunu yitiren bir dişi kolobus hemen hamıle kalabiliyor. Gombe'de şempanzeler genç maymunlan tercih ederken, Taı'de öldürülen maymunların yarısı orta yaşlı. Bu farklılığın açıklaması biraz karışık. Gombe şempanzelerinin genç maymunlann körpe etini sevdıkierı bir gerçek. Belki de Gombi şempanzeleri yaşlı maymunlann karşı saldırısından korktuklan için gençleri avlıyor. Tai ve Gombe şempanzeleri yıl boyunca avlanırlar. Ancak av sayısı kurak mevsimlerde artarken, yağmurlu mevsimlerde azalır. Şempanzelerin maymunlan avlama nedenleri henüz bilinmiyor. Tai ve Gombe şempanzelerinin avlanma tarzları arasında büyük bir fark var. Gombe bölgesinde şempanzeler her gördükleri maymunu öldürmüyor; gördükleri her dört maymunun üçünü avlıyor. Tai'de ise şempanzeler gördükleri 15 maymundan birini öldürüyor. r.o718 Agustos 1994 38816