Katalog

DJİ ttığı depresyonlarda kullanabiliyoruz. ı hastalarda depresyon tedavilerinde depressif ilaçları çok iyi kullanamıyoçünkü yan etkileri oluyor. Bu hastalarir tek ritalin kullanarak depresyonlanedavi edildiği bulunuldu. Bütün dünı bu ilaç başka nerelerde ve nasıl yayullanıhr diye araştıtma yapılıyor. Jm toplumlarda yapılan epidemiyoloalışmalarda, dikkat eksikliği ve hipeı/ite bozukluğunun toplumun ortalayüzde 5'ini etkilediği bulunmuş duİa. Halbuki şizofreninin ömür boyu me riskinin yüzde 1 olduğunu düşüBniz, burada çocuklarin ve erişkinlerin mını son derece olumsuz yönde etkiı bir rahatsızlıktan söz ettiğimiz anlaDzde 5 oldukça böyOk rakam. Terıin insanın Oretkenliğini artbncı bir ıcu da olacaktır. Eğitim çağındaki yet eden, suç işleyen gençlere dönüşüyor. Hlperaktif çocuklann yüzde kaçı dışa karşı böyle saldırgan oluyor? • Aşağı yukarı yüzde 50'si. Burada dikkat bozukluğu ve hiperaktivite aynı bozukluk aslında. Hastaların yarısında hem aşın hareketlilik var, hem dikkat eksikliği. Son uluslararası tanı kriterlerine göre hastalığın üç formu var. Bir tanesi hem dikkat eksikliği hem hiperaktivite; bir tanesi ise sadece dikkat eksikliği; öbüründe ise hiperaktivite daha fazla var. Ama üçünün de tedavisi aynı. Ne yazık ki bu hastaların yüzde ellisi gençliklerinde suç yönelik tavırları nedeniyle ceza görebiliyorlar. Hapishanede yapılan çalışmalarda buradaki gençlerin yüzde 50'sinde tanı konulmamış ve tedavisi yapılmamış dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olduğu ortaya çıkıyor ve bunları tedavi ettiğiniz zaman önemli bir kısmı suça yönelimlerini kesiyorlar. Çünkü beyindeki bu bozukluğu düzelttiğiniz zaman suça yönelmeyi de kesiyorsunuz. Tedevisi epılepsi tedavisine benziyor. Peki bu konuda yeniden bir yargılanma sözkonusu olmaz mı? • Evet yeniden yargılanma başlıyor. Avukatlar çocukla ilgili yeniden değerlendirme istiyorlar. Suçlu çocuklarda suç nedeni olarak dikkat bozukluğu saptanırsa hâkimler bu konuda çok iyi davranıyorlar. Bilirkişilik yaptığım bir davada bir başka çocuğun ırzına geçen çocuğun bu eyleminde tedavi edilmemiş hiperaktivite olduğu gösterilmişti. Cezayı azalttılar ve bir tedavi kurumuna gönderdiler. llaçla tedavinin başansı nedir. • Radyoaktivite ile işaretlenmiş glıkozla yapılmış çalışmalarda beynin hangi bölgelerinde bozukluk varsa, işlev bozukluğu, bu ilaç bir şekilde bu bozukluğu düzeltiyor. Bunu nasıl yapıyor henüz tam bilmiyoruz. llacın hayvanlarda yapılan çalışmalarda beyinde nörotransmiter dediğimiz dopamin gibi kimyasal taşıyıcı maddelerin etkisini azaltarak, bazılarını ise arttırarak bu duzensizliği giderdiği kanısı var. Yüzde kaç başan sağlıyorsunuz? • Hastalığı çocuklukta yakalarsak ilk tedavide bir ay içinde yüzde 80, 1318 yaşında gençlerde hastalığı yakalamışsak ve hastalık uzun süre devam etmiş ve olumsuz davranış belirtileri de buna eklenmişse, bunların tedavisinde şansımız daha az; bir ay içinde yüzde 6070 başan sağlayabiliyoruz. Tedaviyi uzatırsanız? • Tedaviyi uzatmak zorundasınız zaten, antibıyotikler gibi kesemezsıniz hemen. Genellikle kullanma 45 yıl kadar sürüyor. Fakat son çalışmalarda, erişkinlık yaşantısına kadar belirtileri devam ediyorsa, işini bitirememe, karı koca geçimsizliği, öfke patlamaları ve saldırgan davranış benzeri ciddi sorunlarla kendıni gösteriyorsa, bu erişkinlerde de ilaçla tedaviden yüzde 60 yüzde 70 çok iyi sonuçlar alabiliyoruz. Bütün bu saydıklannız altında da dikkat eksikliği yatıyor denebilir mi? • Çok büyük bir kısmında. Olay duygu kontrolü bozukluğunda da ortaya çıkabiliyor, mutlaka dikkat eksikliği konusunda değil. Dikkat eksikliği, duygu ve hareket kontrolündeki bozukluklarda kendini gösteren bir rahatsızlık. Erişkinlerde bize gelen en büyük belirtileri "işimde başarısızım, çok çalışıyorum, zihnimi toparlayamıyorum, kendimi çok dağıtıyorum, işimde verimsizim" tarzındadır. Başka şikâyetler neler olabiliyor? • "Insanlarla geçimsizim, üç işimden kovuldum. Öfkem patronuma veya benim altımda çalışanlara karşı patlılyor. Ben sinirli b1r adam olarak biliniyorum, hep öfke patlamaları yaşıyorum" diye gelenler de var. Bazen "Çocuğumu dövüyorum, duvarlara vuruyorum, eşyaları kırıyorum" belirtileri ile gelenler var. Karşı taraftaki ise "Bu adam beni dinlemiyor, bel bel bakıyor" diyor, bu insanlar hakkında. Kan koca ilişkilerinde de sen beni dinlemiyorsun, 40 defa söyledim", tarzında sürtüşmelere yol açan dikkat eksikliğinden doğan bir takım olaylar var. Bu söylediklerinizin başka nedenleri olamaz mı? • Olabilir, kişilik bozuklukları olabilir, insanın kişiliğınin normal bir parçası olabilir. Eğer bu tavırlar seçılmiş belirli kişilere yönelmişse o zaman başka bir durum sözkonusu. Belli koşullar altında belirli kısa bir süre oluyorsa, o zaman bu dikkat eksikliği hastalığı değil, koşula bağlı dikkat eksikliği sorunu. Gelip geçici. Başka ilginç ömekler verebilir mlslniz? • Aynı aile içinde örneğin dikkat eksikliği olan hasta ile sağlıklı kardeşini karşılaştırdığınız zaman, dikkat eksikliği bozukluğu olanlarda genel gelir dağılımı, kazanma potansiyeli daha az. Eğitimi daha düşük. Işlerinde yükselme olanaklan daha düşük. Işten atılma olasılıklan fazla. Işte kalıyorlarsa, patronları onları çok başanlı bulmaz. Kendilerine sorarsanız "çok çalışıyorum ama dikkatimi toplayamıyorum, enerjimi, kendimi toparlayamıyorum, bir türlü ürün veremiyorum" biçiminde bunu dile getiriyorlar. Dikkat eksikliği çocuklarda nasıl ortaya çıkıyor? • Ya eğitim bozukluğu diye geliyorlar ve sorun ortaya çıkıyor, ya da hareketlilik ve saldırganlıktan şıkâyetle geliyorlar. Içtepisel davranışın kontrolünde çok belirgin bozukluklarla geliyorlar. En sık saldırganlık . öğretmenler şıkâyet ediyori. Türkiye'de hangi grup çocuklar arasında bu hastalığı olanlar vardır diye sorarsanız öğretmenleri ve aileleri tarafından yaramaz çocuk diye adlandınlan çocuklardır bunlar ve incelediğinizde ise yüzde 50'sinde bu hiperaktiviteyi görürsünüz.. Aşın hareketlilik, yerinde duramama, ders dinleyememe, anlayamama, düşük başan... öğretmenlere soralım, sınıfınızda en düşük başanlı çocuklann yüzde 10'unu belirtin, derseniz bu yüzde 10'unda dikkat eksikliği hastalığını bulursunuz. Bu çocuklarda zeka geriliği yok. Çok çalışıyoriar, aptal değiller, aşın çalışmalanna rağmen yine de sınıfın ortalamasını tutturamıyortar. Peki bu çocuklann basansızlığında eğitimin eksikliği ve başansızlığı yok mu sizce, mutlaka dikkat eksikliği hastalığı mı aramak gerekir? • Ne zaman sınıfın öğrenci sayısı çok daha fazla ise, orada dikkat eksikliği olan çocuklann başan gösterme olasılığı az. Oğretmen ezbere dayalı bir öğrenim seçmiş ve öğrencilere yukleniyorsa, bu çocuklarda hafıza eksikliği nedeniyle de başansızlık gelecektir. Bu çocuklar için daha küçük 1015 öğrencilik sınıflar öneriyoruz. Hafıza bozukluğu da dikkat ekslkllğinin bir sonucu mu? • Evet. Birincil olarak bu çocuklarda hafıza bozukluğu yok. Dikkat eksikliği olan yetişkinlerde en fazla rastladığımız şikayetlerden biri de "Benim haftzamda bir bozukluk var, ben iyi hatıriayamıyorum" oluyor. Dün sıkıntılı olduğum bir anda toplantıya gittim. Konferansta bana 40 kişiyi tanıştırdılar, ben bunların isimlerini çok iyi öğrenemedim sanıyorum, çünkü o sırada aklımda başka şeyler vardı. Dikkatiniz başka yerde olmasa, size tanıştınlan 40 kişinin ismini hatıriamanız normal mi? • Bir iki tanesini hatırlamam beklenir. Hiç birini hatırlamıyorsam, bir şeyler bozuk demektir. Bu hastalar paniğe giriyorlar, 'Benden istenileni yapamayacağım" korkusuyla ikinci bir kaygı göruluyor. Dikkat eksikliği olan erişkinlerde çok sık gördüğümüz iki rahatsızlık, anksiyete bozukluklan ve depresyonlar. Başarısızlıkla, işten atılma ile kendilerine guvensızlıkle ilgili. Kendi duygularına da guvenemiyorlar. Trafik kazalanna da yol açıyorlar mı? • Evet bunlann büyük çoğunluğunun da trafik kazalanna kanştıklan ortaya çıkıyor. Gertçlerde ve erişkinlerde trafik kazasına kanşma olayı ve olasılığı bu hastalarda oldukça fazla. Sakin bir şekilde araba kullanamıyoriar. Herhangi bir gerginlik halinde aşın gaza basma olayı görülüyor. ıklar önemli. Bu çocuklann tedavi ındımanlannı yükseltmek mümkun Kesinlikle. llacın en etkin olduğu alan imelerinin düzeltilmesi, öğrenme boığu olan çocuklarda bu bozukluklann aldırılması ya da azaltılması. Iki vavar. Bir erkek bir kız. Bunlardan bir si adölesan çağında. Okuldan atıldık;onra tedaviye başladık ve sonuçta 'i düzelen ögrenci ödülü aldı. Daha Î yüksek öğrenimine devam etti. Razlığın gençlikte ve çocuktukta en büiakıncası, öğrenme bozukluğu. Okulatılma, okulu bitirememe. lkinci öi belirtisi ise hiperaktivite. Bu yavaş j saldırganlığa dönüşüyor ve gençleüyük çoğunluğu hayvanlara bile ezi 3879