Katalog

TIP ARAŞTIRMALARI Havadan ürün ilaçlama Kanser tedavisinde yeni umut kapısı: p53 p53 proteini kanserin oluşumunda önemli rol oynuyor. Dr. Mehmet Öztürk'ün p53 araştırmalarına katkısı üzerine... Dr. Mehmet Ömür* "Science et Avenir" dergisi 1993 Ocak sayısında p53'ü kapak konusu yapmıştı. Konunun bizim için bir diğer önemi p53 ile ilgil 4 hipotezden en önemlisinin bir Türk tarafından öne sürülmüş olmasında yatıyordu. Ardından aynı yılın Aralık Cumhurıyet Bilim Teknik Dergisi'nde "Türkiye'de Kanser Araştırması Başlıyor" adlı yazıyı okuduk. Bu yazının kahramanı da aynı Türk araştırmacısıydı. Bu konuda dünyada en çok araştırmayı yapanlardan biri Dr. Mehmet öztürk'tür. Dr. Mehmet öztürk p53 geninin kalıtsal olmayan kanserlerde de rol oynadığını gösteren ilk araştırmacıdır; Dr. Mehmet öztürk p53 geni ile ilgili çalışmalarına 1980'li yılların, sonunda Boston'da başlamış T990'lı yılların başında Fransa'da Lyon LeonBerard kanser merkezinde devam etmiş. Şimdi TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi'nde araştırmalarına devam ediyor. p53 konusu Dr. öztürk'ün kaleminden çıkmalıydı, ama ben biraz sabırsızım. Ister üst solunum yolları kanserleri için olsun, ister diğer kanserier için olsun p53 proteininin kanserogenezde rolünün çok önemlı olduğu artık anlaşıldı. p53 17'nci kromozomda yerleşmiş p53 antionkogen veya tümör süpresör geni tarafından yapılan bir proteindir. p53 hücre bölünmesini, DNA'nın bütünlüğünü ve genomun stabilitesini kontrol eden bir proteindir. p53 tümör süpresör geni kanserli bir hücreye venldiğinde hücre ya gelişmesıni durdurur veya nekroza uğrar. p53 anormal mutasyona uğrarsa hücre çekirdeğine yığılmaya başlar. Bu yığılmayı da ımmünohistokimyasal yöntemlerle saptamak mümkündür. p53 geni her iki kanserden birinde yüksek bulunmuştur. Institut Gustave Roussy de yapılan araştırmalar p53'ün özofagus kanserinde ve orofaranks kanserinde yoğun olduğunu ve bir markör olarak kullanılabileceğini göstermiş. Kanserde ilk genetik bozukluk 1986'da retinoblastomda bulundu. p53 1979 yılında Fransız araştırmacı Pierre May tarafından tesadüfen bulunmuştur. Bir maymun virüsü olan simian virüs 40 (SV 40) ile araştırma yaparken o zamana kadar bilinmeyen bir molekül izole etti. Protein olduğu için P dediler, molekül ağıriığı 53 dalton olduğu için proteine p53 adını verdiler. Tümör hücrelerinde yoğun olarak bulundunda bu, önceleri onkogen sanıldı. Ancak böyle olmadığı tesadüfen Kanadalı S. Benehimol tarafından bulundu. p53 sıçanlarda deneysel löseminin baslangıcında yoğunken tümör geliştikçe azalmaktadır. Eğer p53 tümör yapıcı bir gen olsaydı p53'ün de tömürle paralel olarak artması gerekirdi. p53'ün bilinen diğer bazı başka antionkogenlerden veya tumör bastıran genlerden çok önemli bir farkı vardır. p53 normalde antionkogen iken mutasyona uğradığında onkogen gibi çalışmaktadır. Bu kanıtlanmıştır. p53 geni hücrelerden çıkartıldığında hücrede anormal hıçbir gelişme olmamaktadır. Buna karşın mutasyona uğramış gen verildığinde hücrelerin çoğalmaya başladığı gözlenmiştir. 1990'da Bert Vogelstein konuyla ilgili önemli buluşu yaptı. Kanserli hücrelere normal p53 geni verdiğinde p53 proteini üretilmekte ve hücrelerin anarşık çoğalrnası durmaktadır. Bu buluş tüm kanser uzmanlarına hayal kurduracak niteliktedir, ancak in vitro gerçekleştirilen bu araştırmanın pratikte kullanıma girmesi şimdilik pek yakın gibi görünmemektedir. Çünkü p53'ün tüm özeliikleri ortaya çıkmamıştır ve teknik tam yerine oturmamıştır. p53 takibi, kanser hastalannın prognozu açısından çok önemlidir. p53 geninde mutasyon varsa prognoz kötüdür ve tedavilerin kombine edilmesi gerekir. p53 gen mutasyonu yoksa prognoz gibi olacak demektir, bu nedenle ağır tedavilerden kaçınmak gerekir. Dördüncü hipotez Dr. Mehmet Öztürk'ün hipotezidir. Buna göre p53 hücrenin yaşlanmasında rol oynamaktadır. Hücrenin fizyolojik yaşlanmasını regüle etmektedir. Dr. öztürk hücre kültürlerinde normal hücrelerin belirli bir ritmde ölürken p53'ten yoksun olanların üremelerini sürdürdüklerini saptamış. Aslında bu hipotezlerin hiçbiri kesin değil ve p53'ün çok işlevli olduğu araştırmacılar tarafından kabul ediliyor. Son araştırmalardan birinde Kaposi sarkomunda yığılan MDM2 proteinin p53'e yapışarak çalışmasını engellediği gösterilmiştir. Bazı kanser yapma özelliğındeki virüslerin de (papillona virus) aynı yolla p53'ü etkilediği bilinmektedir. Bugün birçok ekip p53 mutasyonlannın kolayca saptanmasının peşinde". Bu mümkün olursa belki de immün sistemi bir aşı ile uyararak bu mutant p53'leri yok etmek de söz konusu olabilir. Lane, p53'ü aktive ederek normal hücreleri korumayı ve bu sırada kanserli hücrelere çok daha yüksek dozlarda kemoterapi veya radyoterapi verebilmeyı düşlemektedir. Biz de bunun bir gün gerçek olmasını dileriz. karaciğer kanserlerine aflatoksinin p53 geninde mutasyon yaptığını ADN'ye yapışarak gerçekleştirdiğini göstermiş ve bu buluşuyla onkolojide kanser genetik epidemiyolojisi bilim dalının kurucusu olmuştur. Kendisini kutluyoruz. * KBB Uzmanı Doç. Dr. 1) Bılım Teknik, Sayı 352, Aralık 1993, sayfa810 2) Science et Avenir No: 551 Janvier 1993 p; 1822 3) Schvvaab G.. Boscq J., Bourhis J.; Les facteurs pronostiques biologiques des cancers des Vads. Apport de la biologie moleculaire. Comte rendu de la matinee de carcinolofie cervicofaciale de l'lnstitut GustaveRoussy, Congres françaıs d'Ori et de pathologıe cerviofaciale. 1993 sept. 4) Pavelic Z.P., et all.; Retrieval of p53 protein ın ParatfınEmbedded Head and Neck Tumor Tissues. Arch Otolaryngol Head Nec Surg. 1993; 119:12061209. Helikopter pilotlarını tehlikeler konusunda uyarmak üzere tasarımlanmış bir askeri lazer imaj sistemi, meyva bahçelerinde ilaçlama işlerini kontrol etmek üzere kullanıhyor. Böylece kullanılan serpme maddesi hacmi yüzde 40'a kadar azalıyor, çiftçıler için para tasarrufu sağlanıyor ve kirlilik de azalıyor. Helikopter meyva bahçesinde ilerierken ilaç püskürtücüsünden 9 metre uzaktaki ağaçlardan lazer yansımaları imajlara dönüştürülüyor. Sistem şimdilik pahalı ' DUYURULAR 12 Eylül 1994 Yer: Istanbul Tıp Fak. Yeni Tevfik Sağlam Amfisi Düzenleyen: Türk Nöropsikiyatri Demeği ve( Yunanistan Bölge Kalkınma ve Ruh Sağlığı Derneği) Konular: Psikiyatri Tarihi (Türk ve Yunan Psikiyatrisi. Psikiyatri ve Kültür ( Kültürsüz Psikiyatri Çağımızın Bir Mltı Kültüıierin ve Psikolojik Kompleksin Evrenselliği) Psikıyatn ve Mitoloji (Ensest ve mitolojı), TBD Bılışim'94 etkinlikleri TUBISAD Bilgisayar Furı ve tanıtım Seminerleri 1418 Eylul 1994 Harbiye Kültür Merkezi, Cemal Reşit Rey Salonu, Hitton Oteli Exhıbıtıon Center. Açılış forumu: "Gençlerimiz Geleceğln • Bilgi toplumunu Sorguluyor" 14 9 1994 Çarsamba Cemal Reşit Rey Konser salonu Saat. 15.30 Ayrıntılı bilgi için: Istanbul, Nüket Çevikoğlu Tel: (0212) 275 57 55 Ankara: Ergin Temizsoy TelO (0312)418 47 55 Türk Yunan Psikiyatri Günleri • Bilişim 94 Dr. öztürk II Hava Kirienmesi, Modellemesi ve Kontrolü Sempozyumu'95 Ist. Teknik Üniv. Uçak ve Uzay Bilimleri Fak. memeoroloji Muhendislıği ve Inşaat Fak. Çevre mühendisligi Sempozyumda asağıda belirtilen ana konular ile ilgili çalışmalar tartışılacaktır. Meteorolojlk Modelleme çalısmalan ve Global oluşumlar. Turbülans ve Dtfüzyon, Klmyasal Donüşümler. Uzun menzilli Taşınım ve asidik bınkme Hava kirienmesi kontrolünde genel yaklaşımlar, hava kalitesi yönetimi ve yasal düzenlemeler. Yakıtlar, yanma ve kirlenme kontrolü Ulaşımdan kaynaklanan kııienme kontrolü Endüstriyel kaynaklar ve kontrolü Kapalı mekanlarda hava kirienmesi ve kontrolü Şehir planlaması ve ısı izolasyonu Hava kirilligının insanlar, ekosistemlor ve yapılar üzerine etkilerinin uygulama açısından degerlendirilmesl. Kaynaklar; 4 hipotez Gelelim p53 ile ilgili 4 hipoteze! Birincisine göre p53 sadece hücre çoğalmasını önleyen bir proteindir. Ikinci hipotez p53'ü hücre farklılaşmasını sağlayan protein olarak kabul eder. Yani p53 sayesinde beyin hücresi kas hücresine benzememektedir. Üçüncü hipotezi Ingiliz DavkJ Lane öne sürmüş. Lane'e göre p53 hücrenın genom bekçisidir. Bir hücrenin genomu bozulmaya yüz tuttuğunda p53 devreye girerek normale çevirmektedir. 3872