Katalog

BİLİM DÜNYASINDANHABERLER Uzaydan casus fotoğrafları ayağa düştü Yaklaşık 300 km yükseklikte kıtaların üzerinde uçan casusluk kameraları için yeni bir iş kapısı açıldı. etmişli yılların başından beri siv il amaçlı keşif uyduları kullanılmasına rağmen bunlar yalnızca 10cm'den küçük nesnelerde, yüksek teknoloji ürünü askeri uydularla kıyaslanamayacak denli düşük çözünüıiüklere sahipti. örneğin Fransızların ticari uydusu "Spot'un 10 m'lik, Amerikalıların haritacılıkta kullanılmak üzere fırlatılan "Landsat" uydusunun ise ancak 30 m'lik bir çözünürlüğü vardı. Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle durum değişti. Şu sıralarda Rus Kiberso şirketi 1000 ila 5000 ABD doları arasında değişen fiyatlarla Kometa uydusundan çekilmiş (2m'ye yakın ayrıntıların seçilebildiği) fotoğraflar pazarhyor, ancak teslimat süresi Y Daha iyi netlik sağlayan kameralar artık piyaaada da satılmaya başlandı. 9 ayı bulabiliyor. CIA'ye göre Ruslar yakında 1 m'nin çok altında kalan ayrıntıların seçilebileceği fotoğrafları pazarlayacak ve işin "fazla yaygınlaşması" durumunda kendi uydu sistemleri olmayan Güney Kore ve Irak gibi ülkelerin eline gizli fotoğrafların geçmesi kaçınılmazlaşacak. Fakat bu uyarılara kimsenin aldırış ettiği yok, çünkü birkaç hafta önce Amerikan hükümeti yerel sanayiinin baskısına boyun eğerek yüksek çözünüriükle çekilmiş fotoğrafların ticaretine konan yasağı kaldırdı. Gökyüzü casusluğunun başlangıç yıllarında keşif uydularının fotoğraf filmleri paraşütle yeryüzüne indiriliyordu. Fotoğralara kavuşmak haftalar aldığı için örneğin Amerikalılar 1967'de altı gün savaşını ve 68'de Sovyetlerin Çekoslovakya'ya girişini kaçırdılar. Ekim 1973'te de Ortadoğu'daki savaş alanına ait fotoğraflar ancak Israil Golan tepelerindeki ateşkes hattını aştıktan sonra elde edilebilmişti. "Mükemmel fotoğraflar elimize geçtiğinde" şeklinde yorum yapıyor bir CIA fotoğraf çözümlemecisi, "YomKippur savaşı çoktan sona ermişti." 1976 yılında ABD KH11 (Anahtar deliği11) tipi casusluk uydularını uzaya göndererek ilk defa yeryüzünü elektronik olarak tarayıp resim verilerini gecikme olmaksızın yer istasyonlarına gönderen dönemi başlattılar. Ancak bunun da belaları önlemede pek fayda sağladığı soylenemez. Temmuz 1990'da KH11 'in sağladığı fotoğraflarda Irak kuvvetierinin Kuveyt sınınna günden güne artan bir yığınağı görülmesine rağmen Başkan Bush ve guvenlik danışmanları, Saddam Hüseyin'in yalnızca blöf yaptığına inanıyordu. İş işten geçip Hüseyin Kuveyt'i yıldırım savaşla aldıktan sonra VVashington uyanabildi. Gerçi keşif uyduları askeri olarak örneğin nükleer fuzelerin indirimi veya Üçüncü Dünya ülkelerindeki kimya tesislerinin tespiti için hâlâ kullanılıyor fakat bu uydulara artık daha çok sivil amaçlarla gereksinim duyulmaya başlandı. Söz konusu olan milyarlarca dolarlık bir pazar. Havacılık dergisi "Aviation.VVeek'in son tahminlerine göre "Coğrafl Bllgi Sistemleri" işinin şu anda 6 milyar doları bulan dünya çapındaki iş hacmi 2000 yılında 15 milyar dolara çıkacak. Ayrıntıda incelikli, çabuk elde edilebilen uydu fotoğraflanna olan gereksinim şehir planlamacıları, haritacılar, çevre korumacılan ve ham madde avcılarından sanayi casuslarına dek uzanıyor. Bunların birkaç pratik uygulaması önemli görünüyor: • Amerikalı çiftçiler buğday tarlalarının en uygun sulama zamanını bu fotoğraf lardan bellrliyor, • Şikago şehri bir sel baskınından sonra kurtarma operasyonlarını koordine etmek için bu fotoğraflardan yararlanmış. • ABD'Iİ ilaç şirketi BrystolMyers Squibb uzaydan kanser ilacı özü taşıyan belirli ağaçlar aratıyor. Bu fotoğrafların en ilginç kullanım projesi ise McDonald's şirketine ait. Uyduların sağladığı verilerle yeryüzünde en hızlı büyüyen nüfus bölgelerıni tespit ederek oralarda hamburger büfeleri açmak istiyor. (It) Akciğerlerde ozon ve toz kciğerin temizlenmesinden "akciğer temizlik hücreleri" sorumlu. Bunlar rahatsızlık veren parçacık ve tozları içlerine alırlar ve sonra ya öksürükle ya da yutularak dışarı atıhrlar. AncaV tozlar ve gazlar, bu akciğer temizlikçilerini çevrelerinde lokal enfeksyonlara ve böylece akciğer işleyişinde bozukluk ve tahrişlere yol açabilen maddeler salgılamalarını da tahrik edebiliyor. Karisruhe Nükleer Araştırma Merkezine bağlı Toksikoloji Enstitüsü'nde görevli bilim adamları toz ile yüksek yoğunluklarda her dört yetişkinden birinde yakıcı etki yapan ve ölçülebilir akciğer işleyiş bozukluklarına yol açan ozonun karşılıklı A Yandakl elektron mikroskobu göruntüsünde blri Latex tanedklertyle yuklü diğeri Haç" durumundaki Iki akciğer temizlik hucnsl görülüyor. olarak etkilerini arttırıp arttıımadığını araştırdılar. Araştırmacılar yeni kesilmiş danaların akciğerlerinden temizlik hücrelerini yıkayarak kuluçka dolaplannda birkaç gün yaşatmayı başardılar. Bu insandaki hücrelere benzer bir şekilde havadaki zararlı maddelere tepki gösteren bilimsel adlanyla AlveolarMakrofajlar toz parçacıklanyla yüklenip ozon gibi gazların etkisi altına bırakıldı. Arnulf Seidel ve grubu Ozonun parçacıkların etkisini arttırmadığı sonucuna vardı. Akciğer için oldukça tehlikeli olan ve kendi başlanna bile temizlik hücrelerini enfeksiyona yol açabilecek maddeler yaymaya tahrik eden uuartz tanecikleri de ozonla beraber daha şiddetli bir etki yaratmamış. Bundan başka akciğer için görece zararsız sayılan Latex taneciklerinin de ozon etkisiyle daha tehlikeli hale geldikleri tesbit edilememiş. (It) 387 7