Katalog

H ABER HAFTANIN GÜNDEMİ Prof. Kanm Tiirker, TÜBA üyeliğinden istifa etti. Prof. Dr. Kazım Türker, geçen yıl kurulan Türklye Bilimler Akademlsl (TÜBA) üyeliğinden istifa ettiğini açıkladı. Kazım Türker TÜBA'nın kurucu üyeleri arasındaydı ve bir süredir diğer kurucu üyelerle TÜBA'nın kuruluşu, işleyişi, politikalan ve kuruma yeni üye kaydı konusunda bazı anlaşmazlıklar içinde bulunuyordu. Sayın Türker' in üyelikten istifayla, TÜBA konusuna bilim kamuoyunu duyarlı kılmak amacı taşıdığı belirtillyor. Yakın çevresinden edindiğimiz bilgilere göre, Türker degerli pek çok bilim adamının üyeliğe kabul edilmemesinden büyük rahatsızlık duyuyordu. Uye kaydı konusunda TÜBA'da farklı görüşler tartışılıyor. TÜBA içinde üye sayısının bir süre dondurularak 30'larda tutulmasını isteyen olduğu gibi, üye sayısını hızla 75'lere yükselterek üyelik özellikleri taşıyan bilim adamlarının TÜBA dışında tutulmamasını isteyenler de bulunuyor. Bazı bilim adamları TÜBA kurucu ve üyelerinin çok ayrıcalıklı bir azınlık kulüp üyeleri olarak kalabileceklerini belirtiyor. Geçen yıl, Başbakan Yardımcılığı'nın son demlerinde, Erdal Inönü'nün önayak olmasıyla kurulan Türkiye Bilimler Akademisi'nin üye sayısı yasaca sınıriandırılmış durumda. TÜBA'ya üye olabileceklerin sayısı, toplam öğretim üyesi sayısının yüzde 2'sini geçemiyor. Bugünkü koşullara göre bu sayı en çok 100110 olabiliyor. TÜBA'ya üye olabilmek için aranılan koşulların başında, bilime uluslararası katkı özelliği geliyor. TÜBA'ya kuruluş aşamasında yöneltilen eleştirilerden biri de, Akademi kurma flkrinin geniş bilim çevrelerinde htç tartışılmaması, yine aynı şekilde tüzük ve programının da çok azınlık bir gurup tarafından ve tepeden inme hazııianıp kabul edilmesi. Ikinci bir eleştiri konusu da, yasa taslağının ilk biçiminde, üyelere en yüksek devlet memurunun üç katı maaş bağlanmasını öngörülmesi. Kamuoyunda bu madde "kıyak maaş ve kıyak üyelik" olarak görülebileceği düşüncesiyle ve gelen eleştiriler üzerine değiştirilmiş ve üyelere yine benzer tutarda paranın bu sefer "proje bazında" verilmesi öngörülmüştü. Ancak bu proje bazında odemelerin de nasıl olduğu ve olacağı konusunda saptanmış bir yöntemin ve kuralın henüz olmadığı belirtilmekte. Bazı bilim adamlan, T.ÜBA'nın devlete bağımlı olduğunu, bütçesini tamamen hükümetten aldığını ve bu nedenle de bağımsızlığının olmadığını belirtiyorlar. TÜBA Başkanlığını Prof. Dr. Ayhan Çavdar yurutüyor. Varoluş ve yokoluş Insanhğın, uzaya yerleştirdiği elektronik göz ve kulaklarıyla Dünya'dan milyonlarca km. uzaklıkta uzayın derinlikleri içinde bir kuyrukluyıldız ile bir gezegen 'in çarpışmasım gözlemlemesi, müthiş ve heyecan verici bir olaydı! Vzayda yüzyılın gökolayımn beklendiği gibi sonuçlanması, gökbilimcileri çok sevindirdi. Ajanslardan akun haberlerden öğrendigimize göre, hepsi zil takıp oynayacak kadar mutluydular. Bu mutluluklarımn iki temeli vardı. Biri, hesaplarının ve öngörülerinin doğru çıkması; ikincisi de uzayda belki ancak bin yılda bir gerçekleşebilecek bir gökolayma tanıklık etmeleri. Dünyamızı hiç bir şekilde etkilemeyeceğinin açıklanmasına rağmen, bir çok insanın çarpışma öncesi yine de huzursuzluk duyması ve "Acaba hiç mi etkilemez?" sorusunu yöneltmesi de ilginçti. Bu kaygılar, Jüpiter'le aynı sistem içinde bulunan yeryüzünün de başına benzer bir olay gelebileceğinin bilincinin yansımasıydı. Bu ender gökolayı üzerinde bir saptama daha yaparsak: Shoemaker Levy kuyrukluyıldızı ile Jüpiter'in çarpışması, evrende varolan herşeyin, günün birinde biçim ve ö'z değiştirmeye mahküm olduğunu çok somut olarak gözler önüne serdi. Işte bir zamanlar bir kuyrukluyıldız vardı; milyarlarca yıl döndü dolaştı ve Jüpiter'in içinde gaz olup uçtul Yaşam ve ölüm bağlamında "Varlıkyokluk" birlikteliği, sanırım evrende herşey için geçerlı en değişmez ve kalıcı yasa. Konuya bu açıdan baktığımızda, bu yasanın evrenin kendisi için de geçerli olduğunu, olması gerektiğini düşünebiliriz. Evren'in varlığını araştıran kozmologlar ve bu araştırmaya somut veriler toplayarak katılan astrofizikçilerin üzerinde büyük bir çoğunlukla fıkir birliğine vardıkları Büyük Patlama (Big Bang) kuramı da bufıkri içinde taşıyor: Evren Big Bang'le varoldu; genişleyerek yaşamını sürdürüyor; ancak bu genişlemesinin bir sınırı var; pik noktasma ulaşmca büzülmeye başlayacak ve "Büyük Çatırtı" ile son bulacak!... Herşey nasıl varolduysa, yine kendi yasaları içinde bir şekilde yokoluyor. Doğumlar, ölümler veyeniden varolmalar; işte sadece canlıların hayat çevrimi değil, canlı cansız evrende herşeyin tabi olduğu en büyük yasa bu! ••• kavuşabilecek mi? Şimdilik yakın çevresinde, giderek Güneş Sistemi içinde kendisini doğrudan ilgilendirebilecek olayları kendi yararına kullanabilecek mi? Böyle büyük çarpışmalar her an görülebilen cinsten değil. Bu nedenle Dünya'nın önünde oldukça çok zaman var. Bilim ise kendisine olanak verildiği taktirde, önlemler alabilecek ve geliştirebilecek durumda olduğunu göstermiştir. *** Ancak bu zaman kavramı da çok göreceli veyamltıcu Göreceliği, kozmik takvim ile insanoğlunun bir ömür döngüsünü dikkate alan takviminin çok farklı olması ve hatta ikisi arasında hiç ilginin bulunmaması. Yamltıcı özelliği ise, insanın bilgisinin yetersizliğinden ve eksikliğinden kaynaklanıyor. Bunu JüpiterKuyrukluyıldız çarpışmasında çok yalın yaşadık. 9 ay önce, Jüpiter'le randevusuna doğru hızla yol alan ShoemakerLevy adında bir kuyrukluyıldızdan hiç haberimiz yoktu. Teleskoplarımız, gökbilimcilerimiz, uzayda istasyonlarımız... sanki herşeyimiz vardı. Ikinci sayfamızda olayın keşif öyküsünü okuyunuz. O anda o fotoğraf çekilmeseydi, bu kuyrukluyıldızdan haberdar olmayacaktık ve belki de çarpışmayı yine tesadüfen öğrenecektik. Bu bakımdan "Dünya'nın başına henüz bir şey gelmez; zamanımız var" demek de çok yamltıcı. Üstelik, tamamen tehlikesiz bir çevrede de yaşamıyoruz. Bilimin saptadığı, sayıları 200'den fazla, çapları 1000km.'den büyükgöktaşları çevremizde dolaşıyor bunlara "Yeryüzünü sıyıranlar" deniyor. Çünkü o kadar yakından geçip gidiyorlar. Bu nedenle, fazla iyimser olmayalım ve umalım ki politikacı bilimin önünü açsın ve sürprizler • yaşamayalım. *** Gelecek cumartesi yeniden birlikte olmak dileğiyle ve umuduyla... Burada yine yeryüzüne dönelim ve şu soruyu yöneltelim: Acaba insan, akıllı yaratık olarak, kuyrukluyıldız gibi bir felaketi yönetebilecek, savuşturabilecek güce Cumhuriyet BİLİM TEKNİK «No: 383, 23 Temmuz 1994 «Basan ve Yayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.. »Genel Yayın Koordinatörü: Hikmet Çetinkaya «Genel Yayın Danışmanı: Orhan Erinç • Yazı Işleri Müdürü: Ibrahim Yıldız, Dlnç Tayanç (sorumlu) •Yayın Yönetmeni: Orhan Bursalı »Grafik Yönetmeni: Tüles Hasdemir «Reklam: Reha Işıtman 3833